Carmina
Catullus
Catullus, Gaius Valerius. Carmina. Merrill, Elmer Truesdell, editor. Boston: Ginn, 1893.
- Super alta vectus Attis celeri rate maria
- Phrygium ut nemus citato cupide pede tetigit
- adiitque opaca silvis redimita loca deae,
- stimulatus ibi furenti rabie, vagus animis
- devolvit ili acuto sibi pondera silice.
- itaque ut relicta sensit sibi membra sine viro,
- etiam recente terrae sola sanguine maculans
- niveis citata cepit manibus leve typanum,
- typanum, tubam Cybelles, tua, mater, initia,
- quatiensque terga tauri teneris cava digitis
- canere haec suis adorta est tremebunda comitibus
- “agite ite ad alta, Gallae, Cybeles nemora simul,
- simul ite, Dindymenae dominae vaga pecora,
- aliena quae petentes velut exsules loca
- sectam meam exsecutae duce me mihi comites
- rapidum salum tulistis truculentaque pelagi
- et corpus evirastis Veneris nimio odio,
- hilarate erae citatis erroribus animum.
- mora tarda mente cedat; simul ite, sequimini
- Phrygiam ad domum Cybelles, Phrygia ad nemora deae,
- ubi cymbalum sonat vox, ubi tympana reboant,
- tibicen ubi canit Phryx curvo grave calamo,
- ubi capita maenades vi iaciunt hederigerae,
- ubi sacra sancta acutis ululatibus agitant,
- ubi suevit illa divae volitare vaga cohors,
- quo nos decet citatis celerare tripudiis.”
- simul haec comitibus Attis cecinit notha mulier,
- thiasus repente linguis trepidantibus ululat,
- leve tympanum remugit, cava cymbala recrepant,
- viridem citus adit Idam properante pede chorus.
- furibunda simul anhelans vaga vadit animam agens
- comitata tympano Attis per opaca nemora dux,
- veluti iuvenca vitans onus indomita iugi:
- rapidae ducem secuntur Gallae properipedem.
- itaque, ut domum Cybelles tetigere lassulae,
- nimio e labore somnum capiunt sine Cerere.
- piger his labante langore oculos sopor operit:
- abit in quiete molli rabidus furor animi.
- sed ubi oris aurei Sol radiantibus oculis
- lustravit aethera album, sola dura, mare ferum,
- pepulitque noctis umbras vegetis sonipedibus,
- ibi Somnus excitam Attin fugiens citus abiit:
- trepidante eum recepit dea Pasithea sinu.
- ita de quiete molli rapida sine rabie
- simul ipsa pectore Attis sua facta recoluit,
- liquidaque mente vidit sine quis ubique foret,
- animo aestuante rusum reditum ad vada tetulit.
- ibi maria vasta visens lacrimantibus oculis
- patriam adlocuta maesta est ita voce miseriter:
- “patria o mei creatrix, patria o mea genetrix,
- ego quam miser relinquens, dominos ut erifugae
- famuli solent, ad Idae tetuli nemora pedem,
- ut apud nivem et ferarum gelida stabula forem
- et earum omnia adirem furibunda latibula,
- ubinam aut quibus locis te positam, patria, reor?
- cupit ipsa pupula ad te sibi derigere aciem,
- rabie fera carens dum breve tempus animus est.
- egone a mea remota haec ferar in nemora domo?
- patria, bonis, amicis, genitoribus abero?
- abero foro, palaestra, stadio, et gymnasiis?
- miser ah miser, querendum est etiam atque etiam, anime.
- quod enim genus figurae est ego non quod obierim?
- ego mulier, ego adulescens, ego ephebus, ego puer,
- ego gymnasi fui flos, ego eram decus olei:
- mihi ianuae frequentes, mihi limina tepida,
- mihi floridis corollis redimita domus erat,
- linquendum ubi esset orto mihi sole cubiculum.
- ego nunc deum ministra et Cybeles famula ferar?
