Alexias

[*](P. 228)[*](B)

histravit, locnmqiie castris delectum ostendit, (prope aberat ah op- pidulo, quod Choereni indigenis appellatur, una ex parle fluvio, altera palude munitus,) quoniara omnibus simul ducibus satis Grma munitio videbatur, fossa quam primum ducta, totum illic collocat. ipse cum peltastarum numero idoneo Aenura revertitur, ul Scytliarum ab ista parte invadeutium impetus reprimeret.

Sed qui in castris ad Choerenos erant, cum innumerabilia Scytharum agmina appropinquare comperissent, id imperatori nuntiant, Aeni adhuc commoranti. is statim navigium conscendit, et maritimam praetervectus oram fluviumque per ostia ingressus, ad castra suorum pervenit. quos cura ne minimae quidem parti Scytliarum pares sensisset, consilii inops erat et timore affligebatur, quoniam non habebat, qui sibi subveniret, quantum horaines prosnicere possunt, neque tamen animo concidit ignavumque se praestitit, sed mulla secum cogitationum aestu volvebat. quarto abhinc die ex altera parte procul vidit Comaaorum exercitum quadraginta fere mil-

o[*](C)[*](D)

lium iam adventantem. nempe veritus, ne et ipsi, Scythis coniuncti, exitiosum Romanis bellum inferrent, (nec sane quidquaiu nisi internecio hinc exspectari poterat.) eos sibi conciliandos statuerat; nam ipse eos arcessiverat. duces Coiuauoruin erant cum multi alii, tum primi omnium Togortac, Maniac ceterique viri fortissimi. multitudine vero adventantium iam Comanorum conspecta, cum, quam mobili essent animo, dudum nosset, veritus est, ne ex sociis hostes atque adversarii facti, maximam sibi cladem inferrent. itaque cum tutius arbitraref tir, hinc cum exercitu toto revcrsuin fluvium rursus traiicere, tamen prius duces Comanorum arcessendos statuit. qui continuo ad imperatorem se contuleruut, ipse etiam Maniac, licct serius reliquis, ut qui initio colloquium detrectasset. luagnificum iis convivium parari iussit, lauteque epulatos ubi beuigne salutavit ac variis ornavit muneribus, iusiurandum et obsides poposcit, fraudiilcntiam eorum Buspicatus. lebenter, quod iussi sunt, faciunt, fideque data, petunt, ut sibi cum Patzinacis confligere tribus diebus liceret; quodsi deus

[*](V. 181)[*](P. 229)[*](B)

victoriam sibi concederet, praeda omni bifariam divisa, alteram partem imperatori se redditnros. imperator non tribiis solum, sed decem integris diebus Scythas, utcunque vellent, vexandi potestatem fecit, et quam capturi essent praedam, victoriam deo annuente, eam iis concessit universam. ceterura Scytharum et Comanorum exercitus loco non movebant, Comanis iaculando Scythicas copias lacessentibus. triduum nondum abierat, cum imperator arcessitnm Antiochum, virum nobilem et stronuitate animi plerisque antecellentem, pontem aedificare inssit. pons ubi celeriter navigiis per Jongissimas trabes coniunctis factus est, Michaelcm Ducam protostratorem, uxoris fratrem, suumque fratrem Adrianum, magnum domesticum, arcessivit, iisque mandavit, ut ad ripam fluvii consisterent, neve sinerent promiscue equites peditesque transire, sed pedites prius ab equitibus segregatos, et plaustra cum sarcinis mulosque clitellarios. transgressis igitur peditibus, Scytharum et Comanorum copias metiiens eorumque clandestinas incursiones suspectans, fossam summa celeritate duxit, intra quam

omnes collocavit; dein equites quoque traiicere inssit. ipse in ripa fluvii traiicientes liistrabat. Melissenus autein secunduin niantlata, qnae ab iniperatore per litteras antea acceperat, ciim copias iindique collegisset, et ex vicinia poditcs abduxisset, qui plaiistris, a bubus tractis, impedimenti alque ad victuin necessaria oninia apportarent, eos diligenter ad iniperalorein miserat. qui cum tantum accessissent, quantum oculi prospicere possunt, Scytharum pars plerisqiie in imperatorem invehi videbatiir; atque erat etiam, qui digito adventantes commonstrans, quovis piguore eos Scythas esse contenderet, quod im imperator pro certo haberet, neque tantae multitudini par eset, consilii iuopia laboravit. itaqiie Rodomerum, nobilem hominem ex Bulgaris oriundum et materno genere ipsi Augustae matri meae propinquum, exploratum misit, quinam isti essent, is celeriter re perfecta, redux missos a Melisseno esse dixit. summo indc affectus

[*](B)[*](V. 182)[*](C)

gaudio imperator, ubi advenientes paulisper praestolatus est, fluvium cum iis traiecit, vallique circuitu celeriter aucto, reliquo exercitui recentes copias adiunxit. Comani autem in euin extemplo locum, unde imperator toto exercitu traiecerat, accesserunt ibique castra posuerunt. postridie iniperator inde movens ad vadum fluvii inferius, quod Philocali indigenae appellant, cum in Scytharum copias haud exiguas incidisset, acrem commisit pugnam. licet multi utrimque occubuissent, palmam tamen imperator reportavit, Scythis funditus victis. tali modo pugna (inita et exercitibus ad castra reversis, ibidem Romani pernoctarunt; sole orto inde profecti, ad locum Lebune nominatum minatum pervenerunt. collis est planitiei imminens. eum imperator conscendit. quoniam vero exercitui toti capiendo collis non erat, ad radices eius fossam duxit vallumque idoneum, ibique copias collocavit. eo tempore Neantzes transfuga imperatorem rursus adiit paucis cum Scythis. quem conspicatus imperator, prioris perfidiae eum

admonuit, aliisque quibusdam exprobratis, in vincula una cum ceteris coniecit.

5.Atque haec quidem imperator; Scythae autem ad ripas Mauropotami, qui dicitur, subsidentes, Comanos clam aggrediebantur inque societatem vocabant; iidem tamen missis ad imperatorem legatis pacem petere non desistebant. hic cum dolosa eorum consilia perspiceret, responsa eiusinodi dedit, quibus animos eorum suspenderet, quoad, quos Hoina exspectabat mercenarios mililes, advenirent. Comani autem, cum ambiguae Patzinacarum promissiones essent, nequaquam in partes eorum transierunt, sed vespere haec imperatori gnificarunt: “quo usqne pugnam differamus? scito, diutius nos expectaturos non esse; sed oriente sole ant liipi carnein aut agni " quibns auditis imperator, cuiu proinpttiin Coiiianornm animnm perspiceret, proelium diutius non distulit; sed armis plane decernendum ratus, illis proximo die cum Scythis conilictnrnni se esse

promisit. ipse convocatis statim centurionibus ceterisque ordinum ductoribus mandavit, ut per castra universa proeliuni in posterum diem indicerent. verumeninivero licet haec ita constituisset, tamen innumerani Patzinacarum Coraanorumcjue multitudinem reputans metuebat, ne utrique arma coniungerent. haec cum imperator animo versabat, advenerunt ad eum montanarum regionum incolae bellicosi ac fortes, numero quinque fere millia, qui operam ultro suam offerebant. cumque procrastiuare proelium diutius non posset, dei opem imploraturus, occideute soleprecationem praeivit pompa facibus ardentibus hymnorumque cantu; nec universum exercitum quiescere passus est, sed prudentiorihus, ut idein facerent, suasit, agrestioribus praecepit. ibi tum, etsi sol occiderat, aerem cerneres illustratum, non unius quasi solis lumine, sed innumeris aliis sideribus lucem fundentibus. omnes enim milites faces candelasque cereas, pro eo ut cuiusque facultates fere-

