Alexias

[*](D)

tum quidem aquae haberet, quanlum in torrentibus esse solet, in angustiis erat, quoniam naves in niare rursiis deducere nequibat. verum ut erat consilii plenus et alla tuente praeditus, palos in utraque fluvii parte infigi densiscjuc viminibus devinciri, dein ingentes urbores excisas radicitus pone sterni et arenaiu superfundi iussit, ut in unum aqua conflueret locum, quasi in fossam unam, ex palis factam, corrivata. ac paullatim accresceus fltivius crepidinein onineni exjilevit, satisque magnam profunditatemm uactus, naves levavit et hueusque in vauo haerentia nanigia tulit. quo factum est, ut classis niox facili negotio in mare deducrrctur.

Ilis rebus imperator cognitis, statim per litteras Pacuriano nuntiat, Hobertuin, gravissima irriiptionc facta, Aulonem occupasse, neque quicquam mala, quibus terra marique afflictus esset, et quam primo, ut aiunt, liinine cladcm accepisset, omnino curare. quapropter ne cuuclaretiir, snd cojiias coactas celerrime sibi adiungeret. haec add pacuriamim. ipae extemplo Cpoli proficiscitur, mense

Aiigusto qiiartae intlictionis, Isaacio in urbe relicto, qui rerum urbanarum curam gereret, et si qui sermones seditiosi, quemadmodum assolet, ex iniinlcis audirenlur, eos oppriiueret, palatiuuique et urbeni custodiret, simul etiam uiulierum dolorem consolando levaret. quanquam matrem quod attinet, nnilo eam arbitror solatio indiguisse, quippe quae et forti esset animo, et ceteroqui in expediendis rebus dexterrima. interim Pacurianus, epistola lecta, JNicolaum Branam, virum fortem et niulta rei bellicae experientia, legatum creat; ipse cuin exercitu universo et nobiliorum ilore Orestiade celeriter egressus, imperalori se adiungere festinat. iam et hic omnes statim copias belli more ordinaverat, cumque e delectorum numero homines praefecisset strenuissiinos, iter eodem niodo facere iussit, ubi locorum natura permitteretj ut aciei forma perspecta, suo qiiisqiie loco assuefacti, iu pugnae Uiscrimiae non coufuudereutur, neve facilc ac

teroere loco moverentur. excnbitarura agmini praefectus erat Constantinus Opus, Macedonibuii Antiochus, Tliessalis Alexaniler Cabasilas; Taticius naagnus tunc primiceriusTurcos circum Achriclonem liabitanteii ducebat, qui sumina fortitudiue erat et in proeliis aninio inlrepido; non ingenuae illc quidem a inaioribus conditionis; pater eniin eius Saracenus cum esset, iuter praedaiulum captus, avo iiieo paterno Iohanni Comneno servivit. Manichaeis bis mille et octingentis praeerant Xantas et Culeo, eiusdein ct ipsi haeresis; qui omnes homines sunt bellicosissiini et ad hostiuni caedem, ubi occasio est, taciendam paratissimi; ad hoc temerarii insolentesque. familiaribus deniqiie imperatoris, (vestiaritae vocari solent,) et Francicis cohortibns praeerant Panucoinites et Constanlinus Ubertopubis, a genere cognomen nactus. sic conslilutis Alexius ordiuibus, rum universo exercitu iu iioberliiin movet. ubi ubviaiu factus est cuidam, qui inde vcniebaf, sciscitatus, quomodo Dyrrbachii res sc habcreut, distinctius cuguuvil: Robertum om-

nes, quibus ad oppugnandam urbera opus est, macbinas moenibus admovisse; quibus cuin Palaeologus dies noctesque obstitisset, desperantem iam aperuisse urbis porlas, et egressum atrox cum eo commisisse proelium. graviter euiu ariis corporis partibus sauciatura esse, praesertira circa tempora, telo transfixo; quod cum eveilere frustra conatus esset, advocuto medico, teli partem extremam, qua parte pennulae afligi soleut, incidisse, reliqua sagitta iu vulnere et obligalo, prout teiupus sivisset, capite, rursus in medios iiostes irruisse ruisse et usque ad vesperam invictum stetisse. liis imperator auditis, inaturo auxilio opus esse intelligens, iter acceieravit. cumque thessalonicam pervenisset, per multos de iis, quae Kobertus ageret, exploratiora etiani cognovit. is eteuim expeditus, tum strenuis paratis copiis, tum multa in caJnpo Dyriliachiensi comportata materia, castra posuerat non longius ab urhc, quam quo telum adiici posset; sed magnam tamen exerciluo sui partem ia moutibus circa et valiibus cUvIsque collo-

carat. nec vero non Palaeologi in defendentlo industriam ex multis didicit, iain enim Palaeologus, exstriictani a Hoberto turrim ligneam incensurus, naplita ct pice aridisqiic lignis una cum ballistis in nioenibus impositis, hostium impetum expectabat. cum postero die Robertum aggressurum esse putaret, quam antea exstruxerat intus turrim ligneam, recta extrinsecus venienti turri opposuit, et trabem suspeusam superne, quam ianuae turris extrinsecus admotae obiecturi erant, per totain noctem periclitatus est, niim ct facillime moveretur, et portam occurrens impediret, (juoniinus aperiri posset. iibi trabem cummoda moneri, nec rem maic cessissc vidit, magiia iam fiducia iiostium impetum expectabat. postridie eius diei Hobcrtiis oiiincs arma siimere, et armalus fere quingentow et pedites et equites turrim ingredi iussit; qua tiioenibus adiiiota, ciim iam in eo esscnt, ut portain siiperne aperirent, qua vclut ponte uterentur ad ingredieudam arcem, Palaeologus intus trabe illa longissima per machinas, quas antea para-

verat, hominesque multos eosque fortissimos mota, inutilem Roberti machinam reddidit. nam trabs, cjuominus porta aperiretur, plane impedivit. dein Galios in summa turri stantes lelis continuo petere iiou destitit; quod illi haud ferentes se occultarunt. tum incendi turrim iussit: et dicto citius turris in flammas abit. qui in superioribus tabulatis erant, praecipites sc dant; qui in inferiore parte, ianua turris infima reclusa, fugam capessunt. qiios cum Palaeologus fugientes conspexisset, armatos viros fortes per portulam arcis eduxit, aliosque cum securibus, qui turrim exscinderent. nec id male successit; sed turrim, superiore parte flammis absumtam, inferiore instrumentis lapicidinariis, funditus dclevit.

Haec qui retulit, cum idem adderet, Robertum operam dare, tit alteram turrim exstrueret, prius conditae parem, aliasque machinag, quas Dyrrhachio admoveret, coraparare, imperator celeri auxilio obsessis opus esse intellexit, instructisque copiis iter Dyrrhachium in-

gressiis est. eo iibi pervenit, et ad fliiviiim Charzanem, vallo ducto, milites cousidere iussit, jier legatus statiin Robertum interrogavit, cur advenisset et quid consilii iiaberet. movel iude ad aedem Nicolai, inter pontiHces summi, quae a Dyrritaciiio qnatiior abest stadia, et natiirain regionis explorat, utaciei instruendae iocum aptissiinum ante capereL agebatur tum quinlus decimus mensis Octobris dies. iugum erat a Dalmatia ad mare usqiic pertincns, qiiud in proinontorium desinebat, peniutulac ferc forma; ubi etiam aedes, quam dixinius, coadita crat. cuius iugi declivitas leuiter sc demittens Dyrriiachium versus, mare a sinistra, ἃ dextra montem excelsum et iinniinentem habet. ibi exercitu cuntracto univprso positisque castris, Palaeologum Georgiiiiu arcestiviL at is liarum reriim ex longo iisu peritissimus, parum e re id eae ratus, urbe egredi recusat, legato ad imperato- reoi misso. cum vero hic, missis iterum nuntiis, instarct, “mihi Jtiiderii, respoudil, adiiiodtim prrniciosiim videtur, arce obsessa egrei, nec uisi annulum manus tuae regiae vidcro, hinc non exibo."

[*](C)[*](D)[*](P. 113)[*](V. 91)

sit imperator annulum; quo conspecto, Palaeologus navibus bellici advehitur. ubi eum imperator coaspexit, de Roberto percoutati est cognitis rebus omnibus, ecquid acie decertaudum cum eo censl ret, quaesivit. dissuadebat tum ille quidem; nec is solum, veru etiam alii, rei bellicae peritiam diuturno usu nacti, vehementer de bortabantiir. perstaret potius atque in id incumberet, ut levibi jiroeliis lacessendo Robertuui in angustias cogeret, prohibitis milit bus eius frumentandi vel pabublandi causa castris suis exire. idem (??) facerent, Bodino et Dalmatis et reliquis adiacentium regionum prae lectis inqierare eum iubebant. ita iore, nt facili negotio Robertu stiperaretur. at iuniorum, qiii in exercitu eraut, plerique pugnam ma lebant, inprimis Constantinus Porphyrogenitus et INicephorus Syna ilenus et Barangorum dux INampites et ipsi Romani Diogenis quoi dam imperatoris filii, Leo et INicepliorus. eodem lempore reverij sunt legati ad Robertum missi, eleius ad imperatorem responsa retulerfli “ego, iuquit, oequaquam contra tuaiu luaieatatem expeditiouem hano

suscepi, sed nlluriis potiiis ininriani, consocero meo illatani. quodsi tu pacem uiecnin ciipis, amplector hoc et ipse, inodo ea, quae per legatos meos significanda ciiravi, perlicere tibi in animo sit." celerum quae petiit, concedi nulio iiiodo poterant, et peruiciosa imperio Iloniano erant, quamvis idein pollicerelur, si, cjuae peteret, impetrasset, se et ipsam Longibardiam pro iinperatoris beneticio habituriim, et auxilium laturm, quandoque opus Ibret. vcriirn haec simulatio fuit, ut eo, qiiod peteret, ipse pacein nialle viderelur; repudiatis autem ’quas proposuisset conditionibiis iniqiiis, ad arma progressus, causani atque invidiaiii belli in Koinanoruin iinpcratorem conferret. lianc igitur ob rem ad conqiositionem propensi non erant. itaqiic ciim iinmane quantum postiilasset nec iinpetrasset, convocatis oninibus coinitibiis, hanc orntionem habuit: “scitis, qiiam ab imperatore Botaniale Nicephoro iniiirinm passiis sit consocer meus, quaque ignominia fuerit affecta filia inea lielenn, regno cuin eo expulsa. quae cum ferri non possent, ad ulcisconda ea adversus Botaniatcin patria sunnis egressi;

