Symposium Sive Convivium Decem Virginum

Εἰ δέ τις ὡς ἀμάρτυρον τῶν γραφῶν αἰτιάσασθαι τολμήσει τὸν λόγον, φέρε δὴ παραθέντες καὶ τὰ τῶν προφητῶν ἀληθέστερα μᾶλλον ἀποδείξωμεν τὰ προειρημένα. ὁ γοῦν Ἀβραὰμ πρῶτος ἐν διδαθήκῃ τὴν περιτομὴν λαβὼν οὐδὲν ἕτερον αἰνίσσεσθαι δοκεῖ, τὸ περιτεμνόμενος τῆς σαρκὸς αὐτοῦ μέλος, ἢ τοῦτο, τὸ μηκέτι εἰς τὴν ἐκ τοῦ αὐτοῦ αἳματος σάρκα δημιουργηθεῖσαν ἀπὸ τῆς ἰδίας ἕκαστον διδάσκων ἀδελφῆς οἷα σαρκὸς ἀποτέμνειν κατὰ συνουσίαν ἡδονήν. ὣστε τὸ πλησιάζειν καὶ ὁμεύνοις χρῆσθαι ταῖς σφῶν ἀδελφαῖς ἀπὸ τῶν τοῦ Ἀβραὰμ πέπαυται καιρῶν· τὸ δὲ πλειόνων συναλλαγαῖς ἁρμόζεσθαι γυναικῶν ἀπὸ τῶν προφητικῶν ἀναιρεῖται χρόνων. »ὀπίσω« γάρ »τῶν ἐπιθυμιῶν σου« φησί »μὴ πορευθῇς καὶ ἀπὸ τῶν ὀρέξεών σου κωλύου«· »οἶνος γὰρ καὶ γυναῖκες ἀποστήσουσι συνετούς«. καὶ ἐν ἑτέρῳ· »ἡ πηγή σου τοῦ ὓδατος ἒστω σοι ἰδία, καὶ συνευφραίνου μετὰ γυαικὸς τῆς ἐκ νεότητός σου«, δηλονότι παραιτούμενος ἤδη τὰς πολλάς. ὁ δὲ Ἱερεμίας »ἳππους θηλυμανεῖς« ἀναφανδὸν τοὺς εἰς διαφόρους μαργῶντας γυναῖικας καλεῖ· »πολύγονον« γάρ φησιν »ἀσεβῶν πλῆθος οὐ χρησιμεύσει, καὶ ἐκ νόθων μοσχευμάτων οὐ δώσει ῥίζαν εἰς βάρος( ἀλλὰ γάρ, ἕνα μὴ μακρηγορπωμεν ἐπὶ πολὺ τὰς προφητικὰς ἀναλεγόμενοι φωνάς, φέρε δὴ συστήσωμεν πάλιν ὅπως διαδέχεται τὴν ἐπὶ μιᾷ γυναικὶ συναλλαγὴν ἡ σωφροσύνηι μέχρις ἂν ἐκλύσῃ τελείως τὴν ἐκ τοῦ ἒθους ἐπὶ τὴν συνουσίαν καταφοράν, πρὸς ὀλίγον ἀφαιρουμένη τὰς τῆς σαρκὸς ἡδυ- [*](1 De resurr. I, 42, 1. 56, 3. Vgl. Symp. 8, 4. 10, 2 — 3 Gen. 17, 10 — 11 Sir. 18, 30—12 Sir. 19, 2 — 13 Prov. 5, 18 — 15 Jerem. 5, 8 — 17 Sal. 4, 3) [*](3—8 Phot. Bibl. 237, S. 308a, 8—14) [*](1 ὡς undeutl. Ο | τολμήσοι PJh 2 φ)έρε unleserl. Ο | καὶ unleserl. Ο 3 (ἀπ)οδείξ(ωμεν) unleserl, Ο, ἀποδείξομεν AI | ὁ γοῦν — ἡδονήν Ζ. S S. 308am 8 4 τὴν περιτ(ομὴν) unleserl. Ο | οὐδὲν unleserl. Ο | αἰνίττεσθαι Ph 4f ὀχεῖον empfiehlt Po 5 περιτέμν. τῆς unleserl. Ο περιστελλόμενος M) | ἀποτεμνόμενος Ph | ἑαυτοῦ w. e. seh. O(MAl) | μέλος — 6 δημιουργηθεῖσαν (außer ἢ τοῦτο τὸ) unleserl. Ο, von εἰς — σάρκα ßer ἐκ αὐτοῦ) auch anders bei AI G εἰς τὴν] τὰ MAI Ι αἰτοῦ — δημ. v. 2. Hd. in Μ αἳμ. σ.] σπέρματος MAI | δημιουρηγθέντα MAI: P 153v | παιδοσπορεῖν Ο 39 παιδοσπορίαν ἐπιτελεῖν Ph 8 ἡδονήν] es endet Ph | πλησι)άζειν unleserl. Ο 11 ἀνῄρηται P Jh | γάρ φησι P (nicht B) | σου τῶν ἐπιθυμιῶν Β Jh | P Jh 13 σου < P 14 ἰδία] ἡδεῖα P Ι σου undeutl. Ο 15 ἢδη + Ο 15f (θηλυμαν)εἶς unleserl. Ο 16 μαργαίνοντας Ρ 17 πλῆθος OJh: γένος Ρ 21 ἐκλ. τελ.] ἐκ λυσητελείας B 22 τῆς σαρκὸς τὰς P)

παθείας. αὐτίκα γοῦν εἰσάγεταί τις ἐμφανῶς ἢδη λοιπὸν παραιτούμενος τουτονὶ τὸν περισπασμόν, »κύριε« λέγων »πάτερ καὶ δἐσποτα τῆς ζωῆς μου, μὴ ἐγκαταλίπῃς με έν βουλῇ αύτῶν· μετεωρισμὸν ὀφθαλμῶν ἂφελε ἀπ᾿ ἐμοῦ· καρδίας ὂρεξις καὶ συνουσιασμὸς μὴ καταλαβέτωσάν λαβέτωσάν με«. καὶ ἐν τῇ παναρέτῳ δὲ Σοφίᾳ γυμνῶς ἢδη τοὺς ἀκροατὰς εἰς ἐγκράτειαν ἐφελκόμενον καὶ σωφροσύνην τὸ πνεῦμα τὸ ἃγιον τοιαῦτα μελῳδεῖ, »κρεῖσσον ἀτεκνία μετ’ ἀρετῆς« κεκραγός· »ἀθανασία γάρ ἐστιν ἐν μνήμῃ αὐτῆς, ὅτι καὶ παρὰ θεῷ καὶ παρὰ ἀνθρώποις, παροῦσάν τε τιμῶσιν αὐτὴν καὶ ποθοῦσιν ἀπελθοῦσαν, καὶ ἐν τῷ αἰῶνι στεφανηφοροῦσα πομπεύει, τὸν τῶν ἀμιάντων ἄθλων ἀγῶνα νικήσασα«.