[*](D)[*](P. 232)[*](B)

bant, summis hastis fixas accentlrrant. preces autem, ab exercitu sursum missae, ad coeli, arbitror, verticem vel, ut verius dicam, ad ipsuni deum peueir-irunt. atque hinc meo quidcm iudicio probari potest imperatoris religio, quod hostes sine divino auxilio aggredi noluit. non enim in viris ille, non in equis, non in machinis bellicis fiduciam coilocabat, sed in divino nuinine oninem spem positam habebat. haec igitur usque ad raediain acta sunt noctem. dein postquam paullulum quietis cepit, surrexit levemque armaturam gravioribus instruxit armis; nonnullis etiam, quoniam ferruin non suppetebat, thoracem et galeam, ex sericis eiusdcni coloris confecta, induit. prima luce armatus, postquam signum tuba dari iussit, e vallo procedit; et infra Lebunium, quoddicitur, (locus hic est * * *) diviso exercitu, turmatim milites constitnit. ipse in fronte aciei stabat imperator, Martem spirans; dextro laevoque cornibus Palaeologus Georgius et Constantinus Dalassenus praeerant. a dextra Comanorum Monastras cum suis in armis stabat: siquidem Comani imperatorem ordines explicantem conspicati, suas itidem copias armarant et arbi-

tratu suo aciem instruxerant: a sinistra eoriindem Uzas; occasum versns Ubertopulus cum Gallis. ita postquam exercitum imperator plialangihus quasi muniit tnrmisque constrinxit, classicum iteriim cani inssit. Hoinani, cuin infinitam Scytharum multitndinem et innumera plaustra, quae raoonium loco ipsis essent, metuerent, deo omnium rerum domino uno ore invocato, veheinentissimo impetu pugnam capessiverunt, imperatore ante oinnes praecurrente. iunata autem cum Romana acies esset, totusque exercitus et ipsi etiain Comani velut signo dato eodem oinnes momento in Scjthas irruerent, iniminens exitinm auguratus unus e ducibus Scytharuin, siiae prospicere salnti statuit, paucisque assumtis, Comanos transfugit, ut qui eadem uterentur lingua. nam licet et ipsi strenue contra Scythas pugnarent, tanien fidenti animo, potius quam Romanos, hos adiit, quos apud imperatorem precatores fore speraret. quo imperator animadverso, veritus, ne ad Comanos alii quoque transirent iisque persuaderent, secum ut facerent, ac mutata voluntate, in Romanam aciem invehe-

rentiur: statini, qua erat celeritate in perspicipndis iis, quae conducerent, signifero regio praecepit, iit ctiiu vexillo, quod manibus tenebat, ad castra Comauorum consisteret. Scytharum autem acie iam soluta, ubi coninnctim uterque exercitus conflixit, tum vero caedem cerneres, quantam nemo unquam vidit. itaque magna Scytharum strage facta, ut qui destituti plane essent divino auxilio, nostri, vehementi et assidua armorum vibratione defessi, impotum remiserunt. imperator in niedios invectus hostes, totas conlurbabat phalanges, caedens obvios, procul stantes minacibus percellens vocibus. sed ubi animadvertit, solem supra vertices pugnantium radios fundere, cum meridies iam esset, tale quid providit. misit, qui rusticos iuberent utres aqua implere, iumentisque impositos apportare. quos conspicati, etiam qui non iussi erant accolae, idem faciebant iisque, qui Scytharum vexationibus se liberabant, aquam utribus alii, amphoris et quae forte ad manum erant vasis ministrabant. milites, aqua

[*](D)[*](P. 234)

hansta, proelium repetebant. ibi tum novum cerneres spectaculum, cum gens non decem quidem millium hominum, sed omnem excedens numerum, eo ipso die cum mulieribns liberisque ad internecionem tota deleretur. fuit hic vicesimus nonus Aprilis dies, hebdomadis tertius. hinc carmen Byzantiis iactatum : “unum ob diem Scythae Maium non viderunt.” solis occasu, cum essent omnes ferro interemti, ne liberis quidem matribusque exceptis, multi etiam capti, imperator receptui cani iussit inque castra reversus est. ac mirabilis sane hic exitus erat, praesertim reputantibus, quam qui olim in Scythas profecti sunt Byzantio, funes loraque emercati, quibus captos Scythas vincirent, contraria passi sint, ipsi a Scythis capti vinculisque constricti. verum id illo tempore accidit, quo ad Dristram cum Scythis pugnatum est: tum spiritus Romanorum fregit deus. postea autem, in quibus dicendis nuuc versamur temporibus, cum summo eos affe-

clos timore cerneret ct de saltite sua desperantes, quippe tantae multitudini impares, praeter exspectationem victoriam dedit, ita ut et vincirent Scythas et trucidarent et captos ducerent, immo etiam (nam tale quid etinm in minoribus proeliis haud raro usuvenit,) universam gentem multitudine innumerabilem funditus delerent uno isto ac solo die.

Digressis in suas quibusque stationes Comanicis Romanisque copiis, cum imperator prima face ad coenam iturus esset, indignabundus quidam, Synesius nomine, adstitit et “quid hoc, inquit, sibi vult, et quae isla nova agendi ratio est? unusquisqne militum ad triginta et amplius Scythas captivos tenet; Comanorum multitudo prope adest. quid si indormierint milites, ut par est, tantis exantlatis laboribus, et Scythae alter alterius vincula solverint , strictisque gladiis eos confoderint? quamobrem plerosque barbarorum quamprimum trucidari iube.” at imperator truci vultu “etsi Scythae, inquit, tamen sunt ho-

mines ; etsi hostes, tamen misericordia nostra digni. tibi vero, ne- scio, qiiid in nientem venerit ita deliranti?" instantem nlterius ira- tus dimisit ; tum edicto per castra promulgato admonuit milites, ex- iierent Scythas armis, eaque coUecta omnia uno in loco deponerent, captivos ipsos diligenter custodirent. his ita provisis, securus reli- j quum transegit noctis. circa mediam autein noctem, divino impnlsu, αν qno alio casu, incertum : eodem momento veluti signo dato ferme iiniversos Roniani trucidant. quod ubi imperator exorta luce audi- vit, suspectuin extemplo habet Synesium. arcessitum de scelere com- pellat, et atrociter rainitans, "huius quidem, inquit, tu auctor es φαψινορις." hic licet iuraret, se inscio id factum esse , tamen vinculis eura constringi iussit; nam "discat, inquit, quautum mali vei sola ha- beant vincula, ne posthac de hominibus isto modo statuat." et fortasse etiani castigasset eum , nisi cognati et affines imperatoris, lumines nobilissimi, intercessissent pro eo coniunctis precibus. Conianorum .autem plerique veriti, ne quid mali etiam sibi imperator noctu strue- ret, praeda oraai sumta, Danabium versus iter ingressi suut. ipse

[*](Β)[*](V. 186)[*](C)

illucescente die, cadaverum foetorem defugiens, inde profectus, in locum se contulit, cui Caladendra nomen est, qui octodecim stadiis a Choerenis distat. eo tendentem Melissenus convenit; neque enim pugnae tempore adesse potuerat, multitudine illa recens lectorum ad imperatorem mittenda occupatus. ambo amplexibus ac gratulationibus, ut assolet defuncti, in reliquo itinere de iis, quae in pugna cum Scythis commissa acciderunt, confabulati sunt. ad Caladendra ubi perventum est, imperator de fuga Comanorum certior factus, quae ipsis concesserat pacto, iumentis imposita ad eos misit, mandans, ut itinere accelerato vel ultra Danubium, si possent, eos assecuti, munera traderent. quippe grave ipsi semper videbatur, non solum mentiri, verum etiam in mendacii suspicionem incidere: de cuius turpitudine orationem sat longam ad omnes habuit. sed haec de fugientibus; ceteros, qui remanserant, per diem reliquum accepit lautissime. neque tamen praemia debita tum temulentis danda censuit, sed cra-

pulam edormire sivit, quo mente recepta beneficii sensum haberent. itaque postridie eius diei convocatis omnibus, non ea solum, quae pollicitus erat, sed multo plura persolvit. sed cum domum eos dimittere vellet, veritus, ne in reditu praedabundi oppidis viam adiacentibus haud parvam calamitatem inferrent, obsides iis imperavit; vicissim et ipsis securitatem itineris petentibus, Iohannacem comitem dedit, fortitudine ac prudentia praestantem, cui omnium rerum procurationem incolumitatemque Comanorum commendavit, usque dum ad Zygum pervenissent. atque ita quidem imperator divina plane providentia. omnibus igitur abunde persolutis, ipse triumphans Byzantium revertitur, Maio mense. hactenus de bello Scythico; licet ex multis pauca tantummodo narraverim, Adriaticum quasi mare summo digito tangens. nam splendidas imperatoris victorias ac leviores hostium clades singulaque ab eodem praeclare gesta et quanta arte, quae interim acciderant, malis se expediverit, haec omnia verbis aequare nec Demosthenes alter posset, nec universus oratorum

chorus, neque si Academia tota Stoaque ad celebrandas Alexii res gestas convenirent.