quoniam autpm Iiic rcgno cxcidit, nunc cum imperatore uohis res cst iuveni et milite forti, rerum bellicarum supra aetatem perito. contra queni non oportet temere bellum suscipere. ubi enim mulli imperant, ibi ctiam perturbatio est, quae ex diversis muitorum sententiis oritur. proinde uni alicui nostrum parere ceteros oportet; qui tamen omnes in consilium adiiibere, nec suam ipsius sententiam inconsiderate ac temere sequi debet: ceteros autem, quid sibi videatur, libere oportet dicere; sed ita tamen, ut sententiam eius, qui prae reliquis clectus est, sequantur. quantur. en, ego unus ante omnes paratus sum obedire ei, quem vos omnes elegeritis." laudant omncs hoc consilium Roberti, et recte dixisse affirmantes, prinias partes communi sententia ei cedunt. at is callide quasi fastidiens, lionorem sibi delatum tmn recusaljal, quare illi magis etiam instabant id rogare. quornm precibus cum victum se simulat, quamvis dudum eam rem cuperet, aliud ex alio intulit; et causas nectendo commode, quo nitebatur, eo invitus animum haud introspicicntibus pervenire visus est. iamque liaec ad eos locutus est: “audite consilium nieum, comites niiJilesqne reliqui;

quandoquidein rnlicta patria liuc pervenimus, et pugna adversus fortissimum instat iinperatoreni, qui iicct nuperrinic inipcrii gubernacula nactus, ex nuillis taineu beilis suli prioribus iinperatorilxis viclor discessit et maxinios sedilioniim auctores bello captos adduxit: toto nobis animo liaec pugna est capessenda. ipiodsi victoriain deiis nobis annnerit, non ainpliiis pecuniani desiderabiinus. oportet igitur vasa cnncta coinburere, naves onerarias perloratas deineryere, atqiie sic proelium cum Alexio inire, tanquam hic natos et morituros." his assensi sunt oinues.

Talia Robertus agitabat consilia; alia rursus imperator moliebatur magis callida acutioraqiie. contineliant tainen anibo copias suas, dum secum de belli administrandi ratione deliberant, ut prudenter munere suo fungerentur. atque imperator quideni ex subito parte noctu impetum facere in Roberti castra statuit. itaque a tergo barbarurum copias universas, ora maritima emonia, iussit in-

[*](D)[*](P. 115)[*](B)

vadere, nec, quo certius insidiae laterent, itineris amhage eos noiuit. ipse a fronte, siniulatque eos, quos niiserat, aJvcnisje a madvertisset, adoriri Robertum volebat. qui quidem, tabernaculis cuis relictis, pontem nocte transgressus, (erat deciinus octavus me sis Octobris dies indictione quinta,) iu templum ad marc Tlieodoro raartyri olim exstructum se contulit cum universo exercitu; ubi per totam noctem precibus placato numine, immaculata divinaque mysteria steria percepere. instructis dein copiis, medium aciei locura ipse tenuit; cornu, quod ad mare spectabat, Amicetae commisit, viro inler comites illustri, et manu et consilio prompto; alterum Boomundo filio, cognomine Sanisco. his iniperator auiinadversis, qua erat aninii alacritate ad ea, quae facto opus essent, teniporis momento perspicienda, consilio pro re mutato, in iugi declivitate praeter niaris oram aciem constituit. divisisque copiis, barbaros ad Roberti castra invadeuda profectos revocare noluit; qui autem in hiuneris gladio, ancipites gestant, eos una cum diice Nanipita retinuit ct, relictis

[*](C)[*](V. 93)[*](D)

equis, inotlico anle acipin intcrvallo, ordine procedere iiissil. lola haec gens clypeis armaU est. reliquo cxercitii in phalanges distributo, mediam acieni ipsc tenebat, a tlextra et sinistra praelecit legionibus raesareiii Nicephorum Melisscnuin et Paciirinuuin quem vocabant magnum domesticum. niediuin inter se ct qui pedilcs incedebant barbaros locuni milites satis inulli occiipavcrunt, iaciilandi periti, quos in Hobertuiii pracniittcre volebat. mandaverat itacpie Nampitae, ut slcubi in Gallos etjuis prorumpere vcllcnt et riirsus se recipere, Iransilum ipsis statim darent, utroque regressi; luox rursas coirenl et conrcrtiin progredercnlur. sic instruclo exercilu, ipsc in frimteiii acici Francicae signa infert, orani transvolans. barbari ad circumeunduin missi, ubi inaritimum emensi sunt tractiiiii, atque etiam Dyrrhacliii praesidia iiissu imperatoris aperiierunt porlas, simul in castra Galloruiu impetukm fecere. diiiii vcro acics utriusque ducis obniam procedit, Ilobertiis turmas cipiitum iiiisit, qui exercitum romanum laccsserent, si (juos indc eliccre forle posscnl. nec

[*](P. 116)[*](B)

imperator quidem supinus erat, quin potius magno numero, qui opposite errant, peltastas misit. his aliquantum inter se velitantibus, cum etiam Robertus sensim suos sequeretur, et spatium inter utramque aciem angustius iam fieret, prosilientes ex Amicetae phalange pedites atque equites extremum Nampitae agmen invadunt; sed ubi forties hi resisterent, terga verterunt. quipped non omnes milites errant egregii. atque in mare se praecipitantes collo tenus, ad naves Romanae Venetaeque classis confugiebant, quae tamen eos non recipient. ibi tum Gaïta, Roberti uxor, in bellum coniugem secuta, Pallas altera, licet non Minerva, conspicata fugientes, torvo vultu, maxima voce eos increpuit et sua lingua tantum non Homericum illud dicere videbatur “quo usque fugietis? state, viri estote.” quos ubi fugam non omittere vidit, longa arrepta hasta, citato cursu fugientes persequitur. ea re illi animadversa, sui compotes facti, rursus ad pugnam se revocabant. cum autem bipenniferi et ipse eoru dux, Nampites, propter imprudentiam et pugnandi ardorem citius progressi, longe

a Romanoriim aoic nbessent, cnngreiH properanles cumGallis pari virtute, (non enim minns illi in proelio fortes sunt, nec Gallis ab ea parte quidquam concedunt,) Rohertiis, qni eos defatigatow iam et anhelantes ronspiceret, eiusque rei et celeritas gradus et longitudo spatii et armorum pondus fidem facerent, peditum manum invadere eos iussit. atque illi iain defessi, a Gallis snperantur. tum oinnes caeduntur barhari, et is qui proelio elapsi crant, ii fuga templum Michaelis archistralegi petebant. qiiorum alii, rpiantiim quidem aedes rapere potiiit, inlrant, pars tenipli tcctiim asccndunt, ibi tutos se fore rati. Teriim Latini, ijjne iiniiiisso, ipsos cuni tcmplo concremarunt universos. inlerea reliqua Homanae aciei pars fortiter cum Iioste pugnabant. sed Robertiis, velut alatus quidain eques, cum reliquis copiis impetu in aciem Romanorum facto, urgebat eos dissipanitque. ibi adversariorum alii in ipso proelio occumbunt, alii fuga salutem petunt. imperator autem Alexius, veluti turris, immotus stabat, licet multos

suorum perderet, tum genere, tura usu rei militaris insignes. cecidit enira tum Constantinus, Constantini Ducae olim augusti filius, non privato quidem patre genitus, sed in purpura natus nutritusque et imperatoria tunc temporis a patre taenia ornatus. cecidit INicephorus quoque, Synadenus cognomine, vir generosus et forma praestans, qui omnes iilo die anteire fortitudine gestiverat: cum eo Constantinus, cuius modo mentionem feci, de nuptiis cum sorore saepe egerat. ipse etiam Palaeologi pater, Nicepliorus, aliique ex illustribus occubuerunt. quippe Zacharias letali circa pectus ictu percussus, simul vulnus acccpit, animam efflavit, itemque Aspietes et mulfi viri egregii nondum autem proelio finito, cum imperatorem adhuc locum obtinentem cernerent, tres Latinorum, quorum unus Amicetes erat, de quo iam diximus, alter Petrus Aliphae filius, ut ipse affirmavit, tertius alius quidam, illis nequaquam inferior, admissis equis, longis armati Jiastis, in eum irruere. atque Ainicetes quidera feriendo aberravit, declinante paululum equo; altcrius hastam impe-

rator gladio repnlit, et vehementem iutorquens ictum, carpum manumque a reliquo abscidit corpore; tertius imperatoreni recta in Ironte lerit. veruni ille, quo erat praesenti ac firmo animo, nihil omuino confusns, ingenii dexleritate celerrime, quid opus esset, perspexit. itacjne ubi venientem sensit ictuni, snpinum se ia equi caudam reiecit; quo factum est, nt cule dnmtaxat corporis levilcr perstricta, ciispidis mncro ad snmmam offensus galeam, lornm, qno sub mento ea adstringitur, ruperit ipsamqnc in terram deiecerit. tum Gallus, excussisse se imperatorem equo ratus, praetervehitur; ille statim erectns, in sciia firmiter insedit, nullis amissis armis. immo strictum manu tenens gladium, sanguine suo criientatus, undo capite, coma flava splendidaque oculis circumfusa, non sine inolestia: nam equns efferatus et freni impalicns exsultando effecit, ut incomposite crines in frontem defluerent: tamen vel sic, ubi se, quanlnm poterat, revocavit ad sripsnni, hostibus se obiecit. verum ubi ctiam Turcas

fugientes vklit et ipsura Bodinum, pugna haud tentata, recedentem, (erat enim hic quoque in armis, et proelii more agmine suorum in- structo, ita se gesserat hoc die, tanquam auxilium imperatori iam iamque ex. pacto iaturus; sed morabatur aperte, ut, si victoriaui ad imperatorera se inclinare cerneret, Gallos et ipse aggrederctur ; sin minus, puguando abstineret seque reciperet : qui cum talia, ut re ipsa apparuit, animo agitaret, simulac victoriam in GaUorum ma- nibus esse intellexit, proeiii oinnino expers, domum se proripuit,) ubi igitur liaec imperator vidit, seque destitutum piane ab omnibus cognovit, tergum et ipse tandem hostibus dedit. sicque Latini exercitum Romanum persequebantur.

