In XII Prophetas

Cyril of Alexandria

Cyril of Alexandria. Cyrilli Archiepiscopi Alexandrini In XII Prophetas, Vol 1-2. Pusey, Philip Edward, editor. Oxford: Clarendon Press, 1868.

Ἔσεσθαι μὲν οὖν πάντη τε καὶ πάντως ἐπὶ ταῖς τῶν Ἰουδαίων ἀνοσιουργίαις ἐν οὐρανῷ καὶ γῆ τὰ σημεῖά φησι, [*](b) καὶ τὰ τέρατα. προκείσεσθαι γεμὴν καὶ οὕτως αὐτοῖς τὰ ἐξ ἡμερότητος Θεοῦ, τὴν διὰ πίστεως δηλονότι σωτηρίαν, τὴν ἐν χριστῷ δικαίωσιν, τὸν ἀρραβῶνα τοῦ Πνεύματος, τὸν ἁγιασμὸν, τὴν ἐλπίδα τῆς τῶν οὐρανῶν βασιλείας, ἀμνησικάκως αὐτοῖς ἀνέντος Θεοῦ καὶ τὰ εἰς Χριστὸν ἐγκλήματα. καὶ γοῦν ὁ θεσπέσιος Πέτρος κατῃτιᾶτο μὲν σφόδρα τοὺς Ἰουδαίων δήμους; διαρρήδην ἀνακεκραγὼς, ὡς ἀπεκτόνασι μὲν κρεμάσαντες ἐπὶ ξύλου τὸν τῶν ὅλων Σωτῆρα καὶ [*](c Acta SS. App. v. 30.) λυτρωτὴν, καὶ “Ἠρνήσαντο μὲν τὸν ἅγιον καὶ δίκαιον, [*](Ib. iii. 14.) “ ἐζήτησαν δὲ ἄνδρα φονέα χαρισθῆναι αὐτοῖς.” προσετίθει δὲ τούτοις “καὶ νῦν, ἀδελφοὶ, οἶδα ὅτι κατὰ ἄγνοιαν [*](Ib. 17.) “ ἐπράξατε, ὥσπερ καὶ οἱ ἄρχοντες ὑμῶν. μετανοήσατε [*](Ib. ii. 38,39.) “οὐν, καὶ βαπτισθήτω ἕκαστος ὑμῶν εἰς τὸ ὄνομα τοῦ “Κυρίου Ἰησοῦ, καὶ λήψεσθε τὴν δωρεὰν τοῦ Ἁγίου Πνεύ- “μάτος· ὑμῖν γάρ εἰσιν αἱ ἐπαγγελίαι, καὶ τοῖς τέκνοις [*](1. Κθρίου om. Edd. invitis omnibus. 3. σοφῶν] ἁγίων Edd. 8. τῇ assumptum ex Β. 9. εἶπεν] + ὁ Edd, Co.) εὐαγγελιζόμενος ℵ 23. al.) cf. infra. οὗς] + ὀ F. Edd. (22al.) 10. προσκέκληται Edd. προσκέκληκεν Β. (153, 240.) 12. ἀνοσιουργίαις] ἀνοσιεργ. Edd. 13. προκεῖσθαι pro προκείσεσθαι iid. 18. καὶ γοῦν ὁ θεσπέσιος Πέτρος] Πέτρος γοῦν iid. τῶν post τοὺς add. iid.)

344

“ὑμῶν. οὐκοῦν κἂν εἰ γένοιτο, φησὶ, σημεῖα καὶ τέρατα, [*](d) σωθήσεται πᾶς ὃς ἂν ἐπιγράψαιτο δεσπότην τὸν οὐρανοῦ τε καὶ γῆς κῦρον. ὅτι δὲ ἔμελλεν ὁ λόγος τῆς σωτηρίας ἐν αὐτῇ καὶ πρώτη λαληθήσεσθαι τῇ κυριοκτόνῳ Ἱερουσαλὴμ, περιενεχθήσεσθαι δὲ οὕτω καὶ εἰς πάντα τὰ ἔθνη διὰ τῶν ἁγίων Ἀποστόλων, σαφὲς ἃν γένοιτο, τοῦ Προφήτου λέγοντος Ἐν τῷ ὄρει Σιῶν καὶ ἐν Ἱερουσαλὴμ ἔσται ἀνασωζόμενος, καὶ εὐαγγελιζόμενος, οὓς Κύριος προσκέκληται· ὡς γὰρ [*](Heb. v. 4.) ὁ θεσπέσιος γράφει Παῦλος “οὐχ ἑαυτῷ τις λαμβάνει τὴν “τιμὴν, ἀλλὰ καλούμενος ὑπὸ τοῦ Θεοῦ.’’ κέκληνται τοίνυν [*](e) ἀπολέγδην ἐκ πάντων οἱ μακάριοι μαθηταὶ, καὶ οὐκ ἀυτόμλοι παρῆλθον εἰς ἀποστολὴν, καθάπερ ὁ ἀπόπληκτος Φαρισαῖος ἐκεῖνος, ἤγουν νομικὸς, ὃς τοῖς τῆς μαθητείας [*](S.Matth. viii. 19.) αὐχήμασιν ἑαυτὸν ἐνιεὶς, προσετίθει λέγων “ κύριε, ἀκολου- “θήσω σοι ὅπου ἐὰν ἀπέρχη.’’ ταύτῃτοι καὶ αὐτὸς ὁ Σωτῆρ’ παρενοχλοῦντά τε εἰκῆ, καὶ τῶν εὐαγγελικῶν ἐπιτηδευμάτων μάτων οὐδ’ ὅσον εἰπεῖν ἐγγὺς γεγονότα, παρωθεῖτο λέγων [*](Ib. 20.) “Αἱ ἀλώπεκες φωλεοὺς ἔχουσι, καὶ τὰ πετεινὰ τοῦ οὐρανοῦ “ κατασκηνώσεις, ὁ δὲ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου οὐκ ἔχει ποῦ “ τὴν κεφαλὴν κλῖναι·’’ τοῖς γεμὴν ἐπιτηδείως ἔχουσιν εἰς [*](232 Α. a) ἀποστολὴν ἐπεφώνει λέγων “Δεῦτε ὀπίσω μου καὶ ποιήσω [*](S.Matth. iv. 19.) ὑμὰς ἁλιεῖς ἀνθρώπων. Ματθαιον γεμην ἐξ αὐτῶν [*](Ib. ix. 9.) ἀνίστη τῶν τῆς πλεονεξίας ἐργαστηρίων, ἀκολουθεῖν ἐπιτάττων· προσκέκληται δὲ, κατ’ ἰδίαν βούλησιν, οὕσπερ ἦν εἰκὸς, ἔσεσθαι δυνατωτάτους εἴς γε τὸ ἀποπεραίνειν δύνασθαι, καὶ μάλα νεανικῶς, τὸ αὐτῷ δοκοῦν, εἰ καὶ ἥρπασε τὸν προδότην ὁ τῆς ἀνομίας εὑρετὴς καὶ πατήρ.

[*](2. ἐπιγράψαιτο] ἐπικαλέσηται Edd. 8. εὐαγγελιζόμενος εὐαγγελιζόμενοι iid. προσκέκληται Β. c d. προσκέκληκεν Edd. Q. ὁ θεσπέσιος γράφει Παῦλος] Παῦλος γράφει iid. ἑαυτοῦ iid. 10. ἀλλὰ] Sic correxi ex c. d. ἀλλ’ ὁ Edd. 14. προσετίθει] προσέθει iid. 15. αὐτὸς accessit ex Β. 18—20 φωλεοὺς—κλῖναι] καὶ τὰ ἔτης Edd. 22. ὑμᾶς] + 23. ἀνίστησι iid. 24. προσκέκληνται iid. ὥσπερ pro οὕσπερ iid. 25. δυνατώτατοι iid. ἀποπεραίνουν iid. ante Migne.)