Non multi dies effluxerant ab imperatoris in palatium reditu, cum detecta in eum coniuratio est Ariebis Armenii et Ubertopuli Galli, nobilissimorum fortissimorumque hominum, qui multitudinem non contemnendam in partes suas traxerant. aderant testes et rem libere profitebantur. convicti cum essent insidiatores, bonorum publicatione et exilio multati sunt, capitis poenam, legibus praescriptam, remittente imperatore. iam cum imperator fama Comanos irruptionem fecisse accepisset, ab altera autem parte Bodinum et Dalmatas, foedere rupto, incursionem in fines nostros meditari, incertus erat animi, utri prius adversariorum occurreret. tandem satius duxit, contra Dalmatas primum arma parare, vallesque nostros inter et illorum fines sitas occupare et, quantum fieri posset, munire. convocavit igitur primores omnes aperuitque consilium; quod cum probatum esset omnibus, urbe egressus est, Occidentem placaturus. celeriter Philip-

[*](P. 237)[*](B)

popolin pervectus, a Bulgariae, qui tunc erat, archiepiscopo de Dyrrhachii duce, Iohanne, sebastocratoris filio, litteras, accepit, quae hunc defectionem moliri affirmabant. quo nuntio allato, diem noctemque laboravit, partim propter illius patrem detrectans inquisitionem rei, partim veritus, ne, quod fama ferebat, evaderet. cumque iuvenis esset Iohannes, qua aetate impotenti plerosque animo esse norat, metuebat, ne seditione is mota, intolerandi doloris utrique, et patri et patruo, auctor foret. itaque omnem statuit operam dare, ut consilium illius impediret; nam iuvenem diligebat quam maxime. arcessivit igitur magnum tum temporis hetaeriarcham Argyrum Caratzam, genere quidem Scytham, sed prudentissimum hominem et virtutis verique studiosum eique duas tradidit epistolas, quarum altera ad Iohannem in hunc sensum scripta erat: “maiestas nostra certior facta, barbaros per clusuras in imperium irrupisse, Cpoli egressa est, ut Romanorum fines turaretur. itaque opus est etiam te ad me pervenire, ut de provinciae, cut praees, statu referas. vereor enim, ne Bolcanus infesta adversus nos moliatur. praeterea de Dalmatiae re-

[*](C)[*](D)[*](P.238)

bus certiores nos facias velim atque de ipso Bolcano, num stet pacis conditionibus. siquidem haud laeti de eo quotidie ad me perferuntur nuntii. cuius consiliis, ubi certi aliquid ex te cognoverimus, melius poterimus occurrere; te vero, mandatis instructum, in Illyricum remittemus, ut ab utraque parte impetu in hostem facto, victoria, deo iuvante, potiamur.” haec ad Iohannem perscripta erant; alterius epistolae, ad nobiliores Dyrrhachii cives datae, argumentum hoc erat. “de Bolcano bellum in nos rursus parante certiores facti, Byzantio egressi sumus, ut montium angustias, quae nostros Dalmaticosque interiacent fines, praesidiis firmemus, simul etiam probe cognoscamus, quid ille et Dalmatae agant; cumque eam ob causam opus esse duxerimus, ducem vestrum, carissimu, nostrae maiestatis nepotem, isthinc ad nos evocare: hunc, qui nostram vobis epistolam reddet, ad vos misimus ducemque creavimus. itaque accipite eum et ipsi, atque in omnibus, quae praescripserit, obsequium ei praestate.” has epistolas cum Caratzae tradidisset, mandavit, ut, eo advectus, prius Iohanni epistolam redderet; quem, si sua sponte obtemperaret, cum

pace dimitteret; ipse curam provinciae susciperet usque ad reditum illius. sin recusaret et parere nollet, primoribus Dyrrhachiensium ad se vocatis alteram epistolam ostenderet, ipsorumque auxilium exposceret ad Iohannem comprehendendum.

His cognitis sebastocrator, qui Cpoli degebat, sine mora urbe profectus, duorum dierum totidemque noctium itinere Philippopolin pervenit. dormiente imperatore, in tabernaculum regium sine strepitu ingressus, in altero lecto somno se dedit, postquam manus signo imperatoris cubicularios, ut quiescerent, monuit. experrectus imperator, ubi fratrem praeter opinionem vidit, quietus tum quidem mansit, quique aderant, vetuit et ipse strepere. tandem cum sebastocrator, somno itidem solutus, imperatorem fratrem exsomnem cerneret, atque hic vicissim alterum, ambo se invicem amplexi et osculati sunt. dein rogante imperatore, quae causa eius adventus esset, Isaacius “tua, inquit, causa veni.” tum ille: “fraustra tantum itineris laborem suscepisti.” ad haec sebastocrator tum quidem nihil respondit; sed exspectavit, quid nuntius, quem Dyrrhachium miserat, refer-

ret. nam sparsos de filio rumores ut audiit, brevi exarata epistola eum illico ad imperatorem tendere iusserat; se quoque Byzantio festinare Philippopolin, ut, quae res postularet, imperatorem fratrem doceret crimenque dilueret. ibidem eius se adventum praestolaturum. itaque digressus ab imperatore, in assignatum ipsi tabernaculum se contulit. brevi post missus ad Iohannem tabellarius accurrit, Iohannis adventum nuntians. tum vero Isaacius, e suspicionis sollicitudine ad maiorem erectus fiduciam, iraque incensus in eos, qui primi nomen filii detulerant, magno animi motu imperatorem adiit. is conspicatus fratrem, quanquam causam statim intellexit, tamen quomodo haberet, percontatus est. “male, respondit ille, idque propter te." nempe cohibere iracundiam prorsus non didicerat; immo efferebatur vel simplici, si forte, verbo. praeterea addit: “neque tamen tuae maiestati tantum succenseo, quantum huic (Adrianum digito monstrabat) calumnianti.” ad haec mitis ille ac suavis imperator nihil omnino reposuit; norat enim, quo modo exardescentem fratris iracun-

[*](V. 189)[*](C)[*](D)

diam sedaret. considentes igitur ambo, una cum Melisseno Nicephoro caesare nonnullisque aliis, sanguine et affinitate iunctis, soli de crimine Iohannis colloquebantur. ubi autem Melissenum fratremque suum Adrianum oblique in filium invehi sensit, effervescenti iterum impar comprimendae irae, Adriano truci vultu comminatur, vulsurum se ipsi barbam atque ita tractaturum, ut in posterum non conaretur propalam mentiendo talibus imperatorem propinquis orbare. interea Iohannes advenit, et statim in regium tabernaculum admissus, quae in eum dicta erant omnia, audiit. neque tamen in quaestionem adducitur; sed reus adstat liber, imperatore haec ad eum verba faciente: “patrem tuum, meum fratrem, respiciens, ne audire quidem sustineo, quae in te coniecta crimina sunt. esto igitur animo securo, ut antea.” haec omnia intra regium tabernaculum acta sunt, solis propinquis praesentibus, extraneo nemine. tali modo sopitis, quae vel falso insimulata vel meditata etiam fuerant, Isaacium fratrem sebastocratorem una cum Iohanne filio arcessivit, multaque cum utroque

[*](P.240)[*](B)

Iocutus, sebastocralori “tu quidem, ait, salvus in urbem revertere, et quo loco res nostrae sint, matri renuntia. hunc vero (Iohannem digito monstrabat) rursus, ut vides, Dyrrhachium dimitto, ut provinciae suae curam gerat." ita discedentes, alter Byzantium postridie iter iniit, alter Dyrrhachium missus est.