Postquam Robertus S. INicolai temphim occupavit, ubi praetorium omniaque Roniani exercitus supellectilia erant, valentissimos quos habebat milites ail insequendum imperatorem misit, dum ipse ibidem permanet , fore ut imperator caperetur, sperans. quales cogitationes spidtus eius alque arrogantiam alebaut. illi strenuissinio

imperatnrem persequebantur usque ad locum, quem incolae Cace- pleura vocant. cuius loci hic situs est: fluit iufra qui Cliarzaues appetlatur aiiinis; liine alta imminet rupes. inter utrumque imperatorem deprehenduat iiustes insectautos; qui quidem laevum eius lalus faastis percutiunt, (novem oniniuu erant,) et in dextrain partem eum iuclinant. deiecissentque lortasse eqiio , nisi ensis, quem dextra tenebat, solo iunisus euui sustinuisset. etiam calcaris laevi aculeus, extremo strato , quod substrameu dicitur, implicilus , (irniius equo inhaerentem reddidit. atque adeu ipse, lacva Jiianii eqni correpta iidia, sese iistiucbat. quanquam servatus cst ope (juadain divina, (piac salutem ei ab hoslibiis practer speui attiilit. iiniuisit cnim a dextra alios Gallos, qui cum imperatorem hastis peterent easque dextro eius laleri applicarent, erigebant repcntc illum et in medio strato collocabant. ac 3pectaculum erat miraculi plcniim. nam a laeva altcri deilcerc nitebantur, akterum dextro lateri hastis infixis, dum illis quasi adversantu(??)

[*](B)[*](C)[*](V. 96)

et hastis hastas obiiciunt, iniperatorem erectum constituebant. qui ubi in sede se certius firmavit et equum pariter ac stratum feminiconstrinxit, fortitudinid docunientum ab illo editum est. etenini equus, cuin ceteroquin etperfervidus esset firniisque crurlbus, et plane aptiis ad belli certamina, (acccperat eum a Bryennio qiiondam cum purpureo ephippio, cum is in proelio captus esset , Nicephoro Botaniate etiam tiim imperatore,) divina denique providentia inflammatus, subsilit repente in altum et in summa rupe, cuius modo memininms, insistit, velut volucris sublatus atque, ut in fabula est, Pegasi alas jiactus: Sguritzera hunc equum Bryennius nominaverat. barbarorum liastae, partira in vanum coniectae, horum manibus excidebant, aliae infixae vestinientis imperatoris inhaerentesque, sublime una cum equo ferebantur; qiias ille staliiu excussit. ac licet in tanto discrimine versaretur, tamen nec pcrturbatus animo erat, nec consilii inops, sed statim, quod facto opus erat, aggressus, miraculum e medio amolitum

[*](D)[*](P. 120)

Galli hiantes stabant, re haud immerito perculsi; mox altrorsiim fugientem conspicati, rursus insequuntur. verum ille, postquam diu insequentibus militibus terga dedit, versis habenis, uni instanliutn occurrit, et pecdis hnsta tninsfixit. is statim supinus humi procubuit. at imperator, converso rursns equo, eodem quo antea itinere perrexit. nec paucts obviatn fit Gallis, qui Romanas copias ulteritis persecuti crant; qui ut prcicul eum conspexere, confertini subsistunt, ut et equis paullulum quietis darent, et vivum Alexium caperent, captnmque veluti spolim nd Robertum adducerent. ibi tum imperator, qui et persequentes tergo hosles fugeret, et obviam a fronte factos ccrneret, de salute desperavit. sed animo collecto, cum in hostium globo quetnpiam aniniadvertissct, quem et procerilalc corporis et armorum fulgore Robertum esse suspicabatur, recta eum equo petit. idem alter facit, hastam in Alexium torquens. ita in medio concurrunt ambo seque invicem aggrediuntur. prior imperator, directa manu, percutit eum nasta, quac illico per pectus in dursum traiicitur.

statim liunii barbarus prostralus, aniinam efflat, gravi accepta vul- nere. niox divisa imperator phalange, per medios ferebalur hostes, opportuaitatem ex barbari istius nece nactus. nam illi ut vulneratura et humi stratuin conspexere commilitonem, accurrebant et in iacente occupati erant. nec qui a tergo imperatorem persequebantur, cum hos vidissent, non descenderunt eipiii aguitumque pianxerunt ululantes. quanquam Robertus non erat, verum nobilium tinus et a Koberto secundus. sic igitur istis occupatis, imperator iter porra perrexit.

Verura ego, dura haec narro, oblita sum et propter historiao naturara et propter facinora inaudita, patris me res gestas describere. etenini ne historiae fidem suspectam reddam, saepe transcurro, quae de patre narranda sunt, nec exaggerans ea, nec copiose tractans. quod utinam vacua essem ab hoc erga parentem alTectu et soluta! certe in amplissimn veluti carapo libere excurrens, quantum oratio wea io tractaadis rebus praeclare gestis ujum habeat, probassem. nunc

coercet hanc animi propcnsionem nahiralis amor, ne forte multitudini videar, domesticas τυ celebrandi cnpiditate fabulosae narrationis praebere suspicioneni. ac si freipienter ea, ijiiae pater meus bene gcssit, commemorarem, lacrimis confecta esseni in describendis lantis malis, quibus ille circuniventus esl; nec vero etiain sine lamentis lucluque locum praetermisissem. veriim ue oratorius quidam fncus illam historiae partem adulterct, veliiti adamas diirus ant silex, patris inei casus transcurro; quos quidem etiam ine, ut Homericum illum iuvenem, ad iusiurandiim (nec enim detcrior sum illo, qiii ait “non per lovem, Agelae, et per palris inei mala") adbibere oporlebat, quo palris et essem et dicerer. sed casus paterni inihi soli relinqnanlur et admirandi et deplorandi; in sequentibus autem historiam enarrare pergam. postea Galli ad Robertum rediere. qui ubi vacuos eos cnnspexit, et quae ipsis acciderant audivit, cum omnes veliementer obiurgavit, tum unum Infer celeros insignem etiarn flagris se caesurum esse minabatur, iguavum reiquo bellicae imperitum eundem diceas. atque

[*](C)[*](D)[*](P. 122)

is, quod non et ipse in saxum cum equo insiluisset, nec imperatorem Alexium sive ictu trucidasset, sive vivura adduxisset captum, gravissima qiiaeque passurus sibi videbatur. erat quippe Robertus cum fortissimus et uiaxime temerarius, tum praecipue ad saevitiam proclivis, et naribus quasi insidentem iram habebat animumque iracundiae ac stomachi plenum, atque ita se in hostes gerebat, ut aut adversariuin hasla transfigertet, aut ipse sibi raortem conscisceret, Parcarum, ut aiunt, filo vel contra fatum rupto. sed miles ille, in quem culpam Hobertus conferebat, quam praerupta atque praeceps rupes illa esset, clare exponebat; altissime locum exsurgere, rupem summa proclivitate esse, neque quenquam, nec peditem nec equitem, sine divina quadam machina ascendere in eam posse, et tantum abesse, ut pugnanti et hicessito id contingat, ut ue extra quidem proelium rupes luperari queat. “quod si mihi, inquit, fidem non habes, vel tu ipse vel alius quidam equitum audacissiinus cum expertus fuerit, id nullo modo fieri posse senties; sin qnis erit, qui in verticem rupis enita-

[*](B)[*](V. 98)

tur , noQ modo alanim expers, sed etiam alatus, non recuso , quin aupplicium (luantumvis acerbum patiar ignaviaeque condemner." quae cum mirabundus reiquc novitate stupens barbarus dixissct, Roberti iram placavit et in admirationcm vertiU at imporafor adiacentiiim tnontium flexus difficillimo duorum dierum totidemque noctium itinere emensus, Achridcin pervenit. in quo itinere cum Charzanem fluvium traiecisset et paullulum in valle invia, quae Rabagora dicitur, commorarelur, nec clade ceterisque proelii incommodis perturbatus, nec dolore accepti in fronte vulneris afflictus, qnamvis intimo luclu suorum, qui in pugna ceciderant , eorum praesertim , qui strcnue ili- miraverant , premeretur, tamen totiim in Dyrrliacliio urbo animiiin occuparat sollicitiisque erat, qiiod praeside careret. etenim Palaeologo proptcr pugnara anussam eo reverli non licuerat. itaqiic, qiiantum poto- rat, incolas confirmavit , atque arcis cuslodiani Veneloriim qiii ibi rrant colonoruni primoribiis mandavit, reliquam iirbcm Comiscortae ex Albanis oriunuo tradidit, et quae facleada videreutur, per littcras significavit.