Περὶ μὲν οὖν τῶν καιρῶν τῆς ἀνθρωπότητος, ὃπως ἀρξαμένη ἀπὸ τῆς ἀδελφομιξίας ὥδευσεν ἐπὶ τὴν ἐγκράτειαν, εἴρηται· τῆς παρθενίας λίπεται. ὅσον οὖν δυνατόν, πειρατέον φράσαι. πρῶτον ἐξεταστέον, δι᾿ ἣν αἰτίαν πολλῶν προφητῶν καὶ δικαίων πολλὰ καὶ καλὰ διδαξάντων καὶ ἐργασαμένων παρθενίαν οὐδεὶς οὓτε ἐνεκωμίασεν οὔτε εἳλετο. μόνῳ γὰρ ἄρα ἐφυλάσσετο τοῦτο πρεσβεῦσαι τὸ μάθημα τῷ κυρίῳ, ἐπεὶ καὶ μόνος παρελθὼν ἄνθρωπον ἐδιδαξε χωρεῖν εἰς θεόν. »ἒπρεπε γὰρ« τῷ ἀρχιερεῖ καὶ ἀρχιπροφήτῃ καὶ ἀρχαγγέλῳ τούτῳ καὶ ἀρχιπαρθένῳ προσαγορευθῆναι. τὸ δὲ παλαιὸν οὐδέπω τέλειος ὁ ἂνθρωπος ἦν, καὶ διὰ τοῦτο τὸ τέλειον οὐδέπω χωρῆσαι, τὴν παρθενίαν, ἲσχυεν. ἒτι γὰρ ἒχρῃζε, »κατ᾿ εἰκόνα« θεοῦ γεγονώς, καὶ τὸ »καθ᾿ ὁμοίωσιν‘« ἀπολαβεῖν· ὃπερ τελεσιουργῆσαι καταπεμφθεὶς ὁ λόγος εἰς τὸν κόσμον, τὴν ἡμετέραν μορφὴν πρό- [*](2 Sir. 23, 1. 4—6 — 7 Weish. Sal. 4, 1. 2 — 12 Plato Sjnnp. 196D — 13 S. 42, 1 ff — 15 Plato Symp. 179C. 177 C — 19 Hebr. 2, 10; vgl. Orig. Jerem. homil. S. 10, 17f — 22 Gen. 1, 26 — 23 Iren. Adv. haer. HI 18, 1 — 24 Phil. 2, 7) [*](20 vgl. Greg. Nyss. De virg. 2) [*](2 τοῦτον B I λέγων P 154 3 μή με ἐγκαταλ. P LXX cod. 54 | βουλῇ] ζωῆ P 4 ὀρέξεις P LXX cod. 106. 253 5 γυμνοὺς Ο P 7 τοιαῦτα undeutl. Ο | μετὰ P 8 ἐστιν ἐν undeutl. Ο 10 στεφανη(φορ.) unleserl. Ο 13 τῆς vor ἀδελφ. unleserl. O I ὣδευεν B 13 PI εἲρηται· περὶ δὲ σοφίας λείπεται. ὅσον ὃσον δυνατόν, πειρατέον μὴ ἐλλείπειν. καὶ πρῶτον | δὲ — 14 ὅσον unleserl. oder undeutl. Ο 14 τῆς Po Cb Jh, auch PI, schwerl. < P, da in V 14 φράσαι — 15 αἰτίαν unleserl. O | φᾶναι Μ, φάναι Al 15 ἐξετ. — αἰτίαν < M | αἰτίαν] + πατριαρχῶν καὶ (v. 2. Hd.) MAlJh 15 f PI πολλῶν πολλὰ καὶ καλὰ ἐργασαμένων 16 πολλὰ Ο 39 v 17 ἄρα < P 18 ἐπὶ καὶ B | παρελθὼν ἂνθρωπον P, vgl. 1,5 S. 13, 13: ἀπ’ ἀνθρώπων Ο 21 ὁ < P | τοῦτο Ρ 154v Ι τὸ < P 23 ἀπολαβεῖν wohl auch Ο | τελεσιουρηῆσαι < P 24 f προτέρως P)

τερον ἀνέλαβε πολλοῖς ἁμαρτήμασι κατεστιγμένην, ἵνα δὴ τὴν ἡμεις, δι’ οὓς αὐτὸς ἐφόρεσε, πάλιν χωρῆσαι δυνηθῶμεν. καθ’ ὁμοίωσιν γὰρ ἀκριθβθῆναι τότε πάρεστι θεοῦ, ὁπότε δὴ τοὺς αὐτοὺς αὐτῷ χαρακτῆρα τῆς κατὰ ὒνθρωπον πολιτείας ζωγράφων δίκην ἐπιστημόνων ἐν ἑαυτοῖς <ὥσπερ> σανίσιν ἐντυπωσάμενοι ἀσινεῖς ἣν αὐτὸς ἐφανέρωσε μαθητεύοντες τρίβον. ταύτῃ γὰρ ᾐρετίσατο τὴν ἀνθρωπίνην ἐνδύσασθαι σάρκα θεὸς ὤν, ὅπως ὥσπερ ἐν πίνακι θεῖον ἐκτύπωμα βίου βλέποντες ἒχωμεν καὶ ἡμεῖς τὸν γράψαντα μιμεῖσθαι. οὐ γὰρ ἓτερα φρονῶν ἒτερα ἐποίει· οὐδὲ μὴν ἕτερα νομίζων εἶναι τὰ καλὰ ἐδίδασκεν ἓτερα· ἀλλ’ ἃπερ ἦν ἀληθῶς ὠφέλιμα καὶ καλά, ταῦτα καὶ ἐδίδασκε καὶ ἐποίει.