Extitit etiam alia tunc in imperatorem conspiratio. etenim Theodorum Gauram, Cpoli commorantem, cuius imperator animum audacem et promptum norat, ut urbe exterminaret, ducem Trapezuntis creaverat, quam is dudum Turcis eripuerat. oriundus hic e Chaldaea superiori, eximiam in militia landem tulerat, quod et consilio et virtute omnes superabat, neque unquam vel minimam rem susceptam ptam non feliciter perfecerat; cumque omnes semper hostes deviciset, atque adeo ipsam Tripequntem expugnatam fanquam propriam sibi vindicasset, invictus plane habebatur. huius fitio Gregorio Isaacius Comnenus sebastocrator filiarum unam collocaverat; sed cum ambo impuberes essent, non ultra pacta nuptialia res processerat. tum tradito Gauras Gregorio filio sebastocratori, ut cum legitimam

[*](C)[*](V. 190)[*](D)

aetatem illi attigissent, nuptiae perficerentur, imperatorem salutavit domumque reversus est. ibi defuncta haud multo post eius uxore, cum alteram ex Alanis nobilissimam duxisset, contigit, ut sebastocratoris coniux et quam Gauras sibi adiunxerat, fratrum duorum filiae essent. quo patefacto, quoniam et civilibus et ecclesiasticis legibus filiorum nuptiae probiberentur, diremta illa sponsalia sunt. verum imperator reputans, quam esset Gauras bello egregius quamque efficax turbandis rebus, sponsalibus solutis, reverti ad patrem Gregorium noluit, sed detinere ipsum Cpoli duabus de causis decrevit, primum ut fidei Gaurae obsidem haberet, dein ut benevolentiam eius sibi conciliaret; propter quae ille, si quid machinaretur, coeptis absisteret. itaque sororum mearum unam connubio ipsi iungere volnit. eam ob causam pueri reditum distulit. at Gauras Byzantium reversus, cum nihil eorum, quae imperator meditabatur, intelligeret, filium clam abducere in animo habuit. sed celavit tum conilium, licet imperator obscuris verbis ei significaret, quid in animum induxisset. quae

ille sive non intelligens, sive ob dirempta nuper sponsalia parum curans, filius ut secum domum rediret, postulavit. id imperatore recusante, Gauras non invitum se facere simulans, ut filium relinqueret et imperatoris tutelae committeret, cum valere hunc iussisset iamque Byzantio discessurus esset, a sebastocratore propter affinitatis coniunctionem et natam inde familiaritatem hospitio acceptus est ad magni martyris Phocae, in suburbano pulcherrimo ad Propontidem sito. ubi cum opipare essent epulati, sebastocrator Byzantium revertitur; alter dari id sibi petiit, ut filius postero quoque die secum una esset. statim annuit sebaslocrator. at Gauras, quem saepe diximus, cum postridie iam discessurus a filio esset, paedagogos pueri rogavit, ut comitarentur se usque ad Sosthenium; ibi enim diversurus erat. annuentes illi una ibant. cum et hinc discedendum fuit, idem paedagogos rogavit, ut filium ad Pharum usque se sequi paterentur. id illi recusare. verum alter amorem paternum obtendere et itineris longigquitatem et eiusmodi alia addere. ita fregit paedagogo-

[*](D)[*](V. 191)[*](P. 242)

rum aninios, seqne ut comitarentnr, evicit. Pharum sic provectns, quid vellet, patefecit. nain arrepto puero et in onerariam navein coniecto, niaris fluctibus se filiumque commisit. quod simulatque imperator cognovit, dicto citius celoces niisit, vectoribus mandaus, ut Gaurae litteras ad eum datas redderent, puerumque sine mora ab eo repeterent; siri negaret, utiqne niiuarentur hostem ipsi imperatorein fore. assequuntur Gauram citra Aeginum urbem, ad oppidum ab indigenis Carambim ajipellatum. statim reddunt imperatoris litteras, quibus se sororum mearum unam puero in matrimonium daturum significabat, et multis ad eum verbis factis, tandem persuadent, ut filium remitteret. quem ut imperator vidil et legilimis solum pactiionibus continuo nujjtias firmavit, paedagogo puernrn tradidit, famulorum imperatrjcis uni, Michaeli eunucho. ac multa deliinc eum in palatio conunorantem cura complexus, et mores adolescentis ad humanitatem informavit, et universae rei militaris scientia enndem im- huit. veruni ut sunt puerorum ingenia, cnm parere prorsus nollet, indigaabatur, quod iusti scilicet sibi honores non haberentur. huc

accedebat, nt offenso in paedagogum aninio esset. itaqiie fugam ad patrem meditabatur, cum tam diligentis instittitionis gratiam potius referri oporteret. neqne in ineilitando constilit; inimo rem aggressus est etiani. comninniravit igitnr consilium cum Georgio Decani, et Eustathio Camytza et Mitliaele a poculis, quem pincernam vnljjo aulici voiant, fortissiniis viris iisdemqne imperatori familiarissimis. ex quibus Michael totius rei indicium ad impeeratorem detulit. is nullam oinnino rideiii diclis lialiuit. acriiis aiitem (jaiira ad ftigain urgente, qui animo erga imperatorem fideli crant, “nisi iure iurando, inquiunt, consilio tuo fidem addideris, non sequemur te." quod cum ille non recusasset, locum ipsi ostendunf, ubi sacra lancea, qua salvatoris mei latus impii pupugerunt,, recondita erat. hanc indo anferret, suadent, ut per eum, cuius latus illa percussum esset, iuraret, paruit adolcscens, sacrariumque ingressus, lanceam surripuit. tum vero eorum unus, qui rem imperatori prodiderant, accurrens, “ecce, inquit, Gauras, sacram lanceam in sinu " slatim imperatoris

inssu Gauras inclucltur, et lancea sinu educitur. alqne cnncta ad simpliceni interrogationein confessus est, et consciis editis et consiliis omnibus. damnatum Philippopolis duci Georgio Mesopotamitae traclidit in arce custodiendum; Georgius Decani cum litteris acl Leonem Niceritam, qni tunc regionum Danubio adiacentium dux erat, missus est, tanfjuam cum illo scilicet custodiam horum finium acturus, revera ut ipse potius a Nicerita custodiretur; Eustatliium denique Caniytzae reliquosque, ex urbe itidem expulsos, carcere inclusos habuit.

His ita de Iohanne et Gregorio Gaura constitutis, imperator Philippopoli profectus, quae Dalmatiam Romanamque ditionem interiacent valles occupavit. cumque totas emensus esset angiistias Zygi,

[*](Β)[*](C)

quod viilgo vocant, non eqno vectus, (nani id per locinn praeruptiim et salebrusum fruticiliusfjue tectum ac fere invium non ubicjue licebat,) sed pedibus seniper incedens et snis ipse oculis dispiciens oninia, ne quid praesidio destitutum lateret, unde facile irrumpere hostos possent: fossas hic duci iussit, alibi ligneas exstrui turres et, sicubi id locus sivit, oppida e latere aut saxo aedificari, cjuorum inter se distanliam magnitudinemque ipse diraeticbatur. nonnunquam etiam ceisissimas arbores, radicibus excisas, prosterni humi iussit. ita cum hostium aditus intercliisisset, Cpolin revertitiir. ceterum opera haec ex narratione mea levior fortasse auditoribus videtur; at qiianti sudoris iiiiperatori fuerit, multi eius comites liodieque testari possunt. non muUo post imperator de Tzacha certior fit, nihil eum de priori spe remittere ob ea, quae iiii terra niarique accidissent; quin potius insignibus ornatum regiis, regem se ipsum nominare; Smyrna velut regni metrojioli facta, classem ibidem parare, qua et insulas rursus vastaret et ad iirbem usque progressus, imperio ipso, si posset, potiretur. his quoLidie nuutialis, impcrator uou socordi, uec demisso ad

ea animo osse oportere ralus, pcr aestatis quod snpercrnt tempus et per sequentem hiemem eos belli apparatus facere decrevit, non tantum consilia, spes moliminaque Tzachae irrila redderet, verum etiam ipsa Smyrna eum depeHeret et quidquid antea locorum occupaverat, ipsi eriperet. hiberno igitur tenipore praeterito, cum ridens iam ver adesset, Iohaunem Ducam fratrem Augustae, Epidamno arcessitum, magnum classis creavit diiceni. cui insuper terrestres copias attriluiit lectissimas, cum iisque Ipsuin iubet pedcstri ilinere in Tzacham prolicisci, classis autcni praefectiiram Constanlino Dalasseuo darc, qui sic oram legeret, ut ambo eodem tempore Milylenem pervenirent et terra marique bellum cum Tzacha capesserent. itaque iibi primiiin Diuras Mitylenein pervenit, ligneas turres exstruxit, undc quasi ex arce quadam fortiler cuin barbaris contendit. Tzachas Mitylenes custodiam fratri suo Galabatzae conuniserat; quem ubi tanto advcrsario haudquaquam parem cognovit, non distulit ipse Ducam

invadere. committitur proelium grave, quod nox diremit. dehine per trium mensium spatium Ducas non desiit quotidie Mitylenes muros quatere atijue cum Tzaclia acriter congredi a primo mane ad vcsperani usque. neque tamen ullum tanti laboris fructum tulit. quo imperator comperto, indigne molesteque reni ferebat. cumque reducem e castris militeni percontatus audivisset, niliil aliud loliannem quani proelia commitlere, item interrogavit, quonam diei tenqiore ista cum Tzaclia certamina inirentur. “sub solis ortum, " respondit miles. tum imperator: “utri pugnantium in ortum versus spectant?" “noster exercitus," miles ait. perspexit ille causam statim et, qua erat ingenii alacritate in excogitando eo, quod facto opus esset, litteras ad Ducam exaravit, quibus monebat, ne aciem strueret solis radiis adversis, neve unus pugnaret contra duos, solem nimirum et Tzacham ipsum; sed cum sol, superato meridiano circulo, in ocrasum vergeret, tum hostes adoriretur. militi igitur ubi litteras tradidit verbisque eadem praecepla identidem dedit, ad extremum asseveranter edi- xit: “sole in occasuni inclinanle, si pugnam cum liostibus iniverilis,