Jtl-obertus aniino plane secnro, praeda omni et impcratorio tabernaculo politus, victoria reporlala exsultans planitiem repetiit,

in qna antea castra posiierat, cuni Dyrrliachinm obsidoret. atque paulliiliim iliic coiniiiorutiis , deliberavit, nlruin tcntnnda rursus moenia hiiius iirbis essent, an in ver proxiinuni oppugnatione dilata, in praesenli (jbibinitzam et lohannina occupare ibifpic hieniare praestaret, exorcitu universo in vallibus collocato , quae siipra Dyrrliachii planiticni iacent. veriiin qni Dyrrhachiuin obtinebant, ciiiii pleriijiio Melphenses et Veneti essent coloni , iit snpra narraviiniis, postquani imperatoris cladeiu insignem et tantonun honiiniiin caedeni accepernnt, et cbissein utramque dccessisse, Hobertiiniqiie in ver proximiiin obsidionem parare, eoruni qiiisqiie. qiiid faciendiini esset, ut incoluines forent, neve in tanta rursiis pericula inciderent, dispiciebant. concione convo cata, siiani qnisqiie mentcin aperiiint ac de summa rei consilia agitant; tandcin diflicultatis cxpediendae eam sibi viam reperisse visi siiiit, ut Roberto moreni gererent iirbeirirpie dederent. ciiinqne eliain a Melphensium accolanini qnodain instigati essent, consiliis eius obseciiti, portis patefactis, aditiiin liobcrto dedenint. iirbc is nccn] ala , copias

[*](D)[*](P. 126)[*](Β)[*](V. 109.)

eo evocavit perquisivitque, num quis forte vulneratus esset an cutem leviter gladio perstringente; simul percontatiis esl, quot qualesque in pugnis superioribus periissent; cogitavit idem, cum hiems tum iam adesset, per id tcmpus exercitum mercenarium alternm cogere et peregrinos milites conducere, vere autem ineinite cum omni copiarum vi imperatorem aggredi. neque tamen solus Robertus, qui victoriam tropaeaque retulerat, talia in animo habebat, victus autem imperator et vulneratus, intolerabill ista clade, tot tantisque viris amissis, quasi formidine perterrefactns, animocecidit. immo nihilse indignum cogitans, nec omnino deliberandi curam remittens, lota menle nitebatnr victoriam vere proximo revocare. nam uterque qnidvis prospicere et perspicere facile poterant, nec bellicae artis ullins rudes erant, sed in oiiini genere oppugnationis struendarnmque insidiarnm atqne in proellis aperto Marte committendis exercitati, mann prompti et fortes, et adversarii prae omnibus ubiqtie dncibus consilio et fortitudine pares. qnanquam eo excelluit Alexius, quod iuvenis adhuc aetate erat, nec tamen ulla re alteri cedebat,

li in ipso flore erat, et terram tantum non concutere totasque phalangas solo clamore perlurbare se posse iactabat. verum de his alius erit dicendi locus: neque enini ista ncgligere oportet, qui laudationem scribere volunt. sed Alexius imperator, postqunni Aciiridc (lauUu- lum quicti se dedit corpusque recreavit, Deabolim se contulit. ibi qui e clade incolumes perveuerant, ex belli laboribus et fatigatione, quantum poterat, refecit; reliquos undecunque, missis legatis, Thessalonicam convenire iussit. sed cum Robertum eiusque exercitus audaciam expertus esset, ob inagnam autcm tenuitatem atque ignaviam parum fiduciae poneret in suis, (militibus nou addiderim, cum ctiani qui tum aderant, inexercitati omnino essent et rei miiitaris prortus imperiti,) hanc igitur ob causam sociis indigebat; at socii sine pecunia pnrari non poterant; pecunia auteni non aderat, cum acrariuni regium sine ullo usu esset ab eo, qui antea imperaverat, Nicephoro Bolaniate, exhaustum, ita ut ne clausae quideni esscnt aerarii forcs, sed cuivis paterent, qui intrare veiiel: qnippe dircptum erat. quo factuni est, ut magais in angustiis res publica esset, infirmitate si-

raul et egestate imperiura Romanum urgentibus. in tali tempore quid imperatori iuveni quique modo ad imperii gubernacula accesserat, faciendum erat? omnino aut desperata rei publicae salute, imperio abdicandum, ne quioi eura, cum culpae expers esset, culparet laiiquam duceni imperitum atque rudem; aut in summa necessitate, quantum posset, et socii cogendi et quam ipsis solveret pecunia undecunque conquirenda, et dispersae ubique exercitus reliquiae donis revocandae, quo ad inaiorem speni erecti, et qui secum essent, perdurarent, et qui aberant, ad redeundum propensiores fierent, atque ita fortius Gallorum copiis resisti posset. iam cum nihil, quod a luilitari sua experientia simul et virtute abhorreret seque indignum esset, facere vellet, ad Iiaec potissimum duo animum attendit, primum ut soeios undique cngeret, multorum munerrun spe facile alliciendos; dein a matre fratreque petiit, ut pecunias undecunque confectas sibi mittercnt.

llli, quod pecuniae parandae viam alteram non inveniebant, primum omnes res suas, quaecunque auro argentove essent, ad mo-

[*](D)[*](P. 128)[*](B)

netam regian miserunt. ac prima qnidem inter omnes imperafrix, mater mea, quidquid ex materna et paterna liereditate supererat, suppeditavit, etiam ceteros, ut idem fncerent, eo incitari rala: siquidem sollicita erat de imperatore, quem maximis dinicuUatihus circumventum nosset. dein etiam ex ceteris, quiciinque auiicius erga imperalores affecti, sponte suppeditare cupiebant, pro suo quisque studio aurum argentumque partim soriis, partim imperalori conferebant ac mitteiiant. sed cum ad praesentem usum neqiiaquam pecunia aufficeret, (nam aiii praemia exspectabant, ut sotii scilicet belli; mercenariorum autem quantum militum erat, augeri flapjitabat mercedem,) iteriim inslitit pecuniam poscere, de Homanortim benevolentia desperans. quare illi in angnstias adducti, multis deliberationibus privatim publiceqiic babitis, ubi eliain Robertum rursus Bellum parare aiidicrunt, qniil agerent nescii, ad veteres leges canonesque de sitpellectilr sacra alienaiida aninnim adverterunt; ciinique praetrr caetera invenissent, ad redimendos captivos sanctarum dei ecclesiarum

licitum esse vasa sacra alienare, (nec vero latebat, Christianos, quotqout per Asiarn in barbaroriim servitute clegerent, et quotcunque necem effugissent, pollui infidelium consuetudine,) pauca quaedam e vasis sacris dudum otiosis, quippe quae nullum omnino usum haberent, sed sacrilegii tantum et impietatis sinuil occasionem multitudiui praeberent, in nionetam danda censebant, quo et mililes et socii mercedem acciperent. id ubi visum est, Isaacius sebastocrator in magnum dei templum se coafert, in synodum omnibus ecclesiae sacerdotibus convocatis. quem cum couspexissent, qui in sacra synodo patriarchae assidebant, admiratione alFecti, quam ob rem venisset, interrogarunt. Isaacius “dicturus, inquit, veni vobis aliquid, quod in misera hac rei publicae conditione iitile erit exercitumque servabit." canones de supervacanea ecclesiarum supellectile commemorat, et postquam niulta de ea re dixit, “cogor, inquit, cogere, quos cogere molo." atque additis generosis sententiis, plerisque videbatur facile persuadere. at Metaxas obstitit, haud incptis contra prolatis ralio-

[*](Β)[*](C)

nibus, ipsi eliam Isaacio illudens. vel sic tamen scntentia eius vicit. ea causa eral maximi in imperatorcs criminis, (nam nnn dubito etiam Isaacium sine purpura imperatorem dicere,) non tum solum, verum etiam diu permanens. etenim ecclesiae tum temporis Chalcedonensi praeiiiit Leo, non ilie quidem admodiim eruditus, ceterum virtiitis studiosus, moribus dnris atque austeris. is igitur, cum a valvis Chalcopratiorum aedis auri argentique ornamenta avellerentur, in medium proruens, audacter intercessit, nec necessitatis, nec legnm de sacra supellectile latarum rationem ullam habens. quin etiam insolentius et, Erope dixerim, effrenatius in imperatorem se gessit, quoties in urem regiam rediret, patientia illius et humanitate abusus. utque imperatore primum adversus Rubertura urbe egresso, ciim Isaaciiis sebastocrator ciiis fraler omniiim conseusu ac secundiim leges aequumue pecuniam undique conficeret, huitis ille irain concitavit, impuentius in eum invectus. cum autein iinperator aliqiiot a Gallis acceptas clades sexcentis de illis reportatis victorjis ultus, deo iuvant(??),

[*](D)[*](P. 130)

viclor et triiimphans rediisset, ubi aliam rursus hostium nubem, Scythas dico, iam in se proficisci cognovit, ideoque festinanter pecuniae, ipso imperatore in urbe comuiorante, similibus de causis conquirebantur, episcopus iste impudentius imperatorem lacessiyit. cumque multa hac occasione de sacris disputarentur, absohito a nobis, non relativo cultu sacras imagines adorari contendit. ac licet in nonnullis probabiliter et pro dignitute rauneris causam egerit, tamen in aliis parum recte sensit: quod nescio utrum contentiouis aestui et in imperatorem odio, an ignorantiae tribuendum sit; nam subtiliter clareque sententiam enuntiare nonpoterat, quippe litterarum doctrinaeque omnino rudis. ubi is malitiosis hominibus obsecutus, quales muiti lum rei publicae procurationem habebant, in iacessendis imperatoribus audacia etiam processit, atqiie contumeliis et maledictis intempestivis usus est, licet imperator, ut illam de imaginibiis sententiani mutaret et in gratiam secum rediret, hortaretur simulque ea, quae e sanctis ecclesiis demsisset, splendidiora reslituturum et quidquid opor-

teret ad damnum resarciendum facturum promitteret, iamquea nobilissimis eorum, qui synodo tum intererant, culpa liberatus esset: quos, qui Cbalccilonensis partibus faveliaut, assentatores dicebaut : munus ei abrogatuin est. cuiu vero nequaquaiu auimum submilteret, neque omniuo quiesceret, sed rursus ecclesiam turbaret, liaud exigua sibi adiuncta faclione, quippe qui pervicax esset uec emendaudus; miiltis annis praeleritis, oinniuin calculis damnatus, in exilium pulsus est. excepit euin Sozopolis ad Pontum, ubi prnviderat imperator, ut officiose coleretur; quanquam nullo modo hac liberalitate uti voluit propter ὢ ut videtur, quaiu in iinperatorem susceperat tniniicitiaiu. sed de his hactenus.