- ego maenas, ego mei pars, ego vir sterilis ero?
- ego viridis algida Idae nive amicta loca colam?
- ego vitam agam sub altis Phrygiae columinibus,
- ubi cerva silvicultrix, ubi aper nemorivagus?
- iam iam dolet quod egi, iam iamque paenitet.”
- roseis ut huic labellis sonitus citus abiit
- geminas deorum ad aures nova nuntia referens,
- ibi iuncta iuga resoluens Cybele leonibus
- laevumque pecoris hostem stimulans ita loquitur.
- “Agedum,” inquit, “age ferox i, fac ut hunc furor agitet,
- fac uti furoris ictu reditum in nemora ferat,
- mea libere nimis qui fugere imperia cupit.
- age caede terga cauda, tua verbera patere,
- fac cuncta mugienti fremitu loca retonent,
- rutilam ferox torosa cervice quate iubam.”
- ait haec minax Cybelle religatque iuga manu.
- ferus ipse sese adhortans rabidum incitat animo,
- vadit, fremit, refringit virgulta pede vago.
- at ubi umida albicantis loca litoris adiit
- tenerumque vidit Attin prope marmora pelagi,
- facit impetum: ille demens fugit in nemora fera:
- ibi semper omne vitae spatium famula fuit.
- dea magna, dea Cybelle, dea domina Dindymi,
- procul a mea tuus sit furor omnis, era, domo:
- alios age incitatos, alios age rabidos.
- Peliaco quondam prognatae vertice pinus
- dicuntur liquidas Neptuni nasse per undas
- Phasidos ad fluctus et fines Aeeteos,
- cum lecti iuvenes, Argivae robora pubis,
- auratam optantes Colchis avertere pellem
- ausi sunt vada salsa cita decurrere puppi,
- caerula verrentes abiegnis aequora palmis.
- diva quibus retinens in summis urbibus arces
- ipsa levi fecit volitantem flamine currum,
- pinea coniungens inflexae texta carinae.
- illa rudem cursu prima imbuit Amphitriten.
- quae simul ac rostro ventosum proscidit aequor
- tortaque remigio spumis incanduit unda,
- emersere freti candenti e gurgite vultus
- aequoreae monstrum Nereides admirantes.
- illa, siqua alia, viderunt luce marinas
- mortales oculis nudato corpore nymphas
- nutricum tenus exstantes e gurgite cano.
- tum Thetidis Peleus incensus fertur amore,
- tum Thetis humanos non despexit hymenaeos,
- tum Thetidi pater ipse iugandum Pelea sensit.
- o nimis optato saeclorum tempore nati
- heroes, salvete, deum genus, o bona matrum
- progenies, salvete iterum
- vos ego saepe meo, vos carmine compellabo,
- teque adeo eximie taedis felicibus aucte
- Thessaliae columen Peleu, cui Iuppiter ipse,
- ipse suos divum genitor concessit amores.
- tene Thetis tenuit pulcherrirma Nereine?
- tene suam Tethys concessit ducere neptem
- Oceanusque, mari totum qui amplectitur orbem?
- quae simul optatae finito tempore luces
- advenere, domum conventu tota frequentat
- Thessalia, oppletur laetanti regia coetu:
- dona ferunt prae se, declarant gaudia vultu.
- deseritur Cieros, linquunt Phthiotica Tempe
- Crannonisque domos ac moenia Larisaea,
- Pharsalum coeunt, Pharsalia tecta frequentant.
- rura colit nemo, mollescunt colla iuvencis,
- non humilis curvis purgatur vinea rastris,
- non glaebam prono convellit vomere taurus,
- non falx attenuat frondatorum arboris umbram,
- squalida desertis robigo infertur aratris.
- ipsius at sedes, quacumque opulenta recessit
- regia, fulgenti splendent auro atque argento.
- candet ebur soliis, conlucent pocula mensae,
- tota domus gaudet regali splendida gaza.