345

[*](b)

Διότι ἰδογ' ἐγὼ ἐν ταῖς ἡμέραις ἐκειναις, καὶ ἐν τῷ καιρῷ ἐκείνῳ, [*](Κεφ. γ΄.) ὅταν ἐπιστρέψω τὴν αἰχμαλωσίαν Ἰούδα καὶ Ἱερουσαλὴμ, καὶ [*](2) συνάξω πάντα τὰ ἔθνη καὶ κατάξω αὐτὰ εἰς τὴν κοιλάδα τοῦ Ἰωσαφὰτ, καὶ διακριθήσομαι πρὸς οὐτοὺc ἐκεῖ ὑπὲρ τοῦ λαοῦ μου καὶ τῆς κληρονομίας μου Ἰσραὴλ, οἳ διεσπάρησαν έν τοῖς ἔθνεσι, καὶ τὴν γῆν μου καταδιείλοντο, καὶ ἐΜ τοι λαόι μου [*](3) ἔβαλον κλήρους, καὶ ἔδωκα τὰ παιδάρια πόρναις, καὶ τὰ [*](c) κοράσια ἐπώλουν ἀντὶ οἴνου κοὶ έπινον.

Ἐκ τῆς Ῥοβοὰμ βασιλείας ἀπορραγεισῶν τῶν δέκα φυλῶν, καὶ διήρη μένων αὐτῶν καὶ παντὸς τοῦ Ἰσραὴλ, εἴς τε τὸν Ἐφραῒμ καὶ τὸν Ἰούδα οἱ μακάριοι γεγόνασι προφῆται. λελαλήκασι δὲ τὰ παρ’ ἀμφοῖν, τῆς ὅλης αὐτοῖς βασιλείας παρατεινούσης μέχρι καιρῶν τῆς αἰχμαλωσίας. μετὰ ’δε γε [*](d) τὴν ἐν τοῖς Ἱεροσολύμοις ἐκεῖθεν ὑποστροφὴν, καὶ τὴν γεγενημένην κατὰ καιροὺς ἐπάνοδον, προεφήτευσαν ἐπὶ τὸν Ἰσραὴλ Ἀγγαῖός τε καὶ Σαχαρίας καὶ μέντοι καὶ Μαλαχίας φαίνεται δὲ καὶ ὁ Ἔσδρας ὀλίγα ἄττα τῶν κατ’ ἐκεῖνο καιροῦ, καὶ ἐν τοῖς αὐτοῦ χρόνοις γεγενημένων προαγορεύσας. μέμνηται τοίνυν τῶν προκειμένων ὁ λόγος πράγματος οὐκ ἐν καιρῷ προφητῶν τῶν ἀρχαίων ἀλλ’ ὅτε δὴ μόλις Κύρου τὸν λαὸν ἀνέντος ἑπενόστησαν εἰς τὴν Ἰουδαίαν. καὶ τί τὸ χρῆμα τὸ ἀξιάκουστον, [*](e) τί δὲ δὴ γενέσθαι συμβέβηκεν, ἐροῦμεν ὡς ἔνι, τὴν τοῦ Εσθρα συγγραφὴν κομίζοντες εἰς ἀπόδειξιν.

Οὐκοῦν ἐπειδήπερ εἰς τὴν Ἰουδαίαν ἐπανῆλθον ἄρτι, καὶ δασμῶν καὶ τῶν τῆς δουλείας ἀναπνεύσαντες πόνων οἱ ἐξ Ἰσραὴλ, ἐπὶ τὸ ῥᾴθυμον ἐτράποντο, καὶ ἦσαν οὐκ ἀσφαλεῖς [*](1. Διότι B.F. ℵ Alex. XII.) ὅτι Edd. (Vat.) ἐν alt. om. F. 2. ἀνεπιστρέψω F. καὶ alt. om. B. (51, 95, 185, 238.) 3. τοῦ assumptum ex B. cf. 234. fin. 235 C. d. 236. C. 6. καταδιείλοντο Β. F. (36 al.) κατεδιείλαντο Edd. 8. ἀντὶ] + τοῦ Edd. (Vat.) invitis B.F. ἔπινον Β. ἔπιον F. Edd. (228.) 10. αὐτῶν] αὐτῷ Edd. 12. βασιλείας] προφητείας iid. 14. τοῖς assumptum ex B. 18. καιροῦ] καιρῶν iid. 20. καιροῖς iid. 21. ὅτι pro ὅτε iid. λαὸν Β. Ἰσραὴλ Edd.)

346

τῶν διὰ Μωυσέως τεθεσπισμένων ἐπιτηδευταὶ καὶ φύλακες. [*](Exod. xxxiv. 16.) ἀποφάσκοντος γὰρ τοῦ νόμου τὸ χρῆναί τινας ταῖς τῶν [*](233 A. a) ἀλλοφύλων θυγατράσι συγκατευνάζεσθαι, ὀλίγα φροντίσαντες σαντες τῶν θεόθεν αὐτοῖς κεχρησμῳδημένων, ἀλλοτρίαις γυναιξὶν ἐπεμίσγοντο. καὶ πρὸς τοῦτο λίαν δεδυσφορηκὼς [*](3 Esdr. viii. 68.) Ἔσδρας, περιερρήγνυτο μὲν τὴν ἐσθῆτα, κατωλοφύρετο δὲ τοὺς ἐξ Ἰσραὴλ, καὶ τῶν ἀλλοφύλων γυναικῶν ἀπαλλάττεσθαι παρεκάλει. οἱ δὲ τοῦτο δρᾶν ἀνεπείθοντο, δεδιότες τάχα που τὰ ἐξ ὀργῆς, καὶ τῶν ἐσομένων αὐτοῖς, εἰ μὴ ἕλοιντο τιμᾶν τὸν νόμον, τῶν προγεγονότων τὴν πεῖραν ἐποιοῦντο διδάσκαλον. ἐπειδὴ δὲ ἀπεβέβλητο καὶ ἀπεφοίτα [*](b) τῶν Ἱεροσολύμων ἡ τῶν ἀλλοφύλων γυναίων πληθὺς, λοιπὸν ἀναγκαίως κατεπικραίνοντο πρὸς ὀργὰς οἱ περίοικοι τῶν ἐθνῶν, ἅτε δὴ καὶ διὰ τούτων οὐ μετρίως ἐξυβρισμένοι, καὶ πρός γε δὴ τούτῳ κἀκεῖνο που τάχα διελογίζοντο κατὰ σφᾶς αὐτούς. ἐπειδὴ γὰρ τὴν Ἱερουσαλὴμ ἀνετείχιζον μὲν, ἐσπούδαζον δὲ καὶ αὐτὸν τὸν θεῖον ἐγείρειν ναὸν, τοῖς τοῦ φθόνου βέλεσιν ἀνεκαίοντο πρὸς ὀργὰς, καὶ διακωλύειν ἐπεχείρουν, ἐκεῖνο διενθυμούμενοι, κατά γε τὸ εἰκὸς, ὡς εἰ [*](C) γένοιτο πάλιν ὁ Ἰσραὴλ ἐν δυναστείαις ταῖς πρώην, καὶ τετειχισμένας μὲν ἔχοι τὰς πόλεις, ἐπαμύνοντα δὲ τὸν τῶν ὅλων Θεὸν, ἅτε δὴ τοῖς ἀρχαίοις ἔθεσι θεραπευόμενον ἐν ναῷ, πάλιν κατακρατήσει καὶ ἀφόρητος ἔσται τοῖς ἁπανταχοῦ, καὶ δασμοὺς ἐπιβαλεῖ τῶν ὁμόρων τισὶ, καὶ ἁλώσονται πάντως, καταδῃουμένων μένων αὐτοῖς τῶν χωρῶν, εἰ δή τινες ἕλοιντο κἂν γοῦν ὀψὲ ἀντιβλέψαι μόνον. ταύτης ἕνεκα τῆς αἰτίας παρεσκεύαζον μέν τινας ἀπείργειν αὐτοὺς τῶν τε ἐπ’ αὐτῷ τῷ ναῷ, καὶ τοῖς τείχεσι κατασκευασμάτων. ἐπειδὴ [*](d) δὲ αὐτοῖς ἀνόνητος ἦν ἡ σπουδὴ, Θεοῦ κατευρύνοντος τοῖς ἐξ Ἰσραὴλ τὴν τῶν ἐπιτηδευμάτων ὁδὸν, ὡπλίζοντο λοιπὸν καὶ καταστρατεύειν ἤθελον· ἀλλ’ ἥλωσαν καὶ πεπτώκασι [*](2. τὸ assumptum ex Β. τῶν ἀλλοφύλων post θυγατράσι transp. Edd. 11. δὲ assumptum ex Β. 26. ὀψὲ om. Β. 28. κατασκευασμάτων] παρεσκευασμένων Edd.)