Imperator autem milites, qui recens advenerant, (coafluxerant enira satii magno numero, ut salvum eum esse audierant,) sedulo docuit equum regere et iacuiari certissime et pugnare in armis et insidias sidias tempore misit etiam denuo ad Alemaniae regem legas, quorum princeps Rlclliyiiuios qiii diccbatiir fuit, et per lilteras um hortatur , diutius ne cunctaretur, sed colleclis copiis, celerrime

Longibarcliam ex pacto invaderet, quo Robertiim abstraheret, ipse autem facuitatem nactus, legiones et auxilia rursus cogeret illumque Illyrico pelleret. in eo si rex Alemaniae ipsi operam commodasset, maximam se gratiam relaturum et promissam per legatos affinitatem iuncturum esse affirmavit. his ita dispositis, Pacuriano magno domestico ibi relicto, ipse Cpolim revertitur, ut et auxiliares undecunque copias cogeret, et alia quaedara pro tempore ordinaret. Manichaei autem, Xantas et Culeo, cum iis, quos ducebant, numero ad duo inillia et quingentos, temere domum revertuntur; saepiusque ab imperatore invitati, redituros se promiserunt, sed distulerunt reditum. iustabat ille et dona honoresque pollicebatur: at ne sic quidem reversi sunt. dum ita imperator adversus Robertum se parat, venit nuntius ad Robertum, qui Alemaniae regem iam in eo esse nuntiavil, ut Longibardiam invaderet. qua re ille in angustias adductus, dispiciebat, quid faciendum esset. postqnam diu deliberavit, quoniam Rogerio filio, cum ia lUyricum traiiceret, Longibardiae iniperium commi-

[*](C)[*](V. 106)[*](D)[*](P. 132)

serat, Boemundo autem, niio natu minori, nuUnm dum ditionem assignaverat, cnmitibus oninibiis et lectis ex toto exercilii militibus convocatis arressitoque Boemiindo filio, Sanisco cognoinine, hanc orationem pro tribunali habuit. “scitis, comites, Rogerium, carissimum filium metim natu maximuin, cum in Illyricum traiectiiriis essem, dominum a me constitutum esse ditionis meac; non enim inde decedentem et tantum aggredientem opus propriam ditionem sine praeside relinquere decebat, ut praedam ciiivis paratam. qiioniam vero Alemaniae rex infesto animo hanc iam invadit, nostrum utiqiie cst, quantiim possumus, eam defendere. nec enim, aliena qui occupant, propria negligcre oportet. proinde ego hinc abeo, ut domesticam terram protegam, bello cum Alemaniae rege suscipiendo. huic autem filio nieo natu minori trado Dyrrhachium et Auloncm ceterasque urbes et insulas, quotquot bello ccpi. quem ut mei loco habeatis et tolo corpore animoque pro eo ptignetis, moneo iiibeorpie. tibi aiitem. fili rarissime carissime," orationem ad ëmundum vertit, “commendo, ut omni honore comites prosequaris, eonimque consilio in omnibus ufaris, nec ut do-

minum te geras, sed oranium eos participes facias. vide, ne in bello cura Romanorum imperatore patraiulo segniter agas; sed cum gravi airectus sit clade, qua ipse paene periit, maxima copiarum parte absumta, (nam ut caperetur, inqiiit, prope fiiit, vixque e manibus nostris vulneratiis evasit,) noli remittere, ne is forte otium nactus, respiret et generosiiis qiiam antea obsistat. non enim uuus e niullis est ille; sed u puero bellis proeliisque innutritus, quam multos per Orieuteni atque Occidentem seditionum auctores imperatoribus prioribus captos adduxerit, ipse a nniltls certe audivisti. itaque si quid remittis, nec omniuin virium contentione eum aggrederis, quae ego multo labore profeci, perdes, et desidiae luae fructus ipse capies. atque ego iam abeo, ut Alemaniae regem a fuiibus nostris propulsem, et ditionem Kogerio (ilio carissimo datam tuear." postquam tali modo valedixit, CDuscensa navi, in oram adversain Longibardiae pervenit; inde celeriter Suleruura contendit, in qua urbe antiquitus sedes crat eorum,

[*](D)[*](P. 133)[*](V. 107)

qui ducalem dignitatem oblinebant. ibi commoratus, satis coegit exercitum et niercenariaa copias quam plurimas. interim Alemaniae rex secundum ea, cjuae imperatori pollicitus crat, invadere iam Longibardiam festinabat; quo comperto, Robertus Romam ut exercitu cum papa coniuncto, Alemaniae regem a proposito arceret. ubi etiam papa assensit, ainbo in Alenianiae regein movent. at rex, qui adoriri Longibardiam properabat, postquam imperatorem proelio superatum audivit et, copiis eius partim occisis, partim fuga dispersis, ipsiim in suniino discrimine, duni lortiler pugnaret, vnriii corporis partibiis grariter vulneratuni, audacia et forliludine animi inrrcdibiliter servatum esse: rursus in patriam se contulit, id pro victoria habens, quod pericula non subiisset nihil profuturus, hic igitur domum petiit; Robertus autem, ubi castra regis occupavit, ipse agientem persequi amplius noluit; cetcruin partem militum idoneam elegit, qui Alemaniae regem persequerentur. ipse praeda omni po-

titus, iina cum papa Romam versus iter direxit; quem cum in sede confirmasset, ipse vicissim ab eo rex renuntiatur. dein Saieruum se contulit, ut ex multis belli laboribus se reficeret.

Paulo post Boemundus ad eum pervenit, acceptae cladis nuntium in vultu ferens. quem quomodo fortuna afilixerit, deinceps narrabimus. nam cum is patris praecepta probe teneret et alioquin vir esset fortis atque ad pericula promptissimus, pugnae cum imperatore conserendae occasionem captavit. itaque cum copiis suis, comitantibus etiam, quotquot Romanorum milites lecti ducesque ex captis a Roberto regionibus urbibusque transfugerant, (cum enim de imperatoris rebus omnino desperarent, toto animo obnoxii Boëmundo erant ,) per Bagenetiam lohannina profectus est. ubi cum valliim in vineis extra urbem sitis primum iecisset, exercitumque universum idoneis disposuisset stationibus, ipse intus castra posuit. muros autem postquam exploravit, et arcem parum firmam intellexit, non niodo iliam restituere, quantuni posset, studuit, sed et alteram in alia nioenium parte, ubi magis commodura videbatur, turrim Ormissimam exstruxit:

simnl finitimas nrbcs regionesqne vastavit. his imperator anditis, sine uila niora copiis collcctis omnibus, Cpoli propere egreditnr, mense Maio. iibi luhannina pervenit, pngnaudi opportunitate oblata, cum suum exercitum ne minimam quidem Boomnndi copiarum parteni explere perspiceret, et vero etiain ex proeiio cnm Roberto ante commisso cognosset, eqnitatus Gallici primum in liostes impetum sustineri non posse, primum qnidem, missis peltastis paucis iisqua lectis, in hostes velitandnm vidpbatur, quo et Bocmundi arleni bellicam experiretur, et ex parvniis proeliis cognito totins rei statu, prudentius securiusque Gallo resistere liceret. ita copiis ntrinique pugnare gestientibus, impprator, qui primum illum haud sustinendum impetum Latinorum metueret, novum quid comnientus est. currus paravit leviores pt solitis minores, quorum unicuiqne contos inGxit quattior liis peditps ioricatos imposuit, ut, cuni Latini habenis immissis in Romanorum aciem irruerent, currus a militibus sub-

sistentibus porro acti Latinorum aciem rumperent. cumque pugnandi leinpns adesset, sole iam orto, iniperator aciem instruxit, quam mediam tenuit ipse. Boëmundus autem non imparatus, cum congrederentur, ad macliinam videbatur iniperatoris, sed tanqiiam praecognito eius consiiio, aciei ordinem, prout res poscebat, mutavit et, copiis in duas partes divisis eritatisque curribns, utroque a latere Romanos aggressus est. iam miscenlur coliortes coliortibiis, viri cuin viris adversa fronte pugnant. postquam multi utrimque ceciderunt, Boëmundus victoriam nauciscitur; imperator vero imperterritus ad turris instar stare, licet ab utraque parle impugnaretur, modo in adversos vectus Gallos, vulnerare eos trucidareque, vicissim et ipse vulnerari, modo fugientes suas crebris clamoribus revocare. sed ut copias iibique disiectas vidit, tandem et ipse sibi praecavendum censuit, non quo se servaret, nec, qaod lacile quis suspicetur, confusus metu, sed

[*](P. 135)[*](B)

cum periculum effugisset seque recollegisset, fortius Gallis pugnantibus sese obiecturus. cum paucis admodum suorum dum fugit, Gallis aliquot obviam factus, imperterritum denuo ducem se probavit. nam postquam suos confirmavit, vehementi impetu facto, veiut moriturus liodie aut splcndide supcrati superat(??)us, , triicidat ipse Gallorum unum, et quoqnot ex comitibus erant Martis commilitones, multis vulneratis, in fugam hostes vertunt, sic innumeris maximisque periculis defunctus, rursus incolnmis impcrator per Strugas pervenit Achridas. ibi commoratus, nim miiltos eonini, qni fiigpranf, revocasset, omnes siib Tnagno domestico reliquit; ipse ad Bardarem perrcxit, non quietis cansa : regio enim otio atque inertiae nequaquam se dabat: sed rursus coactis legionibus mercenariisque copiis, contra ëmundum proficiscitur, alio excogitato dofo , quo Gallos dcvinrerct. muricibiis cnim ferreis paratis, cum in proximum dicin pugnam exspcctaret. vcspere cos spatio fjuod interiacebat campi sparsit, ubi vebemcnliorcm coniiciebat Gallos equites impressionem facturos, ut primus vix sustinendus