Τί οὖν ὁ κύριος, ἡ ἀλήθέια, τὸ φῶς, εἰς τὸν κόσμον ἐπραγματεύσατο κατελθών; ἂφθορον ἐφύλαξεν ἐν παρθενίᾳ τὴν σάρκα κοσμήσας. καὶ ἡμεῖς ἂρα, εἰ μέλλοιμεν »καθ᾿ ὁμοίωσιν« ἒσεσθαι θεοῦ, τοῦ χριστοῦ φιλοτιμώμεθα τὴν παρθενίαν τιμᾶν· ὁμοίωσις γὰρ θεῷ φθορᾶς ἀποφυγή. ὅτι· δὲ καὶ ἀρχιπάρθενος, ὃν τρόπον καὶ ἀρχιποιμὴν καὶ ἀρχιπροφήτης, γέγονεν ὁ λόγος ἐνανθρωπήσας τῆς ἐκκλησίας, καὶ ὁ χριστόληπτος ἡμῖν παρίστησιν ἐν βίβλῳ τῆς Ἀπακαλύψεως Ἰωάννης λέγων καὶ εἶδον, καὶ ἰδοὺ τὸ ἀρνίον ἑστὼς ἐπὶ τὸ ὄρος Σιών, καὶ μετ᾿ αὐτοῦ ἑκατὸν τεσσαράκοντα τέσσαρες χιλιάδες ἔχουσαι τὸ ὂνομα αὐτοῦ καὶ τὸ ὄνομα τοῦ πατρὸς αὐτοῦ γεγραμμένον ἐπὶ [*](1 vgl. Plato Gorg. 524 E — 4 Plato Pol. VI, 500 E — 7 Plato Pol. VI, 501 A — 10 vgl. De resurr. ΙΙ, 18, 8 — 12 Joh. 14, G. 3, 19. 8, 12 — 14 Gen. 1, 26 — 15 Plato Theaet. 176 B — 19 Apok. Joh. 14, 4) [*](7 vgl. Athan. De incarn. 16, 5) [*](1 PI διαμεμαστιγωμένην 2 δι’ ἦς Ρ 3f PI οἱ τῷ θείῳ ᾶραδεόγ,ατο χρώμενοι ζωγράφοι | αὐτοὺς αὐτῷ] αὐτοῦ P Jh 4 πολιτείαν B 5 ἐπιστιμόνων B | ὥσπερ + Po Cb Jh | σανίσιν < Ο: sollte es in P ἀσινεῖς entstanden sein? | ἐντυποσάμενοι B: ἐκτυπ. P Jh | ἀσινεῖς < 6 ταύτην P 7 ἠρετήσατο P (nicht B) | ἀνθρωπίνην undeutl. Ο 8 ἐντύπωμα B | κ. ἡμεῖς < P 10 ἓτερα ἐδίδασκεν P | ἀληθ)ῶς unleserl. 11 καὶ vor ἐδίδ. < P 12 ovv unleserl. Ο | εἰς τὸν κόσμον < Cb 13 κατελθών PMAl, unleserl. Ο: παρελθὼν B viell. Ο 14 ἒσεσθαι undeutl. Ο 14 τοῦ τοῦ Χρ.) καὶ Χρ. Cb Jh 15 Χριστοῦ unleserl. Ο | φιλοτιμούμεθα Ρ τὴν < P | ὁμοί)ωσις unleserl. Ο 1(5 φθορᾶς P 155 | ἀρχιποιμ . . 17 ἐνανθρ. γέγ. ὁ λόγος P | (ἐνανθ)ρωπήσας τῆς unleserl. Ο 18 ὁ unleserl. Ο | παρ)ἰ(στ)ησι(ν ἐν) — τῆς Ἀπο(καλ.) unleserl. Ο Ι παρρέστησεν AlJh | βιβλίῳ Aussg. 19 Ἰωάννης — ὂρος unleserl. Ο | τὸ < Μ AI | ἐστὸς MAI 20 καὶ μετ’ Ο 40 | ἑκατὸν καὶ P | τέσσαρες < B)

τῶν μετώπων αὐτῶν. καὶ ἢκουσα φωνὴν ἐκ του οὐρανοῦ ὣς φωνὴν ὑδάτων πολλῶν καὶ ὡς φωνὴν βροντῆς μεγάλης· καὶ ἡ φωνὴ ἣν ἢδουσα, ὡς φωνὴ κιθαρῳδῶν κιθαριζόντων ἐν ταῖς κιθάραις αὐτῶν. καὶ ᾂδουσι ᾠδὴν καινὴν ἐνώπιον τοῦ θρόνου καὶ ἐνώπιον τῶν τεσσάρων ζῴων καὶ τῶν πρεβυτέρων· καὶ οὐδεὶς ἠδύνατο μαιεῖμ τὴν ᾠδήν, εἰ μὴ αἰ ἑκατὸν τεσσαράκοντα τέσσαρες χιλιάδες, οἱ ἡγορασμένοι ἀπὸ τῆς γῆς. οὗτοί εἰσιν, οἳ μετὰ γυναικῶν οὐχ ἐμολύνθησαν· παρθένοι γάρ εἰσιν οὗτοι οἱ ἀκολουθήσαντες Τῷ ἀρνίῳ ὃπου ἂν ὑπάγῃ«, τοῦ χοροῦ τῶν παρθένων ἐξάρχοντα δεικνύων τὸν κύριον. ἐπίστησον δὲ πρὸς