347

ἐπαμύνοντος αὐτοῖς Θεοῦ. γέγονε δὲ τῶν εἰς τοῦτο συναγηγερμενων ἡ ἄθροισις ἐν τῇ κοιλάδι Ἰωσαφάτ· χῶρος δὲ οὗτος οὐ πολλοῖς σταδίοις ἀπέχων Ἰερουσαλὴμ, ἐν τοῖς πρὸς ἠῶ μέρεσι. ψιλὸν δὲ εἶναί φασι, καὶ ἱππήλατον. ὅτι δὲ διεφθονήκασι μέν τινες τῶν δυνατωτέρων τοῖς ἐξ Ἰσραὴλ τὸν θεῖον ἐγείρουσι ναὸν, ὤνησαν δὲ οὐδὲν, διδάξει λέγων ὁ [*](e) μακάριος Ἔσδρας “Ἐν δὲ τοῖς ἐπὶ Ἀρταξέρξου τοῦ [*](3 Esdr. ii. 15.) “ Περσῶν βασιλέως χρόνοις κατέγραψαν κατὰ τῶν κατοι- “ κούντων ἐν Ἰουδαίᾳ καὶ ἐν Ἰερουσαλὴμ Βήλεμος καὶ “ Μιθριδάτης καὶ Ταβέλλιος καὶ Ῥάθυμος καὶ Βεέλτεθμος “καὶ Γεελ́τεθμος ὁ γραμματεὺς, καὶ οἱ λοιποὶ οἱ τούτοις “συντασσόμενοι, οἰκοῦντες δὲ ἐν Σαμαρείᾳ καὶ τοῖς ἄλλοις “τόποις.’’ ἦν δὲ τῆς γραφῆς τοιάδε τις ἡ δύναμις, ὡς εἴη μὲν πόλις ἄθραυστον ἔχουσα δύναμιν Ἱερουσαλὴμ, εἴκουσα δὲ οὐδαμῶς τοῖς τῶν ἑτέρων χωρῶν βασιλεῦσιν· ἀντεγει- [*](a 234 A.) ρομένη δὲ μᾶλλον καὶ σφόδρα νεανικῶς, ἢν εἰ γένοιτο πάλιν ὑπονοστῆσαι πρὸς τὸ ἀρχαῖον, καὶ αὐτοῖς σωρεύσει φροντίδας τοῖς τῆς Βαβυλῶνος κατὰ καιροὺς ἡγουμένοις. ἀλλ’ ὤνησαν μὲν, ὡς ἔφην, οἱ τὰ τοιάδε γεγραφότες παντελῶς οὐδέν. παρεκάλουν δέ τινες τῶν ἐν Σαμαρείᾳ, τοὺς ἐκ Βαβυλῶνος μετοικισθέντας συνεργάζεσθαί τε καὶ συνοικοδομεῖν αὐτοῖς. οἱ δὲ οὐκ ἤθελον, καὶ ταύτης ἕνεκα τῆς αἰτίας κεκμήκασιν οὐ μετρίως, ταῖς ἐκείνων ἐπιβουλαῖς ἀντεξάγοντες. γέγραπται [*](b) δὲ οὕτως ἐν τῷ Ἕσδρᾳ πάλιν “Καὶ ἤκουσαν οἱ θλίβοντες [*](1 Esdr. iv. 1—5.) “Ἰούδαν καὶ Βενιαμὶν, ὅτι οἱ υἱοὶ τῆς ἀποικίας οἰκοδομοῦσιν “οἶκον τῷ κυρίῳ Θεῷ Ἰσραήλ· καὶ ἤγγισαν πρὸς Σορο- “βάβελ καὶ πρὸς τοὺς ἄρχοντας τῶν πατριῶν, καὶ εἶπον “αὐτοῖς οἰκοδομήσομεν μεθ’ ὑμῶν, ὅτι ὡς ὑμεῖς ἐκζητοῦ- “μὲν τὸν Θεὸν ὑμῶν, καὶ αὐτῷ ἡμεῖς θυσιάζομεν ἀπὸ [*](3. ἀπέχων] + τῆς Edd, 9. ἐν prius] + τῇ iid. 10. Σαβέλλιος iid. Ῥάθιμος iid. Βέλτεθμος iid. II. Γεέντεθμος ud. 14. εἴκουσα] ἥκουσα iid. 16. καὶ assumptum ex Β. ἣν] ἕν' 17. σαλεύσει pro σωρεύσει iid. 19. Haec ὡς ἔφην οἱ accesserunt ex Β. 20. τοὺς ἐκ Baβ. μετοικισθέντας] τῶν ἐκ Βαβ. μετοικισθέντων iid. 28.) Β. (A.V.) οἰκοδομήσωμεν Edd. 29. ὑμεῖς (sic) iid. ante Migne.

348

“ ἡμερῶν Σαρσάθου βασιλέως Ἀσοὺρ τοῦ ἐνέγκαντος ἡμᾶς “ὧδε. καὶ εἶπε πρὸς αὐτοὺς Ζοροβάβελ καὶ Ἰησοῦς καὶ “ οἱ κατάλοιποι τῶν ἀρχόντων τῶν πατριῶν τοῦ Ἰσραήλ “ Οὐχ ὑμῖν καὶ ἡμῖν τοῦ οἰκοδομῆσαι οἶκον τῷ Θεῷ ἡμῶν, [*](C) “ ὅτι ἡμεῖς αὐτοὶ ἐπὶ τὸ αὐτὸ οἰκοδομήσομεν κυρίῳ τῷ Θεῷ “ ἡμῶν, ὡς ἐνετείλατο ἡμῖν Κῦρος ὁ βασιλεὺς Περσῶν. καὶ “ ἦν ὁ λαὸς τῆς γῆς ἐκλύων τὰς χεῖρας τοῦ λαοῦ Ἰούδαι, “ καὶ ἐνεπόδιζον αὐτοὺς τοῦ οἰκοδομεῖν, καὶ μισθούμενοι ἐπ’ “ αὐτοὺς, βουλευόμενοι τοῦ διασκεδάσαι βουλὴν αὐτῶν.’’ ἁλλ’ ἐπεβούλευον μὲν, ἄπρακτος δὲ καὶ τούτοις ἡ ἐπιχείρησις ἦν. ὅτι δὲ τῆς λαθραίου λοιπὸν ἀτονούσης ἐπιβουλῆς τὸν πολέμου νόμον ἤεσαν στρατευόμενοι πάντες οἱ περίοικοι [*](d) τῶν ἐθνῶν, ἥλωσάν τε καὶ πεπτώκασι, κἀντεῦθεν ἂν μάθοις. [*](2 Esdr. iv. 7—10.) γράφει γὰρ ὧδε πάλιν καὶ ἐν τῷ δευτέρῳ βιβλίῳ. “καὶ “ἐγένετο ὡς ἤκουσεν Ἀναβαλὰτ καὶ τωβίας καὶ οἱ Ἄραβες “καὶ οἱ Ἀμμανῖται ὅτι ἀνέβη ἡ φυὴ τοῖς τείχεσιν Ἱερου- “σαλὴμ, καὶ ὅτι ἤρξαντο αἱ διασφαγαὶ ἀναφράσσεσθαι, “πονηρὸν αὐτοῖς ἐφάνη σφόδρα. καὶ συνήχθησαν πάντες “ἐπὶ τὸ αὐτὸ ἐξελθεῖν καὶ παρατάξασθαι ἐν Ἰερουσαλήμ. [*](e) “καὶ πρὸς κύριον τὸν Θεὸν ἡμῶν, φησὶ, προσηυξάμεθα, “καὶ ἐστήσαμεν προφύλακας ἐπ’ αὐτοὺς ἡμέρας καὶ νυκτὸς “ἀπὸ προσώπου αὐτῶν. καὶ εἶπεν Ἰούδας Συνετρίβη ἡ “ἰσχὺς τῶν ἐχθρῶν, καὶ ὄχλος πολύς. καὶ σεσίγηται μὲν ἐν τούτοις τῆς κοιλάδος ἡ μνήμη· φέρει δὲ τοῦτο πάλιν εἰς ἡμᾶς ὁ τῆς παραδόσεως λόγος. ἀξιόχρεως δὲ εἰς πίστιν ἡ προφητεία καὶ αὐτὸν ἡμῖν τὸν τοῦ πολέμου χῶρον κατονομάζουσα. ταυτησὶ τῆς ἱστορίας μεμνῆσθαί φαμεν, συνάξειν λέγοντα πάντα τὰ ἔθνη εἰς τὴν κοιλάδα τοῦ Ἰωσαφάτ. δῆλον δὲ ὅτι οὐκ ἄκοντα ἄξει, ἀλλ’ ὅτι βουλόμενα ἐλθεῖν οὐ κωλύσει. διακριθήσεσθαι δὲ πρὸς ταῦτα περὶ τοῦ Ἰσραὴλ [*](1. Σαρσάθου Β. Ἀσοραδὰν Aub. (Vat.) Σαρσάθοφ—ὧδε om. Pont. Ἀσοὺρ Β. (Alex.) Ἀσσοὺρ Aub. (Vat.) 2, 3. καὶ εἶπε τοῦ Ἰσραήλ] οἱ δὲ περὶ τὸν Ζοροβάβελ εἶπον Edd. 9. βουλευόμενοι] ἐβουλεύοντο iid. 14. καὶ prius assumptum ex Β. 15. ἤκουσεν ἀναβαλὰτ Β. ἀναβαλλατ 55. sic quoque Cod. Frid.-Aug. in v. ι.) ἤκουσε Σαναβαλὰτ Edd. (Cod. Frid.-Aug.) ἄῤῤαβες Β. 17. ἀναφράσσεσθαι] + καὶ Edd. inv. Β. (44. al.))