Latinorum impetus frangeretur, equorum pedibus murice transfixis. idem quotquot a fronte stabant Komani hastis armati, modice et quantum non in tribulos inciderent, jussit progredi, dein acie utroqueversus divisa, recedere, peitastas autem eminus crebra in Gallos tela mittere, dum a dextro sinistroque cornu veliementissimus in Gallos impetus fieret. hoc crat patris mei stratagema, quod tamen Boemundum non latebat. accidit enim, ut quod imperator vespere excogitaverat, id mane adGallum perferretur. itaque mutato is pro iis, quae audierat, consilio, pugnam suscipit, nec iam, ut consueverat, impetu adoritur; sed imperatoris consilium occupans, ipse ab utroque latere pugnam ciebat, turma a fronte interim immotam stare iussa. ubi cominus pugnatum est, Romani terga vertunt, nec intueri Latinos amplius possnnt, nnpera cLide iam perterriti. tum Romana turbatur acies, licet imperator intrepidus staret, et manu aninioque for-

titer conlenderet, multis vulnera inferens, interdum et ipse vulneratus. tandem cum totum dilapsum iam exercitum cerneret seque cum pancis desertura, temere resistendo periclitari diutius noiuit. nam ubi quis, multis exanclatis laboribus, per vires non polest adversariis resistere, temerarius esset, si in periculum certum se proiiceret. dextro igitur et sinistro aciei Ilomanae cornibiis in fugam versis, imperator adhuc perstitit ac Beëmundi copias fortiter propulsavil, dum anus totum impetum sustinet. sed praesenti periculo perspecto, se servare statuit, ut denuo victorem aggressus, gravissime cum eo contendere posset, nec victoriam pcrfectam Bocmundus reportaret. tali erat aniino, victiis sive victor, fiigiens sive vicissim persequeatur; nequo unquam animum abiiciebat, nec vero etiam desperationis laqueis constringebatur. erat quippe maxima in deum fide, eunujne palam omni tempore in ore ferebat, quanquam iureiurando abstiuebat omnino. cum igilur desperatis, ut modu dixi, rebus, ipse retro cederet, inseuente Boëmundo cum lectissimis comitum, Gulen (paternus hic amulus erat) ceterosque, qui cum eo erant, allocutus, “quonam, in-

quit, usque fugiemus?" et converso equo gladioque stricto, in vulnerat qui qui primus ex insequentibus se obtulit. id ubi Galli et desperatam ab illo salutem perspexere, cum duclum cognitum haberent, qui tali animo essent, vinci non posse, metu finem persecpiendi fecerunt. ita liberatus ab insequentibus , periculo evasit. nec tamen in fuga animo conciderat, sed fugientes alios revocabat, alios increpabat; quanquam plerique ignorationm simulabant. hac igitur ratione cum periculo elapsus esset, in urbem regiam rediit, ut novis paratis copiis, in Boenumchim moveret.

Boemundus autem cura post Roberti in Longibardiam reditum bellum cum imperatore suscepisset, et praeceptis obsecutus patris, sine intermissione pugnas et proelia cieret, Petrum Aliphae una cum Puntese varias urbes oppugnalum diniisit. ac Poiobos quidem duos statim Petrus Aliphae cepit; Scopia Punteses, quem dixi. ipse ultro arcessitus ab Achridiotis, celeritcr Achridas occupavit; ubi postcfuam brevem moram fecit, Ariebe arcem defendente, infecta re Ostrobum abiit. inde repulsus pariter, per Soscum et Seryia Berrhoeani profe-

ctus est ac multis saepe tentatis locis, postquam nihil profecit, per Bodeua pcrvenit Moglena ibique castellum olim dirutum restituit. dein, relicto ibi cum satis inagna militum manu comitc, Saraceno cognominato, ad Bardaren se in locum contulit, qiii Aiprae Kcclesiae vocatur. dum tres ibi racnses commoratur, delecta est coniuratio triuin insignium comitum, Puntesis, Renaldi et Guilelmi cuiusdam, qui ad imperatorem transfugere decreverant. ac Punteses quidem id odoratus, fuga ad iniperatorein se subduxit; reliqui duo capti, more Gallorum certamine se purgare iussi sunt. victus Guitelmus pro convicto habitus est; queni Boëmundus luce privavit. allerum Benaldum ad Robertum patrem in Lougibardiam misit, a quo itidem excaecatus esl. Boomundus Aspris Ecclesiis profectus est Castoriain: quo cognito, magnus domciticus Moglena contendit, iisqiie politus Saraceniim occidit ac statim castelluni lunditiis deslriiit. Boemundiis aiitein Castoria egressus, Larissam venit, ubi hiemare in animo habuit. imperator, postquam in urbfm regtain, ut diximus, pervenit, quo erat impigro nec

quieti iinquatn indulgente animo, illico opus aggressus, a sultano copias petiit cum ducibus, rei militaris longo usu peritis. misit ille septeiu miilia Turcarum, quibus cum alii duces praeerant peritissimi, tum Camyres ipse, qui aetate et usu ceteros superabat. haec dum imperator parat, Boëmundus, missa copiarum parte, quae Gallis loricatis tautum constabat, statim Pelagoniam cepit et Tricala et Castoriam. Bocmundus ipse toto exercitu Tricalis moratus, dimissa manu lectissimorum ex universo numero militum, illico Tzibiscum occupavit. inde Larissam, ipsa Georgii magni martyris memoria, copiis omnibus accessit et obsidione urbem clausit eam qui defendebat, Leo Ceplialas, paterno imperatoris ministro natus, fortiter Boëmundi machinis totos sex nienses obstitit. imperatorem idem per litteras de barbarj adventu certiorem fecit. is licet pugnandi cupiditate arderel, tamen non extemplo in Boemundum movet; sed plures rndique milites mercenarios cogens, iter distulitj dein bene inslructis omnibus.

Cpoli egreditur. postquam Larissae finihus appropinquanit ot Celliorum uiouteni superavit, via publica et monte, quein indigeuae Cissabum vocant, ad dextram relictis, desceudit Ezeban; oppidum id Vlachieum est, proximc Androniam situm. hinc cum in alimn rursus pagum profectus esset, quem Plabitzam vulgo appellant, ad amnem * * * nomine adiacentem, castra ihi posiiit et qiianta opus erat fossa munivit. unde movens, ad Jiortos Delphinae se contulit, indeque Tricala. quo loco litteras ei quidam reddidit Leonis Cephalae, cuius supra nientio facta est, liberius in hunc modum scriptas: “scias, aperator, hucusque me, magna adhihita cura, incolumem servasse. iam cibis, quibus vesci Christianis licet, deficientibus, etiam quibus nefas est, usi sumus. verum ne hi (juideiu suppetunt. quapropter is auxiliaturus nobis brevi venies et obsidione libcrare nos

[*](C)[*](D)

poteris, deo sit gratia et gloria: sin minus, ego quidem, quod meum erat, praestiti; et necessitati obsecuti, (quid enim oportet adversus naturam eiusque imperium niti?) arcem hostibus dedere decrevimus, qui nos premunt et manifesto suffocant. haec calamitas si nobis acciderit, ego quidem devovebor; sed libere etiam maiestati tuae hoc dico: nisi properas periculo nos eximere, qui tanla et belli et tainis incommoda diutius sustiuere non possimus, tu, imperator noster, siquldem auxiliuin cum ferre potuisses, non celeriter tuleris, proditionis crimen effugere vix poteris." at imperator hostes alio modo debellandos censuil; itaque cura atque soUicitudine tenebatur; et quo modo insidiae struendae essent, per totuin dispiciebat diem, dei auxiliura implorans. arcessitum autem senem Larissaeum interrogavit de situ loci, oculisque intentis, digito simul demonstrans, percontatus est, ubi fauces essent vel frutices densi. haec ex Laris-

saeo quaesivit, quoniam insidias struere et dolo Latinos debellare volebat. dudum enim in aperto Marte parum spei ponebat, cum saepe coagressus succubiiissset et Francorum impetum expertus esset. sole occaso, cum imperator contentione totins diei fatigatus, somno se dedisset, somnium ei se obtulit. visus eniin sibi est intra templum Deinetrii magni martyris stare ct hanc audire vocem: “ne angare, neve gemas, cras cras vinces." emitti autem ea vox videbatur ex uua in aetle suspensarum imaginum, qua Denietrius magnus martyr pictus erat. somtiu experrcctus et siimino gaudio alTectns ob divinam lianc vocem, supplicavit martyri vovitque, si continjjcret sibi vicloriam de liottibns reportare, eo se prorcctkirum et stadiis sat miiUis ante, quam Thessalonicam pervenisset, equo relicto, pcdibus et gradu presso csso ad eius vencralionem ingressurum. dein convocatis ducibus pracfeclis- que et propinquis omnibus, consilium instituit, et postquam sententias interrogavit, qnid sibi visuni essct protulit. nimirum manipulos omnes propinquis suis tradendos censuit. summum antem imperium

Mellsseno Nicephoro cletulit et Curlicio Basilio, cjui et lohannaces vocabatur; erat hic e numero illustrium, fortitudiue et militari peritia celeberrimus, Adrianopoli oriundus. nec vero copias tantum illis Iradidit, sed insignia cjuoque imperatoria universa, praecepitque, aciem ita instruerent, quemadmodum in prioribus proeliis ipse fecisset; velitando prius Latinos antecedentes tentarent, dein clamore sublato, omnibus copiis in eos moverent; certamine autem utrimque conserlo, terga repente Latiuis darent ac fugam effusam Lycostomium versus simularent. quae dinn imperator praecipit, hinuitus repente

[*](D)[*](Ρ. 140)

omnium, qui in exercitu erant equi, auditus est; quae res cum omnes admiratione cepisset, taineu injperalori et intelligentioribus quibusque kouiim statim visum est omen. postqiiain haec mandavit, et ad dextram arcis Larissae ὃ. reliquit, solis occasu, generosis quibusdam viris sequi se iussis, per Libotanini angustias perrexit, et Revenicum circumvectus, per Aliagen quem dicuut lociim ad sinistrum se contulit Larissae latus. atqiie explorato totius regionis situ, cum depressiorein invenisset locum, ibi cum iis, qui ipsiiui comitabantur, subsedit. Romanarum autem copiarum duces, cum iniperator insidias, ut diximus, collocaturus, in eo easet, ut Libotanini angiistias transiret, exercilus partem adversiis Gallos miseniut, ul, quo imperalor proficisceretur, impedireutur oliservare. hi igiliir iu planitiem progressi, Gallus adoriuntur, et postquam salis pugnarunt, dcstiterunt, intercedente tum nocte. imperator ubi in locum, quo tendebat, pervenit, descendere de equis omnes iussit, et genibus uixos, hubcnas manibus tenere.

atque etiam ipse trixagini lierbae, quam forte invenerat, similiter innisus, habenas tenens manibus, in faciem per reliquam noctem procubuit.