- pulvinar vero divae geniale locatur
- sedibus in mediis, Indo quod dente politum
- tincta tegit roseo conchyli purpura fuco.
- haec vestis priscis hominum variata figuris
- heroum mira virtutes indicat arte.
- namque fluentisono prospectans litore Diae
- Thesea cedentem celeri cum classe tuetur
- indomitos in corde gerens Ariadna furores,
- necdum etiam sese quae visit visere credit,
- ut pote fallaci quae tunc primum excita somno
- desertam in sola miseram se cernat harena.
- immemor at iuvenis fugiens pellit vada remis,
- irrita ventosae linquens promissa procellae.
- quem procul ex alga maestis Minois ocellis
- saxea ut effigies bacchantis prospicit, eheu,
- prospicit et magnis curarum fluctuat undis,
- non flavo retinens subtilem vertice mitram,
- non contecta levi velatum pectus amictu,
- non tereti strophio lactentis vincta papillas,
- omnia quae toto delapsa e corpore passim
- ipsius ante pedes fluctus salis adludebant.
- sic neque tum mitrae neque tum fluitantis amictus
- illa vicem curans toto ex te pectore, Theseu,
- toto animo, tota pendebat perdita mente.
- ah misera, adsiduis quam luctibus exsternavit
- spinosas Erycina serens in pectore curas
- illa tempestate, ferox quo ex tempore Theseus
- egressus curvis e litoribus Piraei
- attigit iniusti regis Gortynia tecta.
- nam perhibent olim crudeli peste coactam
- Androgeoneae poenas exsolvere caedis
- electos iuvenes simul et decus innuptarum
- Cecropiam solitam esse dapem dare Minotauro.
- quis angusta malis cum moenia vexarentur,
- ipse suum Theseus pro caris corpus Athenis
- proicere optavit potius quam talia Cretam
- funera Cecropiae nec funera portarentur.
- atque ita nave levi nitens ac lenibus auris
- magnanimum ad Minoa venit sedesque superbas.
- hunc simul ac cupido conspexit lumine virgo
- regia, quam suavis exspirans castus odores
- lectulus in molli complexu matris alebat,
- quales Eurotae progignunt flumina myrtos
- aurave distinctos educit verna colores,
- non prius ex illo flagrantia declinavit
- lumina quam cuncto concepit corpore flammam
- funditus atque imis exarsit tota medullis.
- heu misere exagitans immiti corde furores,
- sancte puer, curis hominum qui gaudia misces,
- quaeque regis Golgos quaeque Idalium frondosum,
- qualibus incensam iactastis mente puellam
- fluctibus in flavo saepe hospite suspirantem!
- quantos illa tulit languenti corde timores,
- quanto saepe magis fulgore expalluit auri,
- cum saevum cupiens contra contendere monstrum
- aut mortem appeteret Theseus aut praemia laudis.
- non ingrata tamen frustra munuscula divis
- promittens tacito succendit vota labello.
- nam velut in summo quatientem bracchia Tauro
- quercum aut conigeram sudanti cortice pinum
- indomitus turbo contorquens flamine robur
- eruit (illa procul radicitus exturbata
- prona cadit, † lateque cum eius obvia frangens),
- sic domito saevum prostravit corpore Theseus
- nequiquam vanis iactantem cornua ventis.
- inde pedem sospes multa cum laude reflexit
- errabunda regens tenui vestigia filo,
- ne labyrintheis e flexibus egredientem
- tecti frustraretur inobservabilis error.
- sed quid ego a primo digressus carmine plura
- commemorem, ut linquens genitoris filia vultum,
- ut consanguineae complexum, ut denique matris,
- quae misera in gnata deperdita laetabatur,
- omnibus his Thesei dulcem praeoptarit amorem,
- aut ut vecta rati spumosa ad litora Diae
- venerit, aut ut eam devinctam lumina somno
- liquerit immemori discedens pectore coniunx?