349

καὶ τῆς ἑαυτοῦ κληρονομίαις, ἣν καταδιείλοντο διαρπάζοντές [*](a 235 Α.) που τάχα τὰ τῶν Βαβυλωνίων λείψανα, καὶ ἐν καιρῷ τῆς ταλαιπωρίας συνεπιτιθέμενοι, καὶ πόρναις μὲν τοι παιδάρια χαριζόμενοι, προθέντες δὲ τὰ κόρια πρὸς ἀσυνήθη πορνείαν, καὶ οἷον ἐκκαπηλεύοντες ταῖς ἑτέρων ἀσελγείαις, εἶτα τοὺς ἐντεῦθεν μισθοὺς εἰς τρυφὰς καὶ μέθας συλλέγοντες. Φαμὲν ’δε τι καὶ ἐφ’ ἡμῶν τοιοῦτον γενέσθαι, τὴν διὰ χριστοῦ λύτρωσιν ἐννενοηκότες. ἐξείλετο μὲν γὰρ ἡμᾶς αἰχμαλώτους ὄντας, καὶ ὑπὸ τυράννῳ πράττοντας, πικρῷ [*](b) φημὶ δὴ τῷ σατανᾶ, ἀνεκόμισε δὲ ὥσπερ εἰς γῆν ἁγίαν, εἰς πολιτείαν εὐαγγελικὴν, εἰς ἕξιν εὐμαθεστάτην, εἰς πόλιν τετειχισμένην τὴν νοητὴν Ἰερουσαλὴμ, “ ἥτις ἐστὶν Εκ- [*](1 Tim. iii. 15.) “κλησία Θεοῦ ζῶντος,“ οἰκοδομεῖσθαι παρασκευάσας, ὡς λίθους τιμίους “ εἰς ναὸν ἅγιον, εἰς κατοικητήριον τοῦ Θεοῦ [*](Erh. ii. 21,22.) “ἐν πνεύματι ἀλλὰ τοῖς ἐκ βασκανίας πόνοις ἡ τῶν δαιμονίων ἀνεφλέχθη ἀνοσία πληθὺς, καὶ μέντοι πρὸς τούτοις οἱ τοῖς δόγμασι τῆς ἀληθείας μαχόμενοι, καὶ πολλὰς [*](c) μὲν τὰς κατὰ τῶν ἁγίων ἐφόδους πεποίηνται, ἠδίκησαν δὲ οὐδὲν προασπίζοντος Θεοῦ, παραθαρρύνοντος δὲ χριστοῦ καὶ λέγοντος “ Θλῖψιν ἕξετε ἐν τῷ κόσμῳ, ἀλλὰ θαρσεῖτε, [*](S. Joan. xxi. 33.) ἐγὼ νενίκηκα ’τον κόσμον.

Ὕθλος μὲν οὖν παρὰ τοῖς Ἰουδαίοις σαθρὸς καὶ γραώδης, ὡς ἔσται κατὰ καιροὺς ἐν τῇ κοιλάδι τοῦ Ἰωσαφὰτ ἡ παρὰ Θεοῦ κατὰ πάντων κρίσις, μετὰ τὸ ἀναβιῶναι τοὺς νεκρούς. οἴονται δὲ ὅτι τῶν εἰς αὐτοὺς ἕνεκα γεγονότων ἀποτιοῦσι [*](d) λόγους, οἱ κατὰ πᾶσαν τὴν ὑπ’ οὐρανόν. ἀμοιρήσειε δ' ἂν οὐδαμῶς τοῦ γελᾶσθαι πρέπειν τὸ ἐνθύμημα αὐτῶν, τῆς θεοπνεύστου γραφῆς τὰ τῆς προφητείας ἐκπεπεράνθαι λεγούσης, καὶ ὅτι δίκας ἐξῄτηνται παρὰ Θεοῦ τὰ περίοικα τῶν ἐθνῶν, τοῦ πολέμου γεγονότος ἐν τῇ κοιλάδι τοῦ Ἰωσαφάτ. [*](1. καταδιείλοντο] καταδιείλαντο Edd. 5. ἀσελγείαις iid. 6. τρυφὰς] τροφὰς iid. 14. τοῦ assumptum ex Β. 17. καὶ πολλὰς] πολλοὶ iid. 19. παραθαρσύνοντος iid. 22. οὖν assumptum ex Β. 26. ἀμοιρήσει iid. 27. αὐτοῖς iid.)

350

ἐπέθρωσκον γὰρ, ὡς ἔφην, τοῖς λειψάνοις τοῦ Ἰσραὴλ, καίτοι πλείστην ὅσην ἀνατλάντος ταλαιπωρίαν· δέδοντο γὰρ τοῖς Βαβυλωνίοις.

[*](e)[*](4)

Kαὶ τί ἐμὼ κὼ καὶ Τύρος καὶ Σιδὼν, καὶ πᾶσα Γαλιλαία ἀλλοφύλων; μὴ ἀνταπόδομα ὑμεῖς ἀνταποδίδοτέ μοί; ἢ μνησικακεῖτε ὑμεῖς ἐπ' ἐμοί; ὀξέως καὶ ταχέως ἀνταποδώσω τὸ [*](5) ἀνταπόδομα ὑμῶ εἰς τὰc κεφαλὰς ὑμῶν, ἀνθ' ὧν τὸ ἀργύριόν μου καὶ τὸ χρυσίον μου ἐλάβετε, καὶ τὰ ἐπίλεκτά [*](6) μου καὶ τὰ καλὰ εἰσηνέγκατε εἰς τοὺς ναοὺς ὑμῶν· καὶ τοὺς υἱοὺς Ἰούδα καὶ τοὺς υἱοὺς Ἰσραὴλ ἀπέδοσθε τοῖς υἱοῖς τῶν [*](236 Α. a) Ἑλλήνων, ὅπως ἐξώσητε αὐτοὺς ἐκ τῶι ὁρίων αὐτῶν.