τούτοις, ὃπως τὸ ἀξίωμα τῆς παρθενίας μέγιστον παρὰ τῷ θεῷ. »οὑτοι ἠγοράσθησαν ἀπὸ τῶι ἀνθρώπων ἀπαρχὴ τῷ θεῷ καὶ τῷ ἀρνίῳ, καὶ ἐν τῷ στόματι αὐτῶν οὐχ εὑρέθη ψεῦδος· ἄμωμοί εἰσιν· ἀκολουθοῦσι« φησί »τῷ ἀρνίῳ ὃπου ἂν ὑπάγῃ«. σαφῶς ἡμᾶς καὶ ἐντεῦθεν διδάσκειν βούλεται, ὃτι ἐν ἀριθμῷ τοσούτῳ, τουτέστιν ἑκατὸν τεσσαράκοντα καὶ τέσσαρσι χιλιάσιν, ἀπάνωθεν τὸ πλῆθος περιώριστο τῶν παρθένων, τῶν ἄλλων ἁγίων εἰς πλῆθος ἀόριστον ὁχλιζομένων. τί γὰρ παρεγγυᾷ καὶ περὶ τῶν λοιπῶν διαλεγόμενος, προσεκτέον· »καὶ εἶδον ἀπὸ πάσης λγώττης καὶ φυλῆς καὶ παντὸς ἒθνους πλῆθος πολύ, ὃ ἀριθμῆσαι αὐτὸ οὐδεὶς ἠδύνατο«. οὐκοῦν συνέστηκεν, ὡς ἒφην, ἐπὶ μὲν τῶν ἄλλων ἁγίων αὐτὸν πληθὺν ἂφατον εἰσάγειν, ἐπὶ δὲ τῶν ἐν παρθενίᾳ βραχύτατον ἀριθμόν, ὡς πρὸς σύγκρισιν τῶν εἰς ἀναρίθμητον πλῆθος συντελούντων.

Οὗτος, ὦ Ἀρετή, ὁ παρ᾿ ἐμοῦ σοι περὶ παρθενίας, ἒφη, λόγος εἰ δέ τι παρέλιπον, ἀναπληρούτω διαδεξαμένη με Θεοφίλα.

[*](11 Apok. Joh. 14, 4. 5. 4 — 18 Apok. Job. 7, 9. — 23 Plato Symp. 197 E. 188 E)[*](1 ὣσπερ Ο: ὡς P Jh NT 3 ὠς < P | καθαρωδῶν] ἦν Ρ (nicht B) 4 ὠιδὴν καινὴν P NT: κ. ὠδὴν Ο 5 καὶ πρεσβυτέρων Ρ 7 οὑτοί εἰσιν Ο: οὗτοι γάρ εἰσιν P 8 vor οἱ + εἰσιν Jh 8 oἱ ἀκολουθ. Ο: ἀκολουθοῦσι wie Z.13 P 9 ὑπάγπο a. Rand γη B 10 ὅπως Ο: πῶς P 11 τῷ < Ο Ι ἀπὸ τ. ἀνθρώπων O Jh: παρὰ τ. ἐθνῶν P 12 καὶ ἐν P 155v 13 γάρ εἰσι· καὶ ἀκ Po Cb Jh 14 κἀντεῦθεν Jh | ὅτι] οὐ γὰρ O 15 ἓκατον καὶ Ρ | τέτρασι HSS | ἐπάνωθεν Ο 17 καὶ vor περὶ < Ο 18 γλώσσης P 19 ὃ < Ρ 20f (π)ληθὺ(ν) unleserl. Ο 22 πρὸς] ὡσπερ B, ab. a. Rand ὡς πρὸς | πρὸς σύγ unleserl. O | πλῆθος < Ο 23 f PI Symp. 197 E οὗτος, ἒφη, ὁ παρ’ ἐμοῦ λόγος, ὦ Φαῖδρε. 188 Ε ἀλλ᾿ εἲ τι ἐξέλιπον, σὸν ἒργον, ὦ Ἀριστο., ἀναπληρῶσαι 23 ὁ πα(ρ᾿) unleserl. Ο | περὶ < Ρ 24 ἀποπληρούτω Ο | . . . .ξαμ. . .Ο: διαδεχομένη Ρ | με? Ο (ab. MAl))

Εἰπεῖν οὖν ἴφη τὴν Θεοφίλαν, ὂτι Δοκεῖ μοι ἀναγκαῖον εἶναι, ἐπειδὴ καλῶς ἡ Μάρκελλα ὁρμήσασα ἐπὶ τὸν λόγον οὐχ ἱκανῶς ἐπλήρωσεν, ἐμὲ πειρᾶσθαι τέλος ἐπιθεῖναι τῷ λόγῳ. τὸ μὲν γὰρ εἰς παρθενίαν ἐκ προβάσεως προκόψαι τὸν ἂνθρωπον, τοῦ θεοῦ παρορμήσατος αὐτὸν κατὰ καιρὸν καὶ καιρόν , δοκεῖ μοι καλῶς διελέσθαι, τὸ δὲ μηκέτι χρῆναι λέγειν τοὐντεῦθεν τεκνογονεῖν οὐ καλῶς. ἐγὼ γὰρ καθεωρακέναι μοι δοκῶ σαφῶς ἀπὸ τῶν γραφῶν ὅτι παρθενίας ἐλθούσης ὁ λόγος οὐκ ἀνεῖλε πάντῃ τὴν τεκνογονίαν. οὐ γὰρ ἐπειδὴ τῶν ἄστρων ἡ σελήνη μείζων ἐστί, παρὰ τοῦτο τῶν ἄλλων ἀστέρων τὸ φῶς ἀναιρῖται. ἀρξώμεθα