- saepe illam perhibent ardenti corde furentem
- clarisonas imo fudisse ex pectore voces,
- ac tum praeruptos tristem conscendere montes
- unde aciem in pelagi vastos protenderet aestus,
- tum tremuli salis adversas procurrere in undas
- mollia nudatae tollentem tegmina surae,
- atque haec extremis maestam dixisse querelis,
- frigidulos udo singultus ore cientem:
- “sicine me patriis avectam, perfide, ab aris,
- perfide, deserto liquisti in litore, Theseu?
- sicine discedens neglecto numine divum
- immernor ah devota domum periuria portas?
- nullane res potuit crudelis flectere mentis
- consilium? tibi nulla fuit clementia praesto
- immite ut nostri vellet miserescere pectus?
- at non haec quondam blanda promissa dedisti
- voce mihi, non haec miserae sperare iubebas,
- sed conubia laeta, sed optatos hymenaeos:
- quae cuncta aerii discerpunt irrita venti.
- nunc iam nulla viro iuranti femina credat,
- nulla viri speret sermones esse fideles:
- quis dum aliquid cupiens animus praegestit apisci,
- nil metuunt iurare, nihil promittere parcunt:
- sed simul ac cupidae mentis satiata libido est,
- dicta nihil meminere, nihil periuria curant.
- certe ego te in medio versantem turbine leti
- eripui et potius germanum amittere crevi
- quam tibi fallaci supremo in tempore deessem:
- pro quo dilaceranda feris dabor alitibusque
- praeda neque iniecta tumulabor mortua terra.
- quaenam te genuit sola sub rupe leaena,
- quod mare conceptum spumantibus exspuit undis.
- quae Syrtis, quae Scylla rapax, quae vasta Charybdis,
- talia qui reddis pro dulci praemia vita?
- si tibi non cordi fuerant conubia nostra,
- saeva quod horrebas prisci praecepta parentis,
- at tamen in vestras potuisti ducere sedes
- quae tibi iucundo famularer serva labore
- candida permulcens liquidis vestigia lymphis
- purpureave tuum constemens veste cubile.
- sed quid ego ignaris nequiquam conqueror auris
- exsternata malo, quae nullis sensibus auctae
- nec missas audire queunt nec reddere voces?
- ille autem prope iam mediis versatur in undis,
- nec quisquam adparet vacua mortalis in alga.
- sic nimis insultans extremo tempore saeva
- fors etiam nostris invidit questibus auris.
- Iuppiter omnipotens, utinam ne tempore primo
- Gnosia Cecropiae tetigissent litora puppes,
- indomito nec dira ferens stipendia tauro
- perfidus in Creta religasset navita funem,
- nec malus hic celans dulci crudelia forma
- consilia in nostris requiesset sedibus hospes!
- nam quo me referam? quali spe perdita nitor?
- Idaeosne petam montes? ah, gurgite lato
- discernens ponti truculentum ubi dividit aequor?
- an patris auxilium sperem, quemne ipsa reliqui
- respersum iuvenem fraterna caede secuta?
- coniugis an fido consoler memet amore,
- quine fugit lentos incurvans gurgite remos?
- praeterea nullo litus, sola insula, tecto,
- nec patet egressus pelagi cingentibus undis:
- nulla fugae ratio, nulla spes: omnia muta,
- omnia sunt deserta, ostentant omnia letum.
- non tamen ante mihi languescent lumina morte,
- nec prius a fesso secedent corpore sensus
- quam iustam a divis exposcam prodita multam
- caelestumque fidem postrema comprecer hora.
- quare, facta virum multantes vindice poena
- Eumenides, quibus anguino redimita capillo
- frons exspirantis praeportat pectoris iras,
- huc huc adventate, meas audite querelas,
- quas ego, vae miserae, extremis proferre medullis
- cogor inops, ardens, amenti caeca furore.
- quae quoniam verae nascuntur pectore ab imo,
- vos nolite pati nostrum vanescere luctum,
- sed quali solam Theseus me mente reliquit,
- tali mente, deae, funestet seque suosque.”