Εθνος μὲν οὖν ἅπαν κατὰ τοῦ Ἰσραὴλ συναγήγερται, Μωαβῖται, Ἰδουμαῖοι, Ἰεβουσαῖοι, Ἀμμανῖται, καὶ οἱ λοιποί. κατάρξαι δὲ οἶμαι βουλῆς καὶ ἐγχειρημάτων Δαμασκηνοὺς καὶ Τυρίους καὶ τοὺς καλουμένους Φυλιστιεὶμ, καὶ μέχρις αὐτῆς τῆς Γὲθ, ἥτις καλεῖται καὶ ἀλλοφύλων. τοιγάρτοι καὶ πρὸς αὐτοὺς ὁ τῶν ὅλων Θεός Καὶ τί ἐμοὶ καὶ ὑμῖν [*](b) Τύρος καὶ Σιδὼν καὶ πᾶσα Γαλιλαία ἀλλοφύλων; ποίας γὰρ, φησὶ, τὰς ἀφορμὰς τῆς ἀγριότητος ἔχοντες, ταλαιπωροῦντα τὸν Ἰσραὴλ, καὶ ταῖς ἐκ Βαβυλωνίων συμφοραῖς οὐ μετρίως κατηχθισμένον ἀνοσίως ἐπιφορτίζετε, πικρῶς ἐπιβαίνοντες καὶ οἷον ἐμὲ γελῶντες τὸν σώζοντα τάχα που, καὶ ἀμυνόμενοι, καὶ τὰ ἐχθρῶν εἰς ἐμὲ τολμῶντες λέγειν, μᾶλλον δ' ἤδη καὶ δρᾶσαι; οὐκοῦν οὐκ εἰς μακρὰν ἀπολήψεσθε τὸ ἀνταπόδομα. ἥξει δὲ ὑμῖν εἰς κεφαλήν· δίκας γὰρ ἀποτιεῖτε ἐμοὶ τῷ διακριθησομένῳ πρὸς ὑμᾶς ἐν τῆ [*](c) κοιλάδι τοῦ Ἰωσαφάτ. ἐγκαλεῖ δὲ αὐτοῖς ὡς διηρπακόσι [*](1. ἐπέθρωσκεν Edd. 2. δέδονται iid. 4. καὶ] + γε F. Edd. (Co.) ὑμῖν habent D. F. (22. al.) sed cf. infra 258. c. Glaph. 226 c. in Es. 326 d. 5. ἢ] εἰ Β. 6. Haec ὑμεῖς ἐπ’ ἐμοί om F. Edd. 7. τὰς assumptum ex F. cf. infra 258 d. εἰς τὰς κ. ὑμῶν om. Β. (86.) ἀνθ’ ὧν] + γὰρ Β. 9. εἰσενέγκατε Edd. καὶ alt. om. F. Edd. (Co.) 10. Ἰσραήλ Β. (239.) cf. S. Cyr. locis supra citatis. Ἱερουσαλὴμ Edd. 15. φιλιστιεὶμ Edd. 16. Γὲτ iid. 21. κατηχθημένον iid. 23. ἀμυνόμενοι Β. ἀμυνόμενον iid. 24. οὐκ accesait ex Β.)

351

μὲν τὰ ἐπίλεκτα τοῦ ναοῦ, καὶ τὰ χρυσᾶ σκεύη σεσυληκόσι, καὶ ταῖς τῶν ἰδίων θεῶν ἀνατεθεικόσι τιμαῖς. ἀφόρητον δὲ τὸ χρῆμα καὶ πικρὸν, καὶ οὐκ ἀνικάνως ἔχον εἴς γε τὸ δύνασθαι καταλυπῆσαι Θεόν. ἔφη γὰρ ὅτι “Τὴν δόξαν [*](Es. xlli.S.) “ μου ἑτερ́ῳ οὐ δώσω, οὐδὲ τὰς ἀρετάς μου τοῖς γλυπτοῖς. τί γὰρ ἕτερον ἃν εἴη τὸ τοῖς θείοις ἀναθήμασι τοὺς τῶν εἰδώλων καλλωπίζειν ναοὺς, ἢ μονονουχὶ διακεκραγέναι καὶ λέγειν ὡς εἴη μὲν ὁ τῶν ὅλων Θεὸς ἐν δευτέροις, τὰ δὲ ἐν λόγῳ τῷ προὔχοντι καὶ σώζειν εἰδότα τοὺς ἰδίους προσκυνητάς;[*](d) καὶ οὐκ ἀπόχρη, φησὶν, εἰς δυσσέβειαν ὑμῖν τὸ τῶν θείων ἀναθημάτων τὸν ἐμὸν γυμνῶσαι νεὼν, ἀλλὰ γὰρ καὶ τοὺς υἱοὺς Ἰούδα καὶ τοὺς υἱοὺς Ἰσραὴλ ἀπέδοσθε τοῖςνὐοῖς τῶν Ἑλλήνων. γενέσθαι δέ τι τοιοῦτον εἰκὸς, ὡς ἐν ταῖς χώραις τῶν ἐθνῶν τινὰς ἀποκομισθῆναι τῶν ἐξ Ἰσραὴλ, ἀπεμπολούντων αὐτοὺς ἢ Τυρίων τυχὸν, ἢ καὶ ἑτέρων, οἷς ἐμπορία τὸ σπουδαζόμενον, καὶ φιλοκέρδεια τὸ ἐπιτήδευμα.

Πρέποι δ’ ἂν ὁ λόγος, ὥς γε μοι φαίνεται, καὶ τοῖς τῶν [*](e) ἀνοσίων προεστηκόσιν αἱρέσεων, οἳ τοὺς υἱοὺς τῆς Ἐκκλησίας μονονουχὶ διαρπάζοντες τῇ τῶν Ἑλλήνων καταπωλοῦσι σοφίᾳ, ἵνα πολυπλόκων ἐννοιῶν ἀναπιμπλάμενοι, πικροὶ γένοιντο ζητηταὶ, μᾶλλον δὲ ἀπειθεῖς τε καὶ ἀλιτήριοι, καὶ τὰ ὀρθὰ διαστρέφοντες, καίτοι δέον ἁπλῆ διαβιῶναι φύσει, καὶ τὸν ἀκαπήλευτον λόγον τῆς ἀληθείας μελετᾶν. ἔξω δὴ οὖν τῶν ἰδίων ὁρίων γενέσθαι τοὺς ἠπατημένους μένους παρασκευάζουσιν. ὅροι δὲ ὥσπερ καὶ χώρα τῶν τέκνων τῆς Ἐκ- [*](a 237 Α.) κλησίας τῆς ἀληθείας ἡ γνῶσις, καὶ τὸ εἰς πᾶν ὁτιοῦν τῶν ἀκριβῶς ἐξητασμένων εἰς ὀρθότητα νενευκός. λέγοιντο δ' ἂν εἰκότως χρυσᾶ σκεύη καὶ ἀργυρᾶ, καὶ ἐπίλεκτα Θεοῦ, κατὰ τὸ ἀληθὲς οἱ πίστει τε κατηγλαισμένοι, καὶ τοῖς ἐξ ἔργων [*](7. καλλωπίζειν] κατακαλλύνειν Edd. 9. λόγῳ τῷ προὔχοντι λόγοις τοῦ προὔχοντος iid. εἰδότας iid. 10. φημὶ iid. 12. Ἰσραὴλ] Ἰερουσαλὴμ iid. (ut supra.) 16. ἐμπορεῖα Β. φιλοκερδεῖν Edd, 18. Ηρέπει iid. 22. γενῶνται iid. 23. φύσει Β. φράσει Edd. 28. λέγοιτο iid. 29. καὶ post Θεοῦ add. iid. 30. τε assumptum ex Β.)