Sole oriente, cum Romanorum copias in acie collocatas Boëmundus conspexisset et imperatoria insignia hastasque argenteis distinctas clavis atque equos purpureis ephippiis instratos, et ipse, ut poterat, aciem instruxit, in duas partes copiis divisis, quarum alteram ipse duxit, alteri Bryennium praefecit: Latinus hic erat ex illustribus, quem etiam conostablum vocabant. sic igitur constitutis Boëmundus copiis, quod consueverat, rursus fecit et in frontem aciei, ubi imperatoria insignia conspexit, iniperatorem ibi esse ratus, ut fulgur in fallacias invehitur. Romani, postquam pauliuKim obstiterunt, terga vertunt; quos ille insequitur summa, quam supra diximus, vehemenlia. at imperalor nlii copias suas procui fiigientes vidit et Boemundum veliementissime insequentem, iam satis ionge a castris stris suis Boëmundum abeise ratus, equo conscenso iussisque snis idem

facere, Boëmundi castra invadit, ac multis, qui illic reperti stint, Latinis necatis, praeda omni potitur. dein eos, qui persequebantur quique iugiebant, respicit. cumque suos fugam plane sitnulnre, Boëmundum autein a lergo insequi et post hunc Bryennium videret, arcessivit quem vocabant Georgium Pyrrhum, iaculaudi arte celebrem, et alios fortes viros, eosque cum idonea, quam ipsis attribuit, peltastaruin manu Bryennium celeriter perscqui iussit, liac tainen cautione, ut, cum propo accessissent, iion coiuinus puguandi copiaiu facerent, sed eminus tela in equos crebcrriine mitterent. assecuti igitur Gallos, equos ingenti telunim vi petunt, ut in magnam equites incurrerent difficultafem. iiam Gailus roiles oinnis, duin equo veliitur, et inipetii et adspectu terribilis est; sin descenderit ex equo, tuin magnitudine clypei, tum propter rostratos calceos cursumque impeditum, facillime superari potest et alius omnino atque autea est, deficicnte quasi ipsius animi alacritatc. id, arbitror, perspecliim imperator babens, non equites, sed equos interfiri iussil. equis autem Gallorum cadentibus, turbabantur, qui cum Bryennio erant, inaguafpie eoriiin conglidiatione denus excitatur pulvis ad nubes usque, ita ut aligo tum orirelur instar

[*](Β)[*](C)

lenebrarum illarum palpabillum, quibus Aegyptus olim afflicta est; nam prospectum adimebat vis pulveris nec explorancli potestatem dabat, unde et a quibus sagittae mitterentur. tribus autem Latinis missis, Bryennius rem omuem Boëmundo nuntiavit. Li invenerunt illuni cum paucis suorum in parva insula fluvii, cui nomen Salabrias, uvas comedenteni, simuhjue insolentius aliquid iactantem, quod etiamnum in ore vulgi est. nam saepius repetebat, barbaro ore Lycostomium efferens, Alexium in hipi fauces a se coniectum esse. adeo superbia plurimos fallit etiam in iis, quae sub oculis et aute jiedes sunt. sed cum nuntium Bryenuii accepisset, et dobim imperaloris cognovisset victoriamque fraude partam, commotus est quidem, ut par erat, nequaquam tamen, qua erat fortitudine, concidit animo. elecli igitur loricati aliquot Galli tuiuulum conscendunt e regioue Larissae situm. quos simulac exercitus Romanus conspexit, inagna poscunt atacritale cum ipsis congredi. id cum impetator fieri veluisset, lamen varii ex variis cohortibus magno numero permixti, in collem evadunt Gallos-

que adoriuntur: in quos impetu ilii statim facto, ad quingentos caedunt. dein cum imperator in locum, ubi Boëmundum transiturum ecse coniiciebat, inililes fortes una cum Turcis, Migideno duce, misisset, eos Hoi-mundus, ut prope fuerunt, aggressus vicit atque ad fluvium usque persecutus est.

Postridie eius diei, sole orto, Boëmundus fluvium, cuius mentionem iam fecimus, una cum comitibus et ipso Bryennio transgressus, gressiis, cum paliistrein regionein prope Larissam animadvertisset, invenissetque inter monlcs duos locuin salluosum in angustias, quas idusuras vocant, desinentem, Denienici palatium dictum, euin ingressus est ibique castra posiiit- postero die sub diluculum cura universo exercitu ressit phalnngis dux IMichael Ducas, aviinculus meus, vir pruden- (??)e laude celeberrimus, forina et inagnitudine corporis non aequalibus do, sed omnibus omnino, qiii iinquam fiiere, praeslans: ndmiratio pit omnes, qui adspiciebant hoinincin: idcm de futuris callidissime niiciebat et praesentia indagabat conficiebatquo unus omnium dex-

terrime. huic igitur praeceperat imperator, ut non omnes in angustiarum fauces introduceret, sed copias extra consistere iuberet turmamatim dispositas. paucos tantum e Turcis Sarmatisque selectos, qui iaculandi arte excellerent, intrare pateretur, nec tanien ullo alio armorum genere quam tells eos uti sineret. verura cum hi ingressi in Latinos equis inveherentur, qui foris stabant, pugnandi cupiditate flagrantes, certabant in fauces introire. nam Boëmundus, rei militaris admodum peritus, suos confertim stare, scutisque tectos subsistere iussit. at protostrator cum suos paulatim dilabi et fauces ingredi cerneret, ingressus est et ipse. quos Boemundus conspicatus, sicut leo gaudet, qui maguam in praedam inciderit, (ita Homerice dixeris), sic et hic, ubi suis ipse oculis protostratorem Michaelem cum suis ingressum vidit, vehementissimuni in eos copiis omnibus impetura facit; illi terga statim vertunt. Uzas autem, nomen a gente nactus, virtutis laude insignis, ac peritus, ut Homerus ait, clypeum et dextrorsum et sinistrorsum movere, is igitur, cum ex angustiis egre-

diens ad dextram declinaret, celeriter conversus, Latinum occurrentem percutit; atque is stalira praeceps humi corruit. Boëmundo autem Honianoj perseqiiente usque ad Salabriam flumen, idcm, cuius meminimus, Uzas signiferum Bocmundi liasta percussit, signumque de manibus extortiim aliquantum vibraTit inclinavitque terram versus. Latini, cum signura inrlinatiim cernerent, trepidanles alteram capessunt viam ac Tricala perveniunt, quae urbs a nonnullis Boëmundi militibus Lycostomium versus fugientibus iam occupata erat. illic aliquamdiu commorati, Castoriam occupant. imperator Larissa reversus cum Thessalonicam pervenisset, nt solebat in eiusmodi rebus, celeriter perlegatos Boi-miindi comitibus maximas pollicitationes fecit, si a Boëmundo stipendia exigerent promissa; et cum solvendo non esset. eum inducerent, ut ad mare proficisceretur ct pecuniam a Robcrlo patre requireret, vel adeo ipse traiiceret, quo merredem pararet. quod si

[*](D)

effecissent, omnes honorem atque innumera beneficia capluros, et quicunque suis sub signis merere velient, eos se in commilitium asciturum esse et tanlam mercedem soluturum, quantam cuperent. qui vero redire domum mallent, tutum illis iter per Hungariam se daturum. eam conditionem comites secuti, stipendia quadrienuii praeteriti sine ulla indulgentia flagitarunt. hic cum a pecunia laboraret, differebat diem; sed instantibus illis iusta petere, cum non habcret, quo se verteret, Bryennium reliquit ad Castoriam defendendam; Poloborum custodiam Petro Aliphae tradidit; ipse Aulonem petiit. quod ubi imperator comperit, victor in urbium reginam reversus est.

Ibi cum perturbatam ecclesiam invenisset, ne paullum quidem requievit; sed ut erat disciplinae apostolicae addictus, ubi vexatam Itali dogmatis ecclesiam vidit, licet proficisci in Bryennium cogitaret, (Gallum istum Castoriam tenere narravimus,) tamen ne sic quidem doctrinam evangelicam neglexit. eo enim tempore Itali haeresis succre-

vit, qiiae magiiopere ecclesiam agitanit. hic autem Italus (nam ab initio repetendum est) Italia oriundus, aliquamdiu in Sicilia commoratus est, quae est insula prope Italiam. etenim Siculi cum a Romanis defecissent etbeUnm in eos pararent, Italos auxilio arcessiverunt; inter quos etiam Ilali pater erat, liliolum secum ducens, qui licet nondum militari aetate esset, tamen sequebatur patrem titubanti pede et militiam, ut Italorum mos est, discebat. talis igitur pueritia Itali erat, et tale initium ac fundamentum eruditionis eius. cum vero celeber ille Georgius Maniaces, Monomacho Romanorum imperatore, tyrannidem in Sicilia occupasset, aegre illinc Itali pater una cum filio aufugit; et in Longibardiam profugi ambo rediere, Romanis etiam tum subiectam. hinc Italus iste, nescio quo modo, Cpolin venit, cuiusvis eruditionis bonarumque artium nequaquam tum expertem. nam inde a Basilii Porphyrogeniti principatu usque ad ipsum Monomachi imperium litterarum studia, etsi fere iacebant, tamen non plane erant cxtincta, donec imperatoris Alexii teniporibus excitata, erflorescere coeperunt ac summa diligentia a philolugis tractari. nam antehac delicati plerique erant nugas-

que agebant ac coturnicum certaminibus et aliis turpioribus ludicris tempus terebant per mollitiem, litteras et oninem honestarum artium cultum vilipendentes. ita comparatos cum Italns homines hicce invenisset, et doctoribus umbraticis durisque atque agrestibus usus esset, (nam erant tum temporis tales in urbe nonnulli,) cum is igitur litteris erudiliis ab his esset, etiam Michaelem illum Psellum postea adiit, qui etsi praeceptorum doctoriim scliolas minime frequentaverat, tameu naturali ingeuii dexteritate et acumine, ad haec etiam dei auxilium nactus ob matris preces ardentissimas, crebris vigiliis ad sanctam deiparae in Cyri templo imaginem non sine lacrimis fervidis pro filii salute fusas, siunmum omnis sapientiae fastigium assecutus erat, et cum Graecorum simul et Chaldaeorum litteras apprime calleret, magna tum temporis doctrinae laude florebat. huic igitur Italus operam dedit, sed qiioniam nidi et barbaro ingenio erat, in adytum philosophiae penetrare non potuit, praecipue quod praeceptores, qua erat arro-