δὲ ἀπὸ τῆς Γενέσεως, ἴνα δὴ καὶ πρεσβεύωμεν μᾶλλον τὴν γραφήν. ἡ γὰρ ἀπόφασις τοῦ θεοῦ καὶ τὸ διάταγμα τὸ ἐπὶ τῆς παιδοποιίας ὁμολογουμένως μέχρι καὶ νῦν συμπληροῦται, πλάσσοντος τὸν ἄνθρωπον ἒτι τοῦ δημιουργοῦ. τοῦτο γὰρ καὶ παντὶ καταφανές, ὡς ἄρα τὸν κόσμον ἀκμὴν ἐργίζεται ζωγραφῶν ὁ θεός, ὣσπερ δὴ καὶ ὁ κύριος ἐδίδαξεν, »ἓως ἂρτι ὁ πατήρ μου ἐργάζεται« λέγων. ἀλλ’ ὁπόταν οἱ ποταμοὶ ἤδη λωφήσωσιν εἰς τὸ τῆς θαλάσσης ἐμβάλλοντες ἀγγεῖον, καὶ τὸ φῶς ετλείως χωρισθῇ τοῦ σκότους (νῦν γὰρ ἒτι διαχωρίζεται) καὶ τοὺς καρποὺς μετὰ τῶν ἑρπετῶν καὶ τετραπόδων ἀναδιδόναι παύσηται λοιπὸν ἡ ξηρά, καὶ ὁ προωρισμένος τῶν ἀνθρώπων ἀριθμὸς [*](3 Plato Symp. 185 Ef — 13 Gen. 1, 28 — 17 De creatis 6. Plato Tim. 28f — 18 Joh. 5, 17 — Gen. 1, 9. 4. 11. 24) [*](9—12 Phot. Bibl. 237 S. 308) [*](1 f θεοφίλα λόγος Β᾿ ος P: < Ο 3 ff PI Εἰπεῖν δὴ τὸν Ἐρυξ.· Δοκεῖ μοι ἀναγκαῖον εἶναι, ἐπειδὴ Παυσ. ὁρμήσας ἐπὶ τὸν λόγον καλῶς οὐχ ἱκανῶς ἀπετέλεσε, δεῖν ἐμὲ πειρπασθαι τέλος ἐπιθεῖναι τῷ λόγῳ. τὸ μὲν γὰρ . . δοκεῖ μοι καλῶς διελέσθαι . . . καθεωρακέναι μοι δοκῶ ἐκ τῆς . . ἄρξομαι δὲ ἀπὸ τῆς .., ἳνα καὶ πρεσβεύωμεν τὴν τέχνην 3 (θεο)φίλ(αν) ὃτι(?) unleserl. Ο | ὅτι] Οὑκοῦν M Al 4 ὁρ)μήσασα ἐπὶ unleserl. O περὶ, übergeschr. ἐπὶ Μ) 5 πειρ)ᾶ σθαι — τῷ unleserl. O | πειρ] δεῖ + MAI, δεῖν + Jh PI | τέλος < (M?) AI προσεπιθεῖναι (2. Hd. in ücke MAI 6 ἐκ O 40v | προσβάσεως O | τοῦ < P 7 παρορ|μήσ. P 156 | καιρ. καὶ καιρὸν] vgl. ob. S. 10, 3f 8 τὸ P 9 ἐγὼ — ἀναιρεῖται Z. 12 Ph 10 τὴν < Ph | (τεκν)ογ(ον)ίαν Ο 11 ἀστέρων P Jh 12 Ο 14 τεκνοποιίας B Jh 16 παντὶ Jh nach PI Tim. 53 C. Symp. 187 A vind Meth. Symp. 105: πάντη HSS 18 ἐργ. ὁ πατήρ μου V 19 ἢδλ λωφήσνσιν Ο Jh: πληρώσωσιν viell. richtig P | ἐμβάλλ. Ο: εἰσβάλλοντες P Jh άναδ. δ. Ο 21 f παύσεται PM: ηται unleserl. Ο)

ἀναπληρωθῇ· τότε δὴ λοιπὸν καὶ τῆς παίδοποιίας ἀφεκτέον. νῶν γὰρ εἰς τὴν εἰκόνα τοῦ θεοῦ τὸν ἄνθρωπον συνεστῶτος τοῦ κόσμου καὶ τεκταινμένου. »αὐξάνεσθε« γὰρ ἐλέχθη »καὶ πληθύνεσθε«. καὶ οὐ χρὴ τὸ διάταγμα βδελύττεσθαι τοῦ δημιουργοῦ, ἐξ οὑ δὴ καὶ αὐταὶ γεγόναμεν. ἀρχὴ γὰρ γενέσως ἀνθρώπων ἡ τοῦ σπέρματος εἰς τὰς αὓλακας τῆς μήτρας γίνεται καταβολή, ὃπως τὸ ἐκ τῶν ὀστέρων ὀστοῦν καὶ ἡ ἐκ τῆς σαρκὸς σαρξ ἕτερος ἄνθρωπος άοράτῳ ληφθέντα δυνάμει πάλιν ὑπὸ τεχνίτου δημιουργηθῶσι. ταύτῃ γὰρ ἐκείνην ἡγητέον πληροῦσθαι τὴν φωνήν τοῦτο νῦν ὀστοῦν ἐκ τῶν ὀστέων μου καὶ σὰρξ ἐκ τῆς σαρκος μου«.