[*](Β)[*](C)

statim vincetis.“ haec Ducas per militem accepit, cumque quodvis imperatoris vel in minimis rebiis consiliuni magni semper faceret, postera luce hostibus more solito ad pugnam paratis, nemo ex Romanorum exercitu apparuit; siquidem omnes ordines quieti manebant ex praecepto imperaloris. itaque barbari, pugnam eo die desperantes, armis positis, consideiiant secure. at Ducas haud quievit. nam subvecto sole in coeli verticem, ipse ciiin toto exercitu in arinis erat; et ad occasum solis aciem instructam magno cum clamore subito admovet. sed nec Tzachas quidein imparatus erat. immo statim copiis bene armatis, pugnam iniit cum Romanis. quoniam autem ventus lum erat vehemens, ubi ad manum res venit, ingens excilatus est pulvis. cumque barbari partim adversos haberent solis radios, partim etiam pulvis, vento actus, oculis caliginem quodammodo offunderet., Romani autem fortius quam unquam instarent, victi terga verterunt. ita cum Tzachas neque oppugnationem amplius ferret, neque cominus pugnando esset, pacem petiit, hoc unum rogans, ut sibi tuto Smyr-

[*](D)[*](P. 248)

nara solvere liceret. obsequitur Ducas, et postquain duos e praecipuis satrapis obsides accepit, ut barbarus Mitylenaeos iniuria discedens ne afliceret neu queinquain secum Smyrnam aveheret, Tzaciiae, itidem obsides securi reditus poscenti, Euphorbenuin Alexandruin et Manuelcin Butumitem, viros fortissimos, tradidit. ita lide inutuo data, nec alter iam verebatur, ne abiens Tzachas molestiae quidquam Mitylenaeis inferret, et alter traiectum sibi tutum fore a Romana classe confidebat. vertimenimvero cancer recta ingredi non didicit; nec Tzachas a prava consuetudine recessit. omues eniin Mitylenaeos cum uxoribus et liberis conabatiir secum abducere. hacc dum geruntur, Dalasseuus Constanlinus, qui Roinanae classi praefuit neque dum advenerat, classe ad promontorium quoddam, ut Ducas iusserat, appulsa, ubi ista comperit, accurrit magnoque opere egit, ut m Ducas bellum cum Tzacha gerenduin sibi permitteret. verum is, iurisiurandi memor, abnuebat. cui Dalassenus instans, “nempe tu,

[*](B)[*](C)

inquit, iurasti; ego non adfiii. ergo tu quam dpclisti ficlem, inviolatam serva; at ego, qiii nec adliierim, nec iuraverim, nec quicquam eornm, quae inter vos convenere, norini, in certamen cum Tzacha descendam." iam ubi Tzachas, soluta nave, Smyrnam sine mora vela dedit, Dalassenus assecutus eum celeriter, inqietu facto, in fngam verfit. sed et Duis, reliqua eius classe, priusquam solveret, oppressa, navibns potitus est caplivosque inibi repertos a barbarorum potestate liberavit uniersos. Dalassenus autem praedatorias naves magno numero cepit, quarum vectores cum ipsis remigibus iiissit occidi. atque etiam ipse ’Jzjchas captus foret, nisi caiite proviso periculo, naviciilam ingressus, lalendo evasisset. cuin enim, quid sibi eventurum esset, praesagivisset, a continente ad promontorium quoddam Turcas iusserat in statione esse ibiqiie observare, dum atit Smyrnam pervectus esset in- rolumis, aiit liostibus obviam ractiis, nave appiilsa, ad ipsos confugisset. nec fefcllit consilitim. eo enim postquam naveni applicuit, comitantibus Tiircis, qui opperti cum crant, Sniyrnam celerrinie se re-

[*](V. 197)[*](Ρ. 249)

cepit. Dalassenus, victoria reportata redux, magno se duci iunxit. qui, idoneis praesidiis tirmata Mitylene, quando inde Daiassenus rediit, magnam Romanae classis partem segregatain adversus insulas, quas Tzaclias ditioni suae additas sat multas obtinuit, misit. ac occupata Samo aliisque nonnullis insulis, Cpolin reversus est.

Non multi dies praeterieraut, cum imperator, cognito defecisse Carycem Cretainque occupasse , Rhapsomatem autem Cyprum ingenti classe lohannem Ducam adversus utrumque misit. quem cura Carpallium pervenisse Cretenses comperissent, freti eius Carycem adoriuntur ingenti clade. ita Cretam magno duci dedunt. constitutis ibi omnibus idoneoque praesidio relicto, Ducas Cyprum versus tendit, appulsuque ibi primo Cyrenem cepit. qua re Rhapsomates comperta, valide sese in eum armavit. ac postquain Leucosia profectus, iuga collium Cyrenae imminentium occupavit, castris loca-

tis, proelium defugit, rei bellicae artisque imperatoriae plane ignarus. cum enim imparatos hostes oporteret improviso opprimi, pugnam defugit, non modo ad eam se adornaturus, ulpote qui imparatus esset, (immo optime se paraverat, ac dummodo voluisset, proeliuin illico committere poterat,) sed confligere omnino veritus, quemadmodum pueri colludentes solent, bellum tractavit, missis prae ignavia legatis, qui pollicitationum illecebris illos in partes suas traherent. atque ita, opinor, sive ob imeritima rei bellicae, (audivi enim, heri eum ac nudiustertius tractare hastam ensemque coepisse, equum autem ne conscendere quidem scivisse, aut si forte consceudisset velletqne equitare, tare, perturbatione plenum vacillasse: adeo rei militaris imperitus erat Rhapsomates,) sive igitur eam ob causam, sive repentiuo nostri exercitus adventu perculsiis, animo nnctnabat. belluin dein cum quadam desperatione aggresso non prospere res cessit. Butumites enim quosdam ex eius militibus, ad defectionem pellectos, suis copiis adianxit. postridic vero cum Rhapsomates, Ducae pngnaudi facultatem

[*](P. 250)[*](V. 198)

daturus, aciem inslructani de collibus per declive tardo gradu deduxisset, angusto iani inter utriimqne exercitum spatio, Rliapsomatis equites numero fere centuni, cirusissimis Ducam versus, veiut ad pugnandum, gnaudum, liabeuis progressi, hastarum cuspidibus conversis, ad eum transeunt. quo viso Rliajisomates, terga statim dedit, citatoque equo aufugitNemesum; ubi navigium se inventurum sperabat, quo delatus, salutem sibi pararet. instabat Manuel Rutumites fugienti, qui cum ad incitas redactus esset speque excidisset, ad montem, in altera parte silum, accessit ibique in aedem sanctae cruci ollm structam confugit. ibi Butumites, cui inseqiiendi curam Ducas commiserat, eum cepit ac, securitate data, ad magnum ducem secum abduxit. hinc omnes Leucosiam petnnt et postquam totam insulain subiectam, quantum licuit, praesidiis firmarunt, imperatori per litteras, quae acciderant, nuntiarunt. imperator, laudata ipsorum virtute, iam id sibi faciendum putavit, ut Cyprum insnlam tutam praestaret. quapropter iudlcem et peraequalorem constitnit Calliparium, viruni nobilem ac

miilla iiistitiae, abstinentiae niodestiacqno lande cominendatum. quoniam aiiteni praeterea instila, qui praesidio esset, postularet, Philocalem EiiuKitliium ducem creavit eique naves beUicas et equites tradidit, quibus Cyjiriiui terra mariqiie tiieretiir. ceterum Butiiinites Rhapsomaten et qui cuin eo defecerant inimortale, ad Ducani deduxit. dcin Cpolin revertitur.