antia et harbara stoliditate, ne in discendo qiiidem ferre posset, innque omnibus se, etiam autequam didicisset, antecellere opinaretur, ipsi quoque Psello a primo limine se opponere coepit. dialecticae autem penitus immersus, quotidianos tnmullus in conventibus publicis concilabat, cum sopbisticas cavillationes sereret ac nibil non ex dialecliro genere proponeret et rursus eadem ratione probaret. hunc in familiaritatem receperunt imperator lunc temporis Micbael Ducas eiusque fralres, et licet secundo post Pselhim loco haberent, tameu amore cum nmplectebantur, et in doctis certaminibiis eu utebantur. erant cnim litterarum studiosissimi Ducae, et imperatoris fratres et TVIichael ipse. Italus vero ardeuti semper et furioso vultu Psellum iluebatur, et si qnando ille ut aquila perplexis Ilali captiuuculis uperevolarat, irritabatnr et freraebat, urebatur vel doiebat. quid postea? cxardescehat Latinorum atque Italoniiu in Komanos bellum; et Lonmibardiae lotius sinuil atque Italiae occupatio agitabatur. eo empore imperator Italum, scilicet ut familiaritate sibi coniunctum et

probum hominem, qui Italice bene sciret, Epidamnum misit. sed (ut rem breviter exponam,) cum res nostras prodere argueretur, mitteretnrque iam, qui inde eum pelleret, prospiciens id Romam fugit. dein, ut erat ille, ad poenitentiam versus, supplices imperatori litteras misit; cuius iussu Cpolin rediit secessitque in nionasterium, Pege dictum, et ecclesiam Quadraginta Martyrum. ibi, Psello post tonsionem Byzantio egresso, ipse philosophiam universam docebat docebat, principis philosophorum dignitatem nactus, Aristoteilsque et Piatonis libris interpretandis operam navabat. ac plurimarum quidcm habebatur litterarum cognitione praeditus; re vera tamen peritus modo erat, si quis alius mortalium, phiiosophia Peripatetica longe gravissima, praecipue dialectica. ad reliquas litterarum disciplinas nullo modo aptus erat: in grammatica claudicabat, rhetoricum nectar non gustaverat. itaque uec oratio eius concinna ac polita erat; et character austerus et horridus omnino. contraxerat doctrina supercilia, ac totus redolebat asperitatem. dialecticis autem rationibus plenae eius scriptiones erant, et oratio redundabat epicherematis, sed in disputando

tamen magis quam in scribendo. adeo autera valebat disputando nec superari poterat, ut qui responderet, ultro ad silentium atque ad angustias redigeretiir. nam interrogationes faciebat gemina utrimque fovea, et in puteum difficultatum iniiciebat, quocum disputabat. tanta peritia dialecticae cum esset, etiain continuls interrogatiunibus praefocabat adversarios, conliirbans eorum eorum percellens animum; nec erat, qui semel ciim eo congressus, labyrinthis se hisce expedire posset. coterum litteris admodum rudis erat, et irae perquain impotens; et si quam doctrinae laudem assecutus erat, eam irucundia obterebat obruebatque. disputabat enim tam liugua quam manii; et adversarium in angustias omnino venire non sinebat, nec sufficiebat ei oppresssisse os adversario, silereque ipsum coegisse; sed manus in barbain statim et capillum involabat, et contumelia statim excipicbat contumeliam: manu iuxta ac lingua homo indomilus erat. hoc unum habebat non alienum a philosopho, quod, ubi percusserat adversarium, iracundiam

mitteret, obortisque lacrimis poenitentiam profiteretur manifestam. quodsi quis etiam figuram hominis nosse cupit: magnum ipsi caput, frons admodura prominens, facies aperta erat; nasus libere spiritum emittebat. barba rotunda, pectus latum, membra corporis firma, statura procerioribus minor. pronuntiatio talis eral, qualis exspectari poterat ab eo, qui adplescens e Latinis huc pervenerat: graeca qnidem perfecte tenebat, sed non ab omni parte emendata utebatur pronuntiatione; quin nonnunquam obscurius efferebat syllabas. qiiae plane vitiosa pronuntiandi ratio ut multitudinem haud latebat, ita artia dicendi peritiores eum ut rustice loquentem reprehendebant. itaque scripta eius constricta quidem undique erant locis dialecticis, ceterum pravae conipositionis vitia ac soloecismi passim offendebant.

Hic igitur cum universae philosophiae praepositiis esset atque ad eum iuventus conflueret, (namque Proclum et Platonem et phi-

losophorum amborum Porphyrii et Iamblichi placita exponebnt, maxime vero Aristotelis tum ceteras artes explicabat cupientibus, tum cuni librum, qui quasi organi usum praebet: quo se potissimum iactabat, iit cuius inlerpretationi plus operae impenderat,) tameu nihil prodesse discipulis putuit per iracuodiam et morum importuuitatem. vide mihi eius discipulos, Salomouem lohaunem et lasitam quendam et Serbliam aliosque doctriuae, si forte, studiosos. horiim plerosque aulam frequentantes regiam ipsa postea vidi: uullo elegantiori studio imbuti, dialecticum agebaut motibus ineptis et membrorum quadam vcrordi iactatione; sani vero nihil seutiebant: ideas proferebant, ad huc metempsychosin subobscure, et alia quaedam eiusdem generis deliramenta. nam quis doctorum honiinum aulam non adiit, cum sacrum illud par tantopere iu iitteris divinis pcrscrutandis dies noctesque rUborarel? parenles meos dico imperatores. atque liic breviler digrediar; permittit enim lex oratoria. iiiemini matrrin Mieam imperatricem saepe, prandio iam apposito, librnni adhuc manibus tenuisse et cum aliorum patrum sanctorum, qui de dogmatis scripserunt, tum

praesertim Maximi philosophi atque martyris, opera pertractasse. delectabatur enim non tam quaestionum naturalium, quam dogmatum perscrutatione, veram sapientiam percipere cupiens. ac saepe hanc admirata, aliquando “quid, inquiebam, sponte animum ad tantam sublimitatem adiecisti? equidem tremo, ac ne summis quidem auribus ista percipere audeo. nam contemplativa illa et subtilis plane hominis oratio vertiginem, ut aiunt, affert legentibus." ad haec “laudabilem, inquit, metum istum scio; neque ipsa sine tremore ad libros hos accedo. tamen avelli ab iis nequeo. tu vero exspecta pauUisper: ubi ceteros prius libros cognoris, etiam horum suavitatem percipies." percussit mihi cor horum memoria dictorum, et in aliarum rerum narrandarum pelagus incidi. sed cohibet lex historiae; quapropter ad Itahim oratio redeat. is igitur cum inter illos illos, qiios dixi, discipulos regnans, omnes per contemtum tractaret, plerosque male sanorum ad rebellionem concitavil, tyrannosque ex ipsius disripulis non paucos reddidil; quorum quidcm multos adferre possem, nisi mcmoriam tempns delevisset. sed haec acciderunt, prius-

[*](C)[*](V. 119)[*](D)

quam pater meus rerum potitus esset; qui cum in hac urbe humanitatem omnem doctrinaeque cultum iaccre cerneret, litteris procul exsulantibus, ipse, si quae eruditionis scintillae sub cinere laterent, eas excitare studebat, et quicunque ad litteras tractandas propensiores erant, (erant autem pauci iique non ultra vestibulum philosophiae Aristotelicae provecti,) eos ad sludia impellere non destitit; sed sacrorum tamen librorum stiidium graecis litteris anteponerent, praecepit. Italum autem ubi omnia miscere multosque decipere intellexit, hominis explorandi curam commisit Isaacio seiiastocratori; erat quippe hic litterarum amantissimiit et in rebus gravissirois exercitatus. cum is illum talem esse cognosset, palam redarguit eum consessu publico, ar lic demuni ecclesiastico tribunali tradidit iussu fratris imperatoris. sed imperitiam suam cum occultare non posset, ibi quoqiie dogmata effuvit canoni contraria et coram ipsis ecclesiac antistitibus ludificari alia quaedam facere non desiit, qiiae inculti et barbari iugenii essent, ijtritio Garida ecelesiae tum temporis praeside. qui quidem in aedifi-

ciis magnae aedis eura detinuit, ut ad frugera, si posset, corrigeret. verumenimvero non multum abfuit, quin ipse celerius opinionum eius pravitate inficeretur, quam illum in viam reduceret, ut aiunt. nam totum sibi conciliavit Italus Garidam. quid inde? populus universus Cpolitanus ad aedem concurrit, Italum deposcensj ac fortasse ex summo is in mediam aedem deiectus esset, nisi clam tecto sacrae aedis ascenso, in latebra quadam se abscondidisset. at quae falsa iste tradiderat, cura aulicorum sermonibus agitarentur, ac nobiles haud pauci perniciosis istis dogmatis corrumperentur, imperatorisque animus magnopere hac re morderetur, in uudecim capita pravae istae Itali opiniones redactae et ad imperatorem delatae sunt; quae ipsa capita imperator Italum in aede magna ex ambone, nudo capite, anathemati subiicere iussit, populo universo exaudiente et anatheiua repetente. quo facto, cum Italiis sibi nequaquam temperaret, eademque rursus palam multis traderet el, licet admonitus ab impera-

tore, immodeste ac barbare descisceret, anathemati et ipse subiectus est. quanquam postea, poenitentiam iterum eo profitente, anathematismus ipse aliquanto levatus est. ac dogmata quidem exiude notantur anathemate; nomen vero eius oblique dumtaxat et obscure nec plerisque ad intelligendum aperte ecclesiastico anathemate damnatur. etenim tempore subsequente mutavit is senteutiam, et errorum, in quibus olim versatus erat, eum poenituit. negavit etiam animas post mortem in alia corpora migrare, et venerabiles sanctorum imagines coli nefas esse; quaeque de ideis tradiderat, ad doctrinae orthodixae regulam correxit; ut manifestum esset, ipsum sua se sententia damnare, quod a recto olim aberrusset.