Τοῦτο γὰρ ἴσως ᾐνίσσετο καὶ ἡ κατὰ τὸν ἐπιβληθεῖσα τῷ πρωτοπλάστῳ, προδιατυπουμένη τὴν ἐπὶ τῆς φιλοτησίας θέλξιν τοῦ ἀνδρός, ὁπότε διψήσας τέκνων ἐξισταται παιδογόνοις ἐκθηλυνόμενος καθ᾿ ὕπνον ἡδοναῖς, ἴνα πάλιν τι τῶν ὀστῶν αὐτοῦ καὶ τῆς σαρκὸς ἀποσπασθὲν ἕτερος ἄνθρωπος, ὡς ἔφην, ἀναπληρωθῇ. ἐκταρασσομένης γὰρ ἀρτῆς ἁρμονίας τῶν ἐν τοῖς κατὰ τὴν συνουσίαν ἐρεισμοῖς, ὡς οἱ τετελεσμένοι τὴν γαμήλιον ἡμᾶς διδάσκουσι τελετήν, πᾶν τὸ μυελῶσες τοῦ αἳματος καὶ γονιμώτατον, ὅπερ ἐστὶν ὑγρὸν ὀστοῦν, ἐκ πάντων τῶν μελῶν, ἀφροποιῆσαν καὶ θρομβωθὲν διὰ τῶν παιδογόνων ὀργάνων εἰς τὴν ἒμψυχον τῆς θηλείας ἐξέσσυται γῆν. εἰκότως ἂρα [*](2 Gen. 1, 27 — 3 Gen. 1, 28 — 7 Symp. 3, 1 — 7. 10 Gen. 2, 23 — 12 Gen. 2, 21 — 14 Symp. 2,5 — 16 Demokrit Fr. 32 Diels — 17 De lepra 5, 2) [*](18–20 Theophan. Keram. PGr. 132, 385BC) [*](1 δὴ < P I τὸ τῆς P Ι ἐφεκτέον Ρ, ε übergeschr. Ο Ι νῦν — unleserl. 2 τοῦ P ν 3 τος τοῦ κόσμοι· unleserl. O | αὐξάνεσθαι P 1 ἐλέχθη Ο: ἒφη P 4 οὐ χρὴ unleserl. Ο | βδελύσσεσθαι P Jh 5 αὐτοὶ HSS 6 (σπέρμα)τος εἰς τὰς αὐ(λ.) ünlcserl. Ο Ι τοὺς αὔλακας P 7f Symp. 3, 1 ἀπὸ τῶν ὀστέων ὀστοῦν ἂνθρωπος ἓτερος ληφθέν 7 (ὀστ)οῦν καὶ unleserl. 8 ληφθέντα — τοῦ undeutlich Ο 9 ταύτῃ γὰρ ἐκεί(νην) unleserl. Ο | δὲ πληρ, Μ: δὴ πληρ. AI, wohl auch Ο 10 νῦν— καἰ unleserl. Ο 11 σαρκὸς — ὕπνον Z. 12 unleserl. 12 ἴσως ᾐνίσσ. καὶ] δείκνυσιν M Al | μετὰ Μ AI Jh | ἒκστασις Ο 41 13 f φιλοτισίας P (nicht B) 14 τέκνων] ν scheint ausradiert in P 15 θηλυνόμενος Ρ | καὶ vor καθ᾿ + Ο | πάλιν τι τῶν Ο: πάλιν P 18 τὴν < Cb Jh (schwerl. P, da in Y) 18 ff οἱ γὰρ πρὸς τὴν λυσσώδη μίξιν ἐρεθισμοὶ ἐξ αὐτοῦ τοῦ σώματος πᾶν τὸ γόνιμον τοῦ αἳματος καὶ μυελῶσες ἐξοίσουσι (ἐκσευουσι Jh) Theoph. 20 ἐστὶν wohl auch Ο 20 f P 21 ἀφρο)ποίησαν undeutl. Ο ἀφροποιεῖ De lepra) | θρομ|βωθὲν P 157 22 ἐξέσσυται] ἐξύεται P: ἐξύσσεται Ο, ἐξέσσυται auch Demokr.)