iiactenus tle insulis Cypro et Crcta. at Tzarhas, inquicti ir animi et belii amans , quiescere noluit, sed paulo post Sinyrnaiu lortus cejjit. ac riirsus piraticas naves studiose paravit, droiiioues , iiireines, triremes aliasque id geniis leviores, in eodeiu consilio perseverans. sensit imperator, nec otiauduin cunctandiimve ratus, terrestribus eum maritiiuisque dcbellare copiis statiiit. itaque Constantinum Dalassenuin , cui classis pracfccttiram dederat, cum omiiibus copiis maritimis in Tzacham misit. ad hoc e re videbattir, stiltauiun pcr littcras iitra ciiiii concitare. quae liiinc ferme in niodiim scriplae erant. “scis, 10 bilissime sultan fililzinslhlan , sullanicii dijjnitateni hcreditario iure

P. 251[*]( ὁρίων ἀπελάσω, θεοῦ ἀρήγοντος· κηδόμενος δὲ σοῦ) [*](B)

ad te pertinere. tuus autem affinis Tzachas etiamsi in imperium Romanum se armet , imperatoris nomine assumto, tamen ista reapse simulatio est. non enim praeterit euin, quo est rerum usu ingeniique acumine, Romanorum iiiiperiuin ad se nihil pertinere, nequfc unquam fieri posse , ut regno illo potiatur. immo tibi omnes parantur insidiae. proinde nou aecjuum est eum pati, nec vero etiam remisso animo esse, sed advigilare potius, ne imperio privere tuo. ego certe istum finibus Romauae ditionis, deo opitulante, expellam; tibi timens auctor suui, ut et ijise tuendi principatus tui curam geras illumque vel pace vel , si eam respuerit, armis " his ita ab imperalore provisis, Abydum Tzachas , per continentein cum exercitu profectus, balistis omnisque generis machinis oppugnabat. naves enim piraticae ei praesto non erant , quippe nondum perfectae. Dalassenus, vir ad pericula strenue subeunda promtissimus, cum copiis recta Abydum tcndit. at sultan Clitziasthlan , accepto imperatoris nunlio.

rem statiin aggressus, in Tzacham movct copiis omnibusf sic est barbarorum ingenium ad caedein et bella jiroclive. quo adventante , cum Tzachas a terra inarique hostes videret instantes, navigium autem nusquam, (quae enim naves exstruebantur nondum perfectae nec satis copiarum haberet ad Romanum simul et affinis sui exercitus sustinendos, inopia consilii conflictabatur. cumque etiam Abydi incolas et praesidia formidaret, optimum factu putavit, sultanum adire, ignarus eorum, quae imperator adversus ipsum machinatus erat. quem ubi sultanus vidit, vultu statim ad hilaritatem composito, excepit eum comiter. et cum epulas, ut fit, instruxisset, unaque accumbens, merncius Tzacham bibere invilasset, postquam vino plenum eum vidit, eductum gladium in eius latus impulit; quo ille vulnere iacuit exanimis. tum sultanus inisit, qui cum imperatore de pace agerent. nec frustra. accepit enim conditiones imperator; foedereque rite icto, ora maritima in tranquillum rediit.

His curis imperator vix soliitus necdiim incommodis inde natis einersiis, (etenini is earuiu etiain rernni, quibiis praesens, ciiin gererentur, non intererat , solllcitudinein haud niinorem sustinehat absens,) ad aliud rursus certainen properavit. Bolcanns enim, vir et consilio et manii stremius, qui Dalmatiae dilionem oblinejjat, post alterum a Scytharum interitu anniim suis finibus egressus, finilimas urbes regionesque iufestavit atque ipsuin Lipenium igne deievit. ea nequaquam tolerabilia imperator ratus, coiitractis idoneis copiis, in Serbos jnovit rectaque Lipeniuni pctiit, (ojjpidulum id est sub Zygum monteni situm, qui Dalinatas a nostris discludit,) ut cuin Ijolcano, si torte, acriter confligeret ac, deo victoriani annuente, tum Lipenium tum reliqua loca onmia in pristinum statum restiliieret. verum Polcanus, adventu imperatoris cognito, Spiientzanium inde se conlulit. est id oppidinn exiguura, supra Zygiiin, qiiod diximus , in ipsis Romaniae Dalinatiaeque confiniis situui. sed quuin Scopia veuisset iniperator, uiissis legatis, Bol-

canus de pace egit omnemqne malorum culpam in Romanos duces derivavit, qui excursionibus crebris ultra fines suos factis, hand parnam calamitatem Serbiae attulissent. addebat se nihil eiusmodi posthac ausurum, sed simulac domum rediisset, obsides missurum ex consanguineis suis, nec ultra limites amplius egressurum. his imperator annuit; relictisque illic, qui destructa oppida reficerent obsidesque reciperent, ciperent, ipse Cpolin est reversus. neque tamen Bolcanus obsides petentibus dedit, sed diem de die distulit. tandem, anno nondum pracferito, rursus finibus excessit, Romanam ditionem vastaturus. ac licet crebris imperator litteris eum ad foederum pactorumque memoriam excilaret , tamen conventis stare noluit. itaque imperator lohannem, sebastocratoris fratris sui filium, adversus eum misit iusto militum numero. is, quippe inexpertus belli et pugnandi cupiditate iuveniliter ardens, amne prope Lipenium sub Zygum montem ex adversu Sphentzanio caslra posuit. neque hoc latuit Bolcanum,

qui riirsiis de pace etiain ciim illo egit, obsides, quos ante Promisisset, redditiiruni se pollicens pacenique cum Romanis integram in posterum servaturum. verum liaec mera tantura promissa; aggredi necopinantem parabat. iamque Bolcano adversus lohannem proficiscente, monachus quidam praecurrens rem Iohanni iam adveutare affirmat. quem ille cum stomacho facessere abs se iussit, ut mendacem ac fraudulentum; sed mox fidem nuntio res ipsa addidit. Bolcanus enim per noctera invadens, plerosque militum in ipsis castris concidit ; alios trepida ruentes fuga fluminis infra labentis undae hauserunt. qui autein fortiore erant animo, tabernaculo lohannis occupato, strenue pugnantes locum vix obtinebant. sic dissipatis maximam partem Romanis, Bolcanus cum suis reversus, supra Zygum ad Sphentzanium constitit. quos conspicati, qui cum Iohanne erant, cum numero essent exiguo nec tantis hostium copiis pares, trans flumeu recedeudi consilium ceperunt. quo faclo, Lipenium perveniut, duodecim fere stadia inde distans. cumque plerisque amis-

sis, Iohannes amplius resistere non posset, viain Cpolin versus ingressus cst. tum aucta Bolcanus confidentia , tanquam nemine, qui prohiberet, reliquo, ex finitimis oppidis pagisque praedas egit. ac Scopiorum quidem agrum suburbanum igni ferroque vastavit; neque ibi subslitit; sed usque ad Polobum Braneasque progressus, cuncta latrociniis inlestavit, praedaque onustus domum rediit.