- has postquam maesto profudit pectore voces
- supplicium saevis exposcens anxia factis,
- adnuit invicto caelestum numine rector,
- quo nutu tellus atque horrida contremuerunt
- aequora concussitque micantia sidera mundus.
- ipse autem caeca mentem caligine Theseus
- consitus oblito dimisit pectore cuncta
- quae mandata prius constanti mente tenebat,
- dulcia nec maesto sustollens signa parenti
- sospitem Erechtheum se ostendit visere portum
- namque ferunt olim, classi cum moenia divae
- linquentem gnatum ventis concrederet Aegeus,
- talia complexum iuveni mandata dedisse:
- “gnate mihi longe iucundior unice vita,
- gnate, ego quem in dubios cogor dimittere casus
- reddite in extrema nuper mihi fine senectae,
- quandoquidem fortuna mea ac tua fervida virtus
- eripit invito mihi te, cui languida nondum
- lumina sunt gnati cara saturata figura,
- non ego te gaudens laetanti pectore mittam,
- nec te ferre sinam fortunae signa secundae,
- sed primum multas expromam mente querelas
- canitiem terra atque infuso pulvere foedans,
- inde infecta vago suspendam lintea malo,
- nostros ut luctus nostraeque incendia mentis
- carbasus obscurata decet ferrugine Hibera.
- quod tibi si sancti concesserit incola Itoni,
- quae nostrum genus ac sedes defendere Erechthei
- adnuit, ut tauri respergas sanguine dextram,
- tum vero facito ut memori tibi condita corde
- haec vigeant mandata, nec ulla oblitteret aetas,
- ut simul ac nostros invisent lumina collis,
- funestam antennae deponant undique vestem
- candidaque intorti sustollant vela rudentes,
- quam primum cernens ut laeta gaudia mente
- agnoscam, cum te reducem aetas prospera sistet.”
- haec mandata prius constanti mente tenentem
- Thesea ceu pulsae ventorum flamine nubes
- aerium nivei montis liquere cacumen.
- at pater, ut summa prospectum ex arce petebat
- anxia in adsiduos absumens lumina fletus,
- cum primum inflati conspexit lintea veli,
- praecipitem sese scopulorum e vertice iecit
- amissum credens immiti Thesea fato.
- sic funesta domus ingressus tecta paterna
- morte ferox Theseus, qualem Minoidi luctu
- obtulerat mente immemori, talem ipse recepit.
- quae tum prospectans cedentem maesta carinam
- multiplices animo volvebat saucia curas.
- at parte ex alia florens volitabat Iacchus
- cum thiaso satyrorum et Nysigenis silenis
- te quaerens, Ariadna, tuoque incensus arnore.
- ---quae tum alacres passim lymphata mente furebant
- euhoe bacchantes, euhoe capita inflectentes.
- harum pars tecta quatiebant cuspide thyrsos,
- pars e divulso iactabant membra iuvenco,
- pars sese tortis serpentibus incingebant,
- pars obscura cavis celebrabant orgia cistis,
- orgia quae frustra cupiunt audire profani,
- plangebant aliae proceris tympana palmis
- aut tereti tenuis tinnitus aere ciebant,
- multis raucisonos efflabant cornua bombos
- barbaraque horribili stridebat tibia cantu.
- talibus amplifice vestis decorata figuris
- pulvinar complexa suo velabat amictu.
- quae postquam cupide spectando Thessala pubes
- expleta est, sanctis coepit decedere divis.
- hic, qualis flatu placidum mare matutino
- horrificans Zephyrus proclivas incitat undas
- aurora exoriente vagi sub limina solis,
- quae tarde primum clementi flamine pulsae
- procedunt, leviterque sonant plangore cachinni,
- post vento crescente magis magis increbescunt
- purpureaque procul nantes ab luce refulgent,
- sic tum vestibuli linquentes regia tecta
- ad se quisque vago passim pede discedebant.