ἕνεκεν τούτου καταλιπεῖν λέλεκται »τὸν πατέρα καὶ τὴν τότε πάντων ἀθρόως ἀμνημονήσας, ὅτε φιλοστόρηοις ἑνούμενος τῇ γυναικὶ συμπλοκαῖς κάτοχος ἐπιθυμίας γίνεται γεννητικῆς, παρέχων ἀφαιρεῖσθαι τῷ θείῳ τὴν πλευρὰν δημιουργῷ, ὃπως ἐξ υἱοῦ δὴ καὶ αὐτὸς ὁ πατὴρ πάλιν ἐκφανῇ. οὐκοῦν εἰσέτι πλάσσοντος καὶ νῦν δὴ τὸν ἄνθρωπον τοῦ θεοῦ, πῶς οὐ τολμηρὸν τὸ βδελύσσεσθαι παιδουργίαν, ἣν αὐτὸς οὐκ ἐπαισχύνεται ταῖς ἀμιάντοις ὁ ἐργαζόμενος χερσί; »πρὸ τοῦ« γάρ με πλάσαι σε ἐν κοιλίᾳ μητρός, ἐπίσταμαί δε« τῷ Ἱερεμίᾳ φησί· τῷ δὲ Ἰώβ »μὴ σὺ λαβὼν πηλὸν ἒπλασας ζῷον καὶ λαλητὸν αὐτὸ ἒθου« ἒφη »ἐπὶ τῆς γῆς;« καὶ ὁ Ἰὼβ δὲ πρὸς αὐτὸν εὐκτικῶς φέρεται λέγων τό »κἱ χεῖρές σου ἐποίησάν με καὶ ἒπλασάν με«. πῶς δὲ οὐκ ἄτοπον τὸ ἀπαγορεύεσθαι γάμων συναλλαγάς, προσδοκωμένων ἔτι καὶ μεθ’ ἡμᾶς ἔσεσθαι καὶ τῶν ἀντιτασσομένων τῷ πονηρῷ, δι᾿ οὓς δὴ καὶ τὰς τὰς ὁ λόγος ἐπηγγείλατο κολοβωθήσεσθαι; εἰ γὰρ φαῦλον, ὡς ἔφης, ἀπεντῦθεν νενόμισται τῷ θεῷ τὸ παιδοσπορεῖν, δι᾿ ἢν αἰτίαν οἱ παρὰ δόγμα φυόμενοι καὶ τὴν βουλὴν τὴν θείαν εὐάρεστοι δυνήσονται παραστῆναι τῷ δεῷ; ἀνάγκη γὰρ εἶναι κίβδηλον, ἀλλὰ μὴ θεοφιλὲς τὸ τεχθέν, εἰ παρὰ τὴν γνώμην καὶ τὸ διάταγμα δίκην παραχαράγματος πλάσσεται τῆς δυνάμεως, ἴνα δὴ καὶ ἀνθρώπους δύνασθαι δῶμεν ἀνθρωποπλαστεῖν;

Καὶ ἡ Μάρκελλα ὑπολαβοῦσα, Ὧ Θεοφίλα, μέγα σφάλμα ἒφη, καὶ ἐναντίον οἷς εἶπας ἀναφαίνεται, καὶ οἲει λεληθέναι παρωσαμένη τηλικοῦτον νέφος; ἥκει γὰρ ἐκεῖνος ὁ λόγος, ὃν ἴσως [*](1 Gen. 2, 24 — 3 Gen. 2, 21 — 8 Jereni. 1, 5 — 9 ffiob 38, 14 — 10 Hiob 10, 8 — 14 vgl. Ephes. 6, 13. 16. Jak. 4, 7 — Mt. 24, 22 — 24 Plato Gorg. 521 E) [*](2 ὅτε ὁ δὲ P 3 γίνε(ται) unleserl. Ο, γένηται Μ AI 4 τ. πλ. τὴν δημιουρηίαν P 5 ὁ < Ο | ἐκφανῆ Ο: ἐφάνη P | . κοῦν Ο εἰσέτι καὶ mit übergeschriebenem καὶ vor νῦν P (nicht B) 6 τὸ < P 8f μητρὸς < P LXX 9 φησί < Ρ 10 ἒθου Ο LXX: ἐποίησας P | φη O 11 δὲ < Jh | (χεῖρ)ές σου ἐποί(ησάν) unleserl. Ο 12 τὸ < P γ(άμ.) unleserl. Ο 13 f ἒσ μαρτ. καὶ unleserl. Ο Ι μάρτυρας Μ AI 14 f ἡμ. ὁ λόγ. ἐπηγγείλ(ατο) unleserl. Ο | ὁ λόγος < M Al 15 ἐπειγγείλατο κολωβωθήσεσθαι Β | (ἔ)φης— νενόμ(ισται) Ζ. 16 unleserl. 16 τὸ < Ο — θείαν Ζ. 17 unleserl. Ο 16 f π. τὸ δόγμα γινόμενοι MAI 17 τὴν vor βουλὴν < M | δυνήσον)ται — εἶναι Ζ. 18 unleserl. 18 πάλιν παραστ. MAI ἀνάγκη γὰρ P 157v: ἢ πῶς οὐκ ἀνάγκη M Al Jh | θεοφιλές P, θεοφιλὴς B: θεοφυὲς MAI Jh: unleserl. Ο 19 τὸ τεχθέν Ο 41v: τὸ λεχθὲν P 20 ἀνθρώποις P 23 οἴη B 24f PI ὁ αὐτὸς δέ μοι ἣκει λόγος, ὃνπερ . . ἔλεγον 24 ἐκεῖνος undeutl. O)