Haec cum imperator comperisset, non amplius ferenda dnxit, sed extemplo rursus ad bellum se accinxit, nihil prorsus, ut quondam Alexander, indigens Timotheo tibicine , qui orthium modularetur. postquam igitur et se et reliquos, qui praesto tum erant, armis instruxit, recta in Dalmatiam contendit, ut tum caslella repararet destructa atque in integrum restitueret, tum iniurias multo gravius reponeret. Cpoli igitur profeclus Daphnutium, (oppidum id vetus est, ab urbe quadraginta stadiis dissitum,) ibi substitit, qui nondum adnvenerant e consanguineis, oppericns. co postridie se contulit Nice-

phorus Diogenes, qui cum ira arrogantiaque plenus esset, quasi vulpina pelle induts, veterem gratiam vultu referebat ac liberaliter imperatore uti simulabat. tabernaculum non solito intervallo, a cubiculo regio, verum proxime eum locum posuit, unde ad imperatorem aditus erat. id ubi vidit Manuel Philocales, quasi fulmine ictus, (quippe compertum habebat, quid ille pararet,) illico obstupuit; mox revocato, ut potuit, animo, imperatorem adiens, “hoc, inquit, consilium mihi non expers fraudis videtur ; sed vereor , ne quid mali per noctem contra maiestatem tiiam moliatur. quare conveniam eum efficiamque, ut inde se amoveat." at ille, iniperterrito plane animo sivit id fieri. Philocali autern instantius flagitanti, “desine, inquit; non enim oportet nos odii praotextum ei dare ; si quid molitur, deus hominesque sciant illum in culpa esse." discessit Philocales complodens manus et imperatorem temerilatis incusans. non multo post imperalore cum ipsa Augusta secure dormiente, circiter mediam noctis custodiam, ascendit Diogenes in cubiculum, ensem sub

ala geslans, atque ipso in limine stetit. etenim hic impcralor ita decumbere solebat, nt nefjue fores clauderentur cubiculi, nec ulla extra excubaret custodia. caeterum cacterum Nicephorum a perpetrando scelcre divina quaedam vis tum avertit. cum cnim ancillam viderct, cui ventuli facicndi culicesfjue ab imperatorum facie abigendi negotium erat, extemplo tremor occupat artus pallorque eins capit genas, ut cum poeta loquar, caede in crastinum diem prolata. nec vero imperatorem quicquam eorum, quae Nicephorus aperte machinatus erat, late bat; statim enim ancilla expergefacto, quid accidisset, narravit. itinere taincn postridie continuato, dissimulavit se id nossc, quanquam ita se gessit, ut et a Nicephoro sibi cavcret, ncc ullam offensionis causam probabilem ei daret. itaque cum in fines Serrarum ventum esset rogassetque impcratorem Constautinus Ducas Porphyrogenilus, qui itineris comes eral, ut ad villam suain diverleret peramoenam aquisque abundantem salubribus atque ita amplam, ut commondum imperatori hospitium esset, (Pentegostis huic nomen erat,) imperator roganti obsecutus, ibi diverlit. sed ne postridie quidem, cum in viam

se tlare vellet, idPorphyrogenitus sivit; immo petiit, ut diutius etiam ibi maneret, quo recrearet se ab itinere pulvereraque abstergeret lavando. quippe lautitiarum apparatus iam provisus ab eo erat. quare iterum iniperator precibus Porphyrogeniti cessit. cum autem Nicephorus Diogenes eum e balneo prodisse comperisset, quonlam regnum dudum affectans illius interimendi tempus aucupabalur, acinace cinctus ingreditur, tanquam e venatione, ut solebat, rediens. quem ut vidit Taticius, consiliorum eius haud ignarus , repulit hisce verbis: “quid insolenter sic cum telo intras? tempus balnei est, non itineris, nec venationis aut " ille re infecta se subduxit. quia autem iam deprehensus sibi videbatiir, (tanta enim conscientiae vis est,) fuga salutem quaerere parabat atque in villas imperatricis Mariae, quae ad CliristopoUn erant, vel Pernicuin vel Peritzum discedere, unde pro re nata rursiis sibi prospiceret. liunc enim iain ante sibi adiunxerat Maria imperatrix, quod is coniugis nuper regnantis Michaelis Ducae frater erat , eadem cum illo matre natus, sed patribus diversis.

ceterum imperator tridtio post inde proficiscitur. Constantinum autem ibi, ut otio frueretur, reliquit, tenero timens adolescenti, qui tum primum domo in bellum profectus erat. unicus enim matris erat filius, quem etiam imperator ipse non minus, quain filium, carum habebat.

Verum, ut ordine narratio procedat, Nicephori Diogenis memoria ab ipsis originibus repetenda est. pater eius Romanus quoiuodo ad imperrium sit evectus quemque exitum habuerit, a variis scriptoribus traditum est; unde historiam eius cognoscere, qui volet, poterit. hoc unum monebo, decedentem euin duos reliquisse filios, Leonem et Nicephorum, quos imperator Aiexius initio imperii sui privatos ex imperatoribus invenit. etenim cum Michael, frater ipsorum, rerum potitus esset, et rubris calceis et diadeiuate ipsis interdixerat; quin etaim exsuiare eos cum matre Eudocia imperatrice in monasterio Cyperudae iusserat. movit Alexii misericordiam tum tristis iuvenum casus, tum quod eos vide-

ret forma ac robore corporis ceteris praestantes. ambo malas prima flavescebant lanugine; statura erant procera et magnitiidine ad amussim pares, ipso iuventutis flore; vultus ipse fortitudinem generositatemque animi tam aperte prodebat, ut nisi qui odio obcaecatus esset, leonis catuloruin instar eos baberet. cumque praeterea imperator, bomo et mentis acie pollens ad cernendum verum, nec pravis impeditus peditus affectibus, quominus iustum aequa conscientiae lance pensitaret, id quoque reputasset, quanto ex fastigio rerum iuvenes cecidisseut, eos velut proprios lilios amplexabatur, et verbis et re amorem curamque ipsis probans. quanquam invidia non desinebat tela in eos iaculari. sed quo plures imperatoris iram adversus eos concitare studebant, tanto ipse maiori eosdem praesidio dignabatur, cum blando semper vultu iuvenes exciperet iisque quasi superbiret et rationibus ipsorum omni modo prospiceret. alius fortasse suspectos illos babuisset omnibusque artibus de medio lollere iam ab ipso initio studuisset; at liic imperator, contemtis delatorum calumniis, eximie caros babebat. ac matrem quidem eorum Eudociain et douis prosequebatur et nulla hono-

ris parle, qui imperatricibus dcbelur, defraudabat; Nicephoro autem ipsi principatum insulae Cretae prorium dedit. ita quidem imperator. iuvenum autem alter, Leo, bona indole ingenuoque praeditus auinio, cum imperatoris in se caritalem perspiceret, sorte contentus erat fortunaque, qua utebatur, acquiescebat, secudum illud: “quae lihi Sparta obtigit, eam orua." sed Nicephoriis, natura impotcns ct iracundus, consilia adversus imperatorem agitare tyrannidemque affectare non dcsistchat. consilium tamen celabat. tandein rcm iain aggediens, familiariter cum quibusdam colloquebatur. id continuo palam factum est; unde res brevi ad imperatoris quoque notitiam pervcnit. verum ille, nova quadam usus ratione, postquam suo quemque tempore arcessivit, non indicavit quidem, quod audiverat, sed salubria dcdit consilia et quae res postulare videbatur, admonuit. et quo certiorem conspirationis connitionem nactus erat, eo liberallius cum iis agchat; ita sibi eos conciliare studens. sed Aethiops non albescit. mansit enim idem Nicephorus et contagione, quoscunque

[*](D)[*](V. 204)[*](P. 258)

accedebat, contaminavit, alios iuramentis sibi adiungens, alios promissis. sis. vulgus quidem militum, non tantum operae dedit, ut pelliceret: iam enim omnes in ipsura se inclinabant: sed totus in eo erat, ut civitatis principes, tam exercitus duces quam qui in senatu plurimum auctoritate pollebant, omni cura sibi devinciret. habebat enim mentem ancipiti gladio acutiorem, constantem autem minime, praeterquam quod tyrannidis occupandae tenax esset. dulcis sermone, consuctudine comis, modestiae se plerumque specie tanquam pelle vulpina tegebat, sed idem non raro iracundus, ut leo, apparebat. corporis robore Gigantibus parem se gloriabatur, triticeus color oris, latum pectus. totis humcris eminebat supra eos qui tunc erant homines. iam vero cum vel pila luderet, vel equitaret, vel iaculum mitteret, vel hastam quateret, vel equestris pugnae specimen daret, admirationi spectantibus erat, qui tantum non attoniti adstabant. ea res maiorem etiam multitutlinis favorem ipsi conciliavit. ac tam prospere inceptum succedebat, ut ipsum imperatoris ob ductam sororem rem aflinem, Michaelem Taronitam, panliypersebasti dignitate ornatum, in partes snas traheret.