- quorum post abitum princeps e vertice Peli
- advenit Chiron portans silvestria dona:
- nam quoscumque ferunt campi, quos Thessala magnis
- montibus ora creat, quos propter fluminis undas
- aura parit flores tepidi fecunda Favoni,
- hos indistinctis plexos tulit ipse corollis,
- quo permulsa domus iucundo risit odore.
- confestim Penios adest, viridantia Tempe,
- Tempe quae silvae cingunt super impendentes,
- naiasin linquens Doris celebranda choreis,
- non vacuus: namque ille tulit radicitus altas
- fagos ac recto proceras stipite laurus,
- non sine nutanti platano lentaque sorore
- flammati Phaethontis et aeria cupressu.
- haec circum sedes late contexta locavit,
- vestibulum ut molli velatum fronde vireret.
- post hunc consequitur sollerti corde Prometheus
- extenuata gerens veteris vestigia poenae
- quam quondam silici restrictus membra catena
- persolvit pendens e verticibus praeruptis.
- inde pater divum sancta cum coniuge natisque
- advenit, caelo te solum, Phoebe, relinquens
- unigenamque simul cultricem montibus Idri:
- Pelea nam tecum pariter soror adspernata est
- nec Thetidis taedas voluit celebrare iugalis.
- qui postquam niveis flexerunt sedibus artus,
- large multiplici constructae sunt dape mensae,
- cum interea infirmo quatientes corpora motu
- veridicos Parcae coeperunt edere cantus.
- his corpus tremulum complectens undique vestis
- candida purpurea talos incinxerat ora,
- at roseae niveo residebant vertice vittae,
- aeternumque manus carpebant rite laborem.
- laeva colum molli lana retinebat amictum,
- dextera tum leviter deducens fila supinis
- formabat digitis, tum prono in pollice torquens
- libratum tereti versabat turbine fusum,
- atque ita decerpens aequabat semper opus dens,
- laneaque aridulis haerebant morsa labellis
- quae prius in levi fuerant exstantia filo.
- ante pedes autem candentis mollia lanae
- vellera virgati custodibant calathisci.
- haec tum clarisona vellentes vellera voce
- talia divino fuderunt carmine fata,
- carmine perfidiae quod post nulla arguet aetas:
- “o decus eximium magnis virtutibus augens,
- Emathiae tutamen opis, clarissime nato,
- accipe quod laeta tibi pandunt luce sorores,
- veridicum oraclum. sed vos, quae fata secuntur,
- currite ducentes subtegmina, currite, fusi.
- adveniet tibi iam portans optata maritis
- Hesperus, adveniet fausto cum sidere coniunx,
- quae tibi flexanimo mentem perfundat amore
- languidulosque paret tecum coniungere somnos
- levia substernens robusto bracchia collo.
- currite ducentes subtegmina, currite, fusi.
- nulla domus tales unquam contexit amores,
- nullus amor tali coniunxit foedere amantes
- qualis adest Thetidi, qualis concordia Peleo.
- currite ducentes subtegmina, currite, fusi.
- nascetur vobis expers terroris Achilles,
- hostibus haud tergo, sed forti pectore notus,
- qui persaepe vago victor certamine cursus
- flammea praevertet celeris vestigia cervae.
- currite ducentes subtegmina, currite, fusi.
- non illi quisquam bello se conferet heros,
- cum Phrygii Teucro manabunt sanguine campi
- Troicaque obsidens longinquo moenia bello
- periuri Pelopis vastabit tertius heres.
- currite ducentes subtegmina, currite, fusi.
- illius egregias virtutes claraque facta
- saepe fatebuntur gnatorum in funere matres,
- cum incultum cano solvent a vertice crinem
- putridaque infirmis variabunt pectora palmis.
- currite ducentes subtegmina, currite, fusi.
- namque velut densas praecerpens messor aristas
- sole sub ardenti flaventia demetit arva,
- Troiugenum infesto prosternet corpora ferro.