352

ἀγαθῶν αὐχήμασι κεχρυσωμένοι, καὶ τῷ τῆς εὐσεβείας διαστίλβοντες κάλλει. ἀλλ’ εἰ γένοιτό τινα τῶν ὧδε λαμπρῶν τοῖς τῆς ἀπάτης ἐναλῶναι βρόχοις, ἀκούσονται πάντως οἱ [*](b) τῆς ἀπάτης εὑρεταί Τὸ ἀργύριόν μου καὶ τὸ χρυσίον μου ἐλάβετε καὶ τὰ ἐπιλεκτά μου εἰσηνέγκατε εἰς τοὺς ναοὺς ὑμῶν. ἔγκλημα δὲ τοῦτο δεινόν τε καὶ δυσδιάφυκτον. “Ἁμαρ- “τάνοντες γὰρ εἰς τοὺς ἀδελφοὺς, ὑπὲρ ὧν χριστὸς “ἀπέθανεν,” αὐτὸν ἀδικοῦσι χριστὸν, ᾧ πάντη τε καὶ πάντως τὰς τῶν εἰς αὐτὸν πεπλημμελημένων δίκας ἀποτιοῦσιν.

[*](7)

Ἴδου ἐγὼ ἐξεγείρω αὐτοὺς ἐκ τοῦ τόπου, οὗ ἀπέδοσθε αὐτοὺς [*](C) ἐκεῖ, καὶ ἀνταποδώσω τὸ ἀνταπόδομα ὑμῶν eic κεφαλὰς [*](8) ὑμῶ. καὶ ἀποδώσομαι τοὺς θἳοὺς ὑμῶν καὶ τᾶς θυγατέρας ὑμῶν εἰς χεὶρας υἳὼν Ἰούδα, καὶ ἀποδώσονται αὐτοὺς eic αἰχμαλωσίαν εἰς ἔθνος μακρὰν ἀπέχον, ὅτι κύριος ἀλάλησεν.

Απρακτα μὲν τὰ Τυρίων ἔσεσθαι μηχανήματα καὶ τὰ ἐκ τῆς δυστροπίας εὑρέματα κατὰ τῶν ἐξ Ἰσραὴλ, ἐναργέστατά φησιν, ἐξ ἀντιστρόφου δὲ ὥσπερ γενέσθαι τοῖς ἠδικηκόσι τὴν συμφορὰν, καὶ τοῖς ἴσοις ἐναλῶναι κακοῖς, μονονουχὶ [*](d) πιπτούσης εἰς κεφαλὴν τῶν ἀνόσια πεπλημμεληκότων τῆς ἰσοστάθμου δικῆς. ὥσπερ γὰρ αὐτοὶ τὸ ἐξ Ἰούδα γένος εἷλον, εἶτα τοῖς ἀνδραποδώναις δεδώκασιν, ἀποκομίζειν εἰπόντες εἰς ἔθνος μακρὰν, οὕτω τὰ αὐτῶν ἀπεμπολησθήσεσθαι τέκνα, φησὶ, διὰ χειρὸς Ἰουδαίων, καὶ ὅτι πάντη τε καὶ πάντως τὰ τοιάδε συμβήσεται, προσεμπεδοῖ λέγων Ὄτι κύριος ἐλάλησεν. ἀνήνυτον δὲ πάντως οὐδὲν ὃ φθέγξεται

[*](1. ἀγαθοῖς Edd. 3. ἐναλῶναι] ἁλῶναι iid. 7. ἀδελφοὺς] + ἥμων iid. u. Ἴδου] Ταὶ ἰδοὺ F. Edd. (Vat.) 12. τὸ om. F. Edd. (Co.) εἰς] + τὰς F. (62, 95, 147, 185.) κεφαλὰς] οἱ ο΄ κεφαλὴν XII mg. cf. infra. 20. κεφαλὰς Edd. 22. ἀνδραποδισταῖς iid. 24. Ἰουδαίων] Ἰούδα iid. πάντη τε καὶ assumpta ex B. 25. τὰ assumptum ex Β. προσεμποδεῖ (sic) Edd. ante Migne. 26. φθέγγεται iid.)

353

Θεός. καὶ γοῦν ἔφη χριστός “Ὁ οὐρανὸς καὶ ἠ’ γῆ παρ- [*](SMatth. xxiv. 35.) “ ἐλεύσεται· οἱ δὲ λόγοι μου οὐ μὴ παρέλθωσι.

Kαὶ ταυτὶ μὲν ἱστορικῶς· εἰ δὲ δή τις ἕλοιτο περιαθρεῖν [*](e) τὰ πνευματικὰ, καὶ τῶν κεκρυμμένων ἀναπίμπλασθαι νοημάτων, ἐννοήσει πάλιν, ὅτι καὶ Ἑλλήνων παῖδες οἱ ταῖς δοκη[σι]σοφίαις ἐξωφρυωμένοι, καὶ μὴν καὶ αἱρετικοὶ πολυπλόκοις ἀπάτης εὑρήμασι τὸ δοκεῖν τι σφισὶν αὐτοῖς ἀπονέμοντες, ἀποφέρουσι τῶν ἁπλουστέρων τινὰς τῆς ὀρθῆς τε καὶ ἀμωμήτου πίστεως, ἧς ἃν ἔχοιεν παρὰ Θεοῦ, καὶ τοῖς βρόχοις τῆς ἀπάτης ἐνδέοντες μονονουχὶ, καὶ ἐν δορικτήτων μοίρᾳ λαβόντες, ἀποκομίζουσι τῶν τῆς ἀληθείας ὅρων ὡς [*](a 238 Α.) ἀποτάτω. ἀλλ’ ὅ γε τῶν ὅλων Θεὸς ἄπρακτον αὐτοῖς ἀποφαίνει τὴν κακουργίαν, καὶ ἀνίησι μὲν τοὺς ἠπατημένους, τοὺς δὲ τῶν ἀπατησάντων κατὰ μάθησιν υἱοὺς προσάγει τοῖς ἐξ Ἰούδα· νοηθεῖεν δ’ ἂν οὗτοι πάλιν οἱ θεσπέσιοι μαθηταὶ, καὶ ὅσοι τὸ χριστοῦ λαλοῦσι μυστήριον· οἱ δὲ τῆς ἐκείνων πλάνης ἀπαλλάττοντες, εἰς καλήν τε καὶ ἀξιέραστον ἀποφέρουσι δουλείαν, τὴν ὑπὸ χριστῷ δηλονότι, καὶ οἷον αἰχμαλώτους ἁρπάζουσι, μετατιθέντες εἰς τὴν ἑαυτῶν ἕξιν [*](b) τε καὶ γνώμην, ἢ τῆς ἐκείνων ἐστὶν αποτατω. πολὺ γὰρ τὸ μεταξὺ τῆς γνώμης τε τῶν ἁγίων, καὶ τῆς τῶν τοιούτων ὁρᾶται. λέγεται δὲ καὶ ὁ χριστὸς τοὺς ἐκ τῆς Ἑλληνικῆς ἀπάτης εἰς τὴν ἐπίγνωσιν τοῦ κατὰ φύσιν Θεοῦ μετενηνεγμένους ὡς αἰχμαλώτους ἑλεῖν. ἔφη γὰρ ὁ μακάριος Δαυείδ “Ἀναβὰς εἰς ὕψος ᾐχμαλώτευσας αἰχμαλωσίαν, ἔλαβες [*](Ps.lxvii.19.) “δόματα ἐν ἀνθρώποις.”

Kηρύξατε ταῦτα ἐν τοῖς ἔθνεσιν, ἁγιάσατε πόλεμον, ἐξεγείρατε [*](9) τοὺς μαχητὰς, προσαγάγετε καὶ ἀναβαίνετε πάντες ἄνδρες [*](c) [*](1, 2. Haec ὁ οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ παρελεύσεται et δὲ accesserunt ex Β. 6. δοκη[σι]σοφίαις] Sic correxi post Migne. δοκησοφίαις D. Edd. lO. δορυκτήτων Edd. 12. αὐτῶν lid. 20. ἢ τῆς] ἥτις ud. 23. τὴν assumplum ex B. 24. μακάριος accessit ex B. 25. ᾐχμαλώτευσεν iid. ἔλαβες] δέδωκε iid. 26. τοῖς pro ἐν iid.)