ἀπαιτῶν σέ τις, ὠ σοφτάτη, λέξει· Περὶ τῶν ἐκ μοιχίας ἀνόμως φυομένων Τί φῄς; ἒδωκας γὰρ εἰσελθεῖν εἰς τὸν κόσμον ἀμήχανον εἶναι καὶ ἀδύνατον, μὴ χειραγωγηθέντα τῷ θελήματι τῆς μεγαλοσὐνης, κατασκευασθέντος αὐτοῦ τοῦ σκηνώματος πρὸς τοῦ θεοῦ. καὶ ἵνα μὴ καταφύγῃς ὥσπερ εἰς τειχίον, ἐχέγγυον λέγουσαν γραφήν »τέκνα δὲ μοιχῶν ἀτελεσφόρητα«, ἀποκρούσεταί σε πράως εἰπὼν ὃτι· Καὶ μὴν τελεσφόροις πολλαχῶς ὠδῖσιν ὥριμον καρπὸν τοὺς ἐκ παρανόμων συλληφθέντας ὡδε συναλλαγῶν ὁρῶμεν φυομένους. εἰ δ᾿ αὖ πάλιν σοφιζομένη φαίης· Ὦ οὗτος, ἐγὼ τὸ ἀτελεσφόρητον ἐπὶ τῶν μὴ τελειουμένων ἡγοῦμαι τάσσεσθαι τῇ χριστοδιδάκτῳ δικαιοσύνῃ, λελέξεται· Καὶ μήνι ὠ μακαρία, πλεῖστοι τεχθέντες ἔξ ἀδίκου σπορᾶς οὐδὲν ἡσσον οὐ μόνον τῇ ποίμνῃ καταξιοῦνται τῶν ἀδελφῶν , ἀλλὰ καὶ προκαθηγεῖσθαι τούτων κληροῦνται πολλαχῶς. οὐκοῦν ὄντος φανεροῦ καὶ πάντων ἱστορούντων καὶ τὰ ἐκ μοιχείας φυόμενα τελεσιουργεῖσθαι, οὐ χρὴ νομίζειν συλλήψεων πέρι καὶ τοκετῶν τὸ πνεῦμα πεπροφητευκέναι, ἀλλ᾿ ἴσως περὶ τῶν τὴν ἀλήθειαν μοιχωμένων, οἵτινες κλεψισόφοις νοθεύοντες δόγμασι τὰς γραφὰς ἀτελεσφόρητον γεννῶσι σοφίαν, τῇ θεοσεβίᾳ [*](4 vgl. Plato Axioch. 366 A — 5 Plato Pol. VI, 496D — 6 Weish. Sal. 3, 16) [*](6—16 u. 17—S. 19, 1 Phot. Bibl. 237 S. 308a, 21. 24) [*](1 ὡς σοφωτάτην P: PI ὦ σοφωτάτη | περὶ undeutl. Ο | μοιχίας 3 μὴ unleserl. Ο | χορηγηθέντα B 3 f μεγαλωσύνης B: δυνάμενς viell. richtig Ο 4 (κατασκ)ευασθέντος unleserl. Ο | αὐτῶ Ο 5 ὥσπερ < Ο | O: verb. mit ἐχέγγυον HSS | PI ὑπὸ τειχίον ἀποστάς 6 τέκνα — τὴν πλάνην S. 19,1, bzw. κυρίου S. 19,4 bei Ph | δὲ < P άποκρούσ. — ἴσως Ζ. ἄλλως γὰρ νοηθῆναι οὐκ ἐγχωρεῖ. οὕτε γὰρ ἐπὶ τοῦ μὴ τίκτεσθαι τὰ τέκνα καὶ εἰς φῶς αἰσθητὸν ἂγεσθαι δύναται νοεῖσθαι (νοεῖσθ. δύν. B), ὅτι οὐ μόνον ἐτέχθησαν, ἀλλὰ καὶ τετόκασιν ἐκ μοιχείας τεχθεντες· οὔτε ἐπὶ τοῦ πνευματικῶς καὶ θείως τελεσφορηθῆναι, πολλῶν γὰρ μοιχῶν τέκνα πλήρη πλήρεις A) ἐγένοντο (πλήρης ἐγένετο B) ἁγίου πμεύματος Ph Ζ. 25 ff 7 Καὶ μὴν] μὲν καὶ P 9 ὡς οὕτως Ο 10 μὴ < Jh 11 λέξεται P 11 | τεχθέντες 12 ἦττον P, ἶσον B | (συν)σγε(λάζεσθαι) undeutl. Ο 13 καταξ. Kl: καθαριθμοῦνται Ο P | προκαθηγ)εῖσθαι unleserl. O, καθ. Jh | τούτων unleserl. Ο 14 πληροῦνται P 14 f ἱστορ(ούντ)ων unleserl. O 15 νομίζ)ειν unleserl. Ο 16 περὶ συλλήψεων P | τόκων P (auch S. 28, 1) | πεπρ. — ἴσως unleserl. Ο ἀλλὰ P 17 μοιχομένων Ph: + φησὶν εἰρῆσθαι Ph | (οἵτ)τινες — unleserl. Ο 17 f κλεψ. . . δογμ.] κλεψίσοφοι Ph 18 δόγμασι < Ph | — θεοσεβείᾳ unleserl. Ο | θεοσεβία MAl) συγκιρνῶντες τὴν πλάνην. διὸ καὶ ταύτης σου τῆς προφάσεως ἐξῃρημένης ἴθι δή, εἰ καὶ τὰ ἐκ μοιχείας εὐδοκοῦντος, ἀπόκριναι, τοῦ θεοῦ. ἔφης γὰρ εἶναι ἀδύνατον ἀνθρώπου γονήν, μὴ μορφώσαντος αὐτὴν καὶ ἐμψυχώσαντος τοῦ κυρίου.