Sed redeundum est, unde deflexit narratio. imperator igitur, igitur, ex quo Diogenis adversus se odium perspexit, inde animo repetens,

[*](Β)[*](C)

cum repularet, quemadmodum ab ipso imperii sui initio se erga utrumque adolescentem gessisset quantamque iis tot annis benevolentiam curamque praestitisset, licet nihil ista profccissent ad deliniendum Nicephori aniuium, consilii inopia alFectus est. ad lioc consideravit, ut Nicepliorus post irritum caedis consilium rursus ad se irrupisset, ut repulsus essct a Taticio; cumque intellexisset, illura cruentum ferrum acuentem insonti sanguine manus pollutum properare, ct qui insidiis modo noctuque ipsius vitam appetivisset, eundem iam aperte caedem festinare, inter varia fluctuabat consilia. noluit quidem gravius aliquid de Diogene statuere ob eximium, quo bomiuem prosequebatur, amorem. tamen cum omnia secum perpenderet universa 'et quo evasurum esset malum, quoniam vitae periculum sibi imminens cognovit, timore perculsns, Nicephorum comprehendendum statuit. is fugam, quam meditabatur, parans ac noctu Christopolin versus contendere cupiens, misit sub vesperam ad Constantinum Porphyrogenitum, ut sibi equum celerem, qucm imperator ei dedcrat, coucederet. at hic renuit, dicens, non posse se tale impcratoris mu-

nus eodem, quo accepisset, die alteri donare. postridie autem imperatore inceptum iter continuante, etiam Diogenes sequitur, a divino numino, quod hominum cogitationes pervertit et gcntium consilia irrita reddit, in perniciem datus. cum enim fugam cogitaret, tamen, iit sunt dei consilia, horam ex hora trahebat. itaque dum prope Serras, ubi et ipse imperator erat, commoratur, eadem quidem consilia agitabat, utpote qui iam deprehensus esset futuraque timeret. imperator autem arcessivit fratrem suum Adrianum, magnum domesticum, illa ipsa vespera, qua magni martyris Theodori celebrabatur memoria; cumque rursus huic, qui nec ca ignoravit, quae antea acciderant, exposuisset, ut gladio armatus introisset, ut ab ostio repulsus esset, ut consilim dudum agitatum, si posset, exsequi properaret, domestico mandavit, evocaret Diogenem in suum tabernaculum eique blandis verbis et promissionibus omnis genoris persuadere niteretur, ut omnia aperiret consilia; quorum si nihil celasset omnesque etiam coniurationis socios edidisset, impunitalem et criminum in posterum oblivionem polliceretur. Adrianus sollicitudine plenus,

tamen quod iussus est, exsequitur. verum nec minando, nec pollicendo, nec suatlendo Dioyenes adduci poluit, ut vel minimam consiliorum partem detegeret. quid postea? magno domestico, qui bene nosset, quo malorum Dioqenes rueret, gravem ea res doiorem attulit. siquidein Diogenes sororem germanam natu minimam ei in matrimonio collocaverat. quapropter etiam lacrimis eum obsecrare non desiit. nihil tamen quidquam profecit, etsi veteris memoriae recordationem repeteret. ludenle enim aliquaudo iniperatore pila in magni palatii area, barharus (piidam ah Armeniis et Turcis oriundus, gladio sub vestibus ahdito, cum illum frenis adductis a ceteris sociis, quo equo anhelanli respirandi spatium daret, segregasse se animadvertisset, accidit ad pedes imperatoris, petentis specie. is, equo stalim retento, conversus ad eum percontatur, quid vellet. tum ille, qui sicarius potius quam mendicus eral, submissa manu gladium e vagina educere parabat. cumque, semel itenimque facto conatu, frustra esset, mendaci verborum supplicatione, humi prostralus, veniam orabat. imperatori ad eum convcrso percunctantique, cuius rei pe-

leret veniam, gladium isle vaginae affixum monstravit; simul pectus tundens reique miraculo perculsus exclamavit: "nunc te verum dei servum cognovi, nunc deum maximum tueri te hisce oculis vidi; etenini cum huc advenissem, ut ensem hunc, ad tuam caedem paratum, iu viscera tua conderem, semel iterumque ac tertio eum stricturus, neutiquam manui meae parentem habui." imperator, quasi nihil eiusniodi audiisset, eodem habitu imperterritus stetit. concurrunt repente omnes, alii rei cognoscendae cupidi, parlim admiratioue affecli. qui benevolentiore erga imperatorem animo eraut, eliam discorpere istum aggrediebantur; verum ipse nutu manuque ac multis minis inceptum repressit. quid postea ? omnino venia sicario statim datur, nec solum venia, sed larga etiam rnunera; ad hoc libertas concessa , ac licet complures enixe flagitareut, ut sicarius urbe pelleretur, tamen non obsecutus ille, "nisi, inquit, dominus custodierit civitatem, frustra vigilat qui cnstodit eam. proinde ad denm precemur oportet, nostram inde expetentes salutem " susurrabant tum nonnulli, Dioge-

ne haud inscio hominem aggressum esse caedem. at Aagtistiis, sermonibus hisce spretis, graviter eliam succensebat, eo usque illum perferens, ut licet ipsum iugulum admoto mucrone peteret, tamen id simularet. his igitur in memoriam revocalis, cum magnus domesticus animum Diogenis flectere non possct, reversus imporatori rontumaciam eius renuntiavit et quod negando omnino perstarel, etsi multum (??)e, le, ut aiebat, admonitus.

Tum imperator accersitum Muzacen cum armatis praesto esse iubet et Diogenem ex tabernaculo magni domestici in suum ipsius transferre ibique ciistodire, nullis tamen adgibits vinculis aliave contumelia. fecit ille extemplo, quod imperatum erat, comprehensumque in tabernaculum suum abduxit. ubi vero per totam noctem adhortando et admonendo non solum eum non movit, venim etiam insolenter tractatum se vidil, ira incensus, quae non erat iussiis, facere properavit. etenim decrevit tormentis eum exquirere; cumque iam exquireret Diogenesque ad primum do-

loris sensum omnia fassurum se esse polliceretur, statim remissis fidiculis, scriba atlvocatur, stilo instructus. Gregorius is erat Camaterus, qui nuper imperatori ab epistolis factus erat. Diogenes omnia confessus est ac ne caedem quidem reticuit. mane igitur Muzaces, quibus confessiones iliius perscriptae erant, tabulas et quas indagaverat litteras, a quibusdam ad Diogenem datas, ex cjuibus apparebat, imperatricem quoque Mariam defectionem Diogenis non ignorasse, sed caedis tamen consilium minime probasse, quin etiam operam dedisse, ut eum non a caede tantum, sed ab ipso consilio revocaret, haec igitur scripta imperatori delert. quae cum is legisset, magna alfectus est sollicitudine. quippe plures, quam suspicatus erat, litteris consignatos reperit, et eos quidem principes civitatis omnes. Diogenes enim non aihnodum studuit demerendae multitudini, cuius egregiam erga se voluntatem studiuinque dudiun nosset, sed quidquid castrensis atque urbanae nobilitatis erat, conciliare sibi nitebatur. imperator. quae quidein imperatricem Mariam attinebant, sempiterno silentio premi voluit; ac sane nihil quidquam eorum se scire assimulavit ob amicitiae focdus, quod inierat cum illa, antequam imperii potitus esset.

[*](D)[*](Ρ. 262)

quod autem vulgo ferebatur, Diogenis coniurationem a filio eiusdem Mariae Constantino Porphyrogenito, imperii insignibus ornato, detectam esse iinperalori, id secus erat. ab ipsis enim Diogenis familiaribus consilia eius paulatim erant divulgata. ceterum cum Diogenes, sccleris compertus, in custodiam iam dalus esset atque exsilio multatus, qui uondum capli erant coniurationis participes, quoniam in suspiciouem se venissse intclliscbaiit, conturbabantur metu nec, quid agerent, habebant. quos ubi imperatoris familiares ita anxios animi sollictosque viderunt, ipsi difficultatibus circumventi sibi videbantur, cum in summas anguslias imperatorem adductum cospicerent, quippe cuius salus, imminente periculo, paucorum tantum praesidio niteretur. atque hic animo reputans omnia inde ab initio et quolies Diogenes, insidiis sibi structis, diviuo numine frustratus, vitam suam ferro appetivissct, magno cogitationum aestu fluctuabat. tandem, multum re secum dclibcrata, cum senatus exercitusque principes omnes Diogcnis blauditiis corruplos nosset, destitusque esset copiis, quibus tot custodiendos traderet, nec vero etiam multitudinem in-