354

[*](10) πολεμισταὶ, συΓκόψατε τὰ ἄροτρα ὑμῶ εἰς ῥομφαίας καὶ τὰ δρέπανα ὑμῶν εἰς σειρομάστας· ὁ ἀδύνατος λεγέτω ὅτι Ἰσχὺν [*](11) ἔχω. συναθροίζεσθε καὶ εἰσπορεύεσθε πάντε τὰ ἔθνη κυκλόθεν [*](12) καὶ συνάχθητε ἐκεἲ· ὁ πραῢς ἔστω μαχητής. ἐξεγειρέσθω, καὶ ἀναβαινέτωσαν πάντα τὰ ἔθνη εἰς ὦι κοιλάδα Ἰωσαφὰτ, διότι ἐκεῖ καΘιῶ τοῦ διακρῖναι πάντα τὰ ἔθνη κθκλόθεν.

[*](d)

Ἀπειλήσας τοῖς ἔθνεσι τὰς ἐξ ἀντιστρόφου συμφορὰς, καὶ τῶν ἀνοσίων ἔργων ἰσοπαλῆ τὴν δίκην, μεθίστησι τὸν λόγον ἐπὶ τοὺς ἰδίους ἤδη προσκυνητὰς, οὓς ἥκιστα μὲν δειλοὺς καὶ ἀνάνδρους, εἶναι δὲ μᾶλλον κελεύει νεανικοὺς, καὶ μονονουχὶ διαπρυσίῳ κεχρῆσθαι κηρύγματι, συλλέγειν τε ἤδη πρὸς μάχην τὰ ἔθνη, καὶ ἀναπτοεῖν ἐπείγεσθαι πρὸς τοῦτο αὐτὰ, κἂν εἰ ἕλοιντο τυχὸν τὴν ἠρεμαίαν τε καὶ ἀφιλόμακον ἑλέσθαι ζωήν. τοῦτο δὲ ἦν εὐτολμοτάτους αὐτοὺς [*](e) ἀποφαίνοντος, καὶ ἐπ’ αὐτῷ θαρρεῖν ἀναπείθοντος, ὅτι καὶ τῶν ἐχθρῶν ἀμείνους ἔσονται αὐτοῦ προασπίζοντος. ταῦτα δὴ οὖν ἐν τοῖς ἔθνεσι κηρύξατέ φησι, καὶ ἁγιάσατε πόλεμον. καὶ τί δὴ τὸ ἁγιάσατε πάλιν ἐστίν; Ἐμοὶ καθιερώσατε τρόπον τινὰ, ἔσομαι γὰρ ὁ μαχητὴς ἐγὼ, καὶ εἰς ἐμὴν δόξαν ἔσται τὸ δρώμενον· τεθνήξονται γὰρ οἱ τὴν ἐμὴν δόξαν ἀνάψαντες ξύλοις τε καὶ λίθοις. ἅπαν δὲ τὸ ἁγιάζεσθαι [*](239 Α. a) λεγόμενον, εἰς δόξαν ἀεὶ προσάγεται Θεοῦ. διὰ τοῦτό φησιν ἁγιασατε πόλεμον, ἐξεγείρατε τοὺς μακητὰς, καὶ δὴ καὶ ἐπιφωνεῖτε, φησὶ, Προσαγάγετε πάντες ἄνδρες πολεμισταί. καταληγέτω μὲν ὁ γηπόνος τῶν αὐτῷ φιλαιτάτων φροντίδων καὶ σπουδασμάτων· μεταχαλκευέτω δὲ τὸ μὲν ἄροτρον εἰς ῥομφαίαν, τὴν δὲ δρεπάνην εἰς σειρομάστας. οὐ γάρ ἐστι τοῦ γηπονεῖν ὁ καιρὸς, ἀλλὰ τοῦ διδόναι δίκας ἠτιμασμένῳ Θεῶ. [*](2. ὅτι om. F. Edd. (23.) ἰσχὺν ἔχω Β. ἰσχύω ἐγώ Edd. (A.V. etc.) 4. ὁ om. F. Edd. (Co.) μαχητής] πολεμιστής Edd. (22. al.) cf. infra 239 b. ἐξεγειρέσθω Β. (22. al.) ἐξεγειρέσθωσαν Edd. (Vat.) ἐγειρέσθωσαν Alex. 311.) καὶ ἀναβαινέτωσαν om. Β. (invito F.) 5. πόντα om. F. (Co.) διότι] ὅτι F. Edd. (22 al.) 8. καθίστησι Edd. 12. ἀνάπτειν iid. 14. αὐτοὺς accessit ex B. 18. Haec τί δὴ accesserunt ex B. 24. ἐπιφωνεῖτε B.D. ἐπιφωνεῖ καὶ iid. 26. μεταχαλκεύτω iid. ante Migne.)

355

εἰ δὲ δή τις εἴη καὶ ἀδύνατός φησι, μὴ σκῆψιν ἐχέτω τὸ ἄναλκι, ψευδέσθω δὲ καὶ αὐτὸς, εἰ βούλεται, καὶ λεγέτω τὸ δύνασθαι. μὴ γὰρ δὴ τῶν ὅπλων ἤτω μακράν. συναγείρεσθε [*](b) δὴ οὖν ἅπαντές φησιν οἱ κύκλῳ τῆς Ἰουδαίας, καὶ ὁ πραῢς ἔστω μαχητὴς, τουτέστι, καὶ εἴ τις τῶν ἀοργήτων εἴη, ἔστω καὶ οὗτος μαχητής. ὅμοιον ὡς εἰ λέγοι, οὐδενὸς τὸ σύμπαν ὑπολελειμμένου, κἂν εἰ γηπόνος τις εἴη, κἂν εἰ δειλός τε καὶ ἄνανδρος· οὗτος γὰρ ὁ ἀδύνατος· κἂν εἰ πρᾶος καὶ ἀφιλοπόλεμος, παραθηγέσθω πρὸς μάχην. παραιτήσομαι γὰρ οὐδένα· διακρίνω δὲ ἅπαντας ἐν τῆ κοιλαδι τοῦ Ἰωσαφάτ. τὸ δὲ διακρίνω σημαίνει ὅτι κριτὴς ἔσομαι δυνατὸς, [*](e) νατὸς, ποιναῖς τε καὶ δίκαις ἐνιεὶς τοὺς διαρπάσαντας μὲν τὴν γῆν τὴν ἐμὴν, κλήρῳ δὲ διαλαχόντας τόν Ἰσραηλ, καὶ[*](Supra ver. 2, 3.) πόρναις μὲν δεδωκότας τὰ παιδάρια, καταπεπρακότας δὲ τὰ κοράσια, καὶ ὡς οἶνον ἐκπεποκότας.

Ἐπιφωνήσειε δ’ ἂν τὰ τοιάδε πάλιν τοῖς τῆς Ἐκκλησίας ἐχθροῖς ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς χριστὸς, οἳ κἂν ἴοιεν παμπληθεὶ, καὶ ὅλη δυνάμει χρώμενοι τῶν ἁγίων καταστρατευοιντο, πεσοῦνται δὴ πάντως αὐτοῦ προασπίζοντος, κακεινους μὲν καταστρέφοντος, ἀνατειχίζοντος δὲ τοὺς ἰδίους [*](d) προσκυνητὰς πίστει καὶ ἐλπίδι καὶ ἀγάπη, καὶ τοῖς ἐκ τῆς ἰδίας ἡμερότητος ἀγαθοῖς.

Ἐξαποστείλατε δρέπανα, ὅτι παρέστηκεν τρυγητός· εἰσπορεύεσθε, [*](13) πατεῖτε, διότι πλήρης ἡ ληνός· ὑπερχεῖται τὰ ὑπολήνια, ὅτι πεπλήθυνται τὰ κακὰ αὐτῶ. ἦχοι ἐξήχησαν ἐν τῇ κοιλαδι τῆς [*](14) δίκης, ὅτι ἐγγὺς ἡ ἡμέρα κυριου ἐν τῇ κοιλάδι τῆς δίκης. ὃ [*](15) ἥλιος καὶ ἡ σελήνη συσκοτάσουσιν, καὶ οἱ ἀστέρες δύσουσιν τό [*](2. ἀναλκὲς Edd. 5. ἔστω] ἔσται iid. 6. λέγει iid. 13. τὴν prius assumptum ex Β. 15. ἐκπεποκότας Β. ἐκπεπωκότας iid. 16. ἐπιφωνήσει iid. 17. Haec ἡμῶν Ἰησοῦς χριστὸς accesserunt ex Β. ἴοιεν] ἴοι Pont. Neutrum habet Aubertus. 18. καταστρατεύονται Edd. 19. πάντες iid. 21. Haec τοῖς ἐκ assumpta ex Β. 25. πεπλήθυνται] ἐπληθύνθη F. Edd. (22. c.) ἐξήχησαν] ἠκούσθησαν F. Edd. 26. ἐν τῇ κ. τῆς δ. om. Β. (49.) 27. οἱ ἀστέρες] τὰ ἄστρα F. Edd. (Co.))

356

[*](e) [*](16) φέγγος αὐτῶν. ό δὲ κυριος ἐκ Σιώ ἀνακεκραξεται, κω ἕε Ἱερουσαλὴμ δώσει φωνὴν αὐτοῦ, καὶ σεισθήσεται ὁ οὐραγὸς καὶ ἡ γἡ.

Τὰ μὲν πρόσοικα τῶν ἐθνῶν τῆς Ἰουδαίων γῆς, Ἄραβάς τε φημὶ καὶ Τυρίους, Γετθαίους καὶ Φυλιστιεὶμ, Μωαβίτας καὶ Ἰδουμαίους, Ἀμμανίτας καὶ Γεργεσαίους, οἱονεὶ σάλπιγγι κεχρημένους συναγείρειν ἐκέλευσεν εἰς τὴν κοιλάδα τοῦ Ἰωσαφὰτ, ὡς αὐτίκα δὴ μάλα τεθνηξομένους, καὶ πικρὰς [*](Α. 240 a) ὑφέξοντας τῷ κρίνοντι δίκας· παραθήγει δὲ νυνὶ τοὺς ἐξ Ἰσραὴλ εἰς ἄμαχόν τινα προθυμίαν καὶ δυσάντητον ἀλκὴν, καὶ δὴ συναγηγερμένοις ἐπιθρώσκειν ὥσπερ διακελεύεται, δεῖν δὲ ὁρᾶσθαί φησιν εὐτολμοτάτους, ἀνδρείους καὶ νεανικοὺς, οὐ τοῖς πολέμου δείμασι κατεπτοημένους, οὔτε μὴν ὡς εἰς μάχην ἰόντας ὅλως, ἡγουμένους δὲ μᾶλλον τὸ χρῆμα τρυφὴν, καὶ ἐν θυμηδίαις αὐτὸ καταγράφοντας καὶ γεγηθότας ἐν ἴσῳ τοῖς τὰς ἐξ ἀμπέλων εὐκαρπίας συλλέγουσι. ταύτῃ [*](b) τοί φησιν Ἐξαποστείλατε δρέπανα ὅτι παρέστηκε τρυγητός· τὸ ἐξαποστε4ίλατε τιθεὶς, ἀντὶ τοῦ ἐκπέμψατε καὶ ἐκτείνατε, καθάπερ ἀμέλει καὶ οἱ τρυγᾶν εἰωθότες· κείσονται γὰρ ἕτοιμοι πρὸς ἀναίρεσιν, εὐτρεπεῖς εἰς κατατομήν. ἀποκειρέσθω φησὶν ὁ πολέμιος, ὡς ἐξ ἀμπέλου βότρυς· πατείσθω δὲ ὥσπερ ἐν ληνοῖς, σωρηδὸν ὑπὸ πόδας κείμενος. είσπορεύεσθε γάρ φησι, πατεῖτε, διότι πλήρης ἡ ληνὸς, τουτέστι, συγκεκόμισται πρὸς ὄλεθρον τῶν ἐθνῶν ἡ πληθὺς, οὐδὲν τὸ κωλῦον ὑπὸ πόδας εἶναι τοὺς σούς. ὑπερχεῖται τὰ ὑπολήνια· [*](C) σημαίνει δὲ διὰ τούτου τὸ οἷον ἀμφιλαφὲς τῶν εἰς καταπάτησιν συγκεκομισμένων. ἐν γάρ τοι ταῖς τῶν βοτρύων ἀφθονίαις, ὑπεραίρει πολλάκις καὶ αὐτὰς ὁ οἶνος τὰς ληνούς. [*](1. ἀνακράξεται Β. (Alex. XII. c.) ἀνακεκρ. Edd. (Vat.) 2. καὶ ὁ οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ om. Β. 4. Ἰουδαίας Edd. Ἄῤῥαβάς Β. 5. φιλιστιεὶμ Edd. 12, 13. Haec ὁρᾶσθαι—οὐ τοῖς accesserunt ex Β. 13. ὡς assumptum ex Β. 15. θυμηδίᾳ Edd. 18. πέμψατε Β. 26. σημαίνει] σημεῖον] iid. τούτου] τούτων iid. Statiin τὸ assumptum ex Β. 28. ὑπεραίρει πολλάκις καὶ αὐτὰς ὁ οἶνος] καὶ αὐτὰς ὁ οἶνος πολλάκις ὑπεραίρει iid.)

357

τὸ πλῆθος δὴ οὖν τῶν ὑπὸ πόδας κειμένων ὑποδηλοῖ λέγων Υπερχεῖται τα ὑπολήνια.

Ἠχοῖ ἐξηχησαν ἐν τῆ κοιλάδι τῆς δίκης. καὶ τί δὴ τοῦτο ἐστιν; ἔθος τοῖς ἁγίοις προφήταις τὰ ἐσόμενα προαπαγγέλλειν, καὶ ἐν αὐταῖς ἔσθ’ ὅτε γίνεσθαι ταῖς τῶν πραγμάτων φαντασίαις, ὥστε καὶ ὁρᾶν ἤδη δοκεῖν τὰ δρώμενα καὶ ἀκροᾶσθαι φωνῶν. καὶ γοῦν ὁ θεσπέσιος προφήτης Ἱερεμίας τὰ τοῖς Ἰουδαίοις συμβησόμενα προαναφωνῶν, καὶ ὅτι πάντως ἄρδην ἀπολέσει κεκινημένος εἰς μάχην ὁ Ναβουχδοόσορ, [*](d) καὶ εἰς αὐτὴν τοῦ πολέμου τὴν ἀτερπῆ θέαν ἠρπάζετο, μονονουχὶ δὲ καὶ πληθὺν ἀμέτρητον τεθεαμένος νεκρῶν, ἔφασκεν “Οἴμοι ἐγὼ, ὅτι ἐκλείπει ἡ ψυχή μου ἐπὶ τοῖς [*](Hier. iv. 31.) “ἀνῃρημένοις.” τοιοῦτόν τι, καθάπερ ἐγᾦμαι, καὶ ὁ μακάριος Ἰωήλ πεπονθὼς, τάχα που τὸν ἐν πολέμῳ θόρυβον εἰς οὖς ἐδέχετο, ταύτῃτοί φησιν Ἦχοι ἐξήχησαν ἐν τῇ κοίλωι τῆς δικης. καὶ κοιλαδα μὲν δικης ὀνομάζει τοῦ πολέμου τὸν χῶρον, ὡς οὐκ ἐφ’ ἑτέρῳ τινὶ τῶν ἐθνῶν ἐν αὐτῷ συνεηγμένων, [*](e) ἢ ἵνα πικρὰς ἐκτίσωσι δίκας· ἐξηχοῦντας δὲ ἤχους, ἢ τὰς τῶν πιπτόντων ὀλολυγὰς ἐνθάδε φησὶν, ἢ τοὺς τῶν νικώντων ἀλαλαγμούς.. συμβαίνει γὰρ ἐν πολέμοις καταστένωειν μὲν τοὺς πίπτοντας, ἐπαγάλλεσθαι δὲ τοῖς κειμένοις τοὺς κεκρατηκότας, καὶ εὖ μάλα ἐπικαυχᾶσθαι.