Et accesserunt ad eum Pharisaei temptantes eum et di- centes: si licet homini dimittere uxorem suam quacumque ex causa? Ergo accedentium et interrogan- tium Christum errant quidam temptantes. temptato autem domino tali, quis discipulorum eius graviter ferat, [*](3f Matth. 9, 9 — 12ff Vgl. Matth. 19, 28 — 25 Marc. 10, 2 5 ἀλλὰ Μ | γὰρ < Η 12ff <πάντα ἀφέντες> Κl, vgl. lat. 14 [οἱ] ΚL | τῶν <> φαρισαίων <> εἰ ἔξεστν <> τὴν γυναῖκα <> πᾶσαν αἰ <> 21 ἀν- θρώπῳ Koe, vgl. lat. und S. 319, 19 ἄνθρωπον ΜΗ 4 domino sibi L 6 enim est L 12 priora] propria L 18 Et-eum] Accesserunt autem ad ihm scribae et L)
v.10.p.319
<> qui positus est ad docendum, si temptatus fuerit a quibusdam? tamen et temptatoribus respondit dogmata pietatis. quidam ergo dicebant: silicet homini dimittere uxorem suam quacumque ex causa? quibus respondens dixit: »non legistis, quoniam qui fecit ab initio, masculum et feminam fecit eos et dixit: propter hoc relinquet homo patrem et matrem et iungetur uxori suae, et erunt duo in carne una? itaque iam non sunt duo, sed caro una. quod ergo deus con- iunxit homo non separet. et puto quod Pharisaei qui dicebant: si licet homini dimittere uxorem suam quacumque ex causa, ideo proposuerunt hoc verbum volentes eum reprehendere quid-
[*](36—320, 6 Π 210, 2f 1 ἀγανακτείη Μa 4 φιλομα- θίας Μ 5 ἀλλὰ πὸ H w. e. sch. 13f [τὰ—αὐτὸν] Ηu: Ditographie aus Z. 11f 17 <εὐσεβείας> Κl, vgl. lat. 16 et < L 20 non (vgl. S. 320,26)] num G L) v.10.p.320
<> < >, <> < > <> quid dixisset; ut si quidem dixis- set: licet dimittere, culparent eum quasi *** solventem coniu- gia; si autem dixisset: non licet, iterum culparent eum quasi iu- bentem viros convivere mulieribus etiam cum peccatis. non autem nidebant quomodo eis manifeste et inreprehensibiliter fuerat responsurus, sicut alibi interrogaverunt eum: »si licet dare tributum Caesari?«, ut siquidem dixisset: date, cul- parent eum quasi subdentem ho- minibus populum dei et addi- centem eum Romanis et non legi- bus dei; si autem dixisset: non licet dare, iterum culparent eum quasi seditions et proelia conci- tantem et facientem populum dis- cedere a Caesare, qui mundum te- nebat. vide autem quomodo inre- prehensibiliter respondit primum quidem interrogantibus: si licet di- mittere uxorem quacumque ex causa dicens: non legistis quoniam qui fecit masculum et feminam fecit eos? et cetera, ad illud autem quod obiecerunt dicentes: quomodo Moyses prae- cepit dare labellum repudii? ait: propter duritiam cordis vestry.
[*](10 Matth. 22, 17 — 13ff Vgl. II 251, 5 — 7 2. 14 <ἄν> Κl 8ff <οὐχ—ἀπο- κρινεῖται> Kl nach lat. und gr. Z. 20—22 14ff <τοῦ—αὐτὸν> Κl Koe, vgl. lat. 20—22 [οὐχ—ἀποκρίνεται] Κl, nach lat. 22f <ὅρα—ἀπεκρίντο> Κl nach lat. 32 *** Kl <πρὸς τὴν σκληροκαρδίαν ὑμῶν> Κoe, vgl. lat. 3 *** Koe, vgl. gr. 9 mani- feste] lat. las σαφῶς st. σοφῶς Κoe 10 sicut Kl, vgl. gr. sic et x 14 eum μ eos x 27 fecit + ab initio B) v.10.p.321
vidit enim quia non omnis causa iuste solvit coniugium, sed quo- niam oportet virum cohabitare mulieri »quasi nasi infirmiori et reddere ei honorem« et sustinere »onera« vitiorum eius. <et Phari- sa>eos, qui in littera legis Gloria- bantur, ex ipsis Moysi scripturis convincit dicens: non legistis quoniam qui fecit ab initio mascu- lum et feminam fecit eos? et cetera. [*](3f I. Petr. 3, 7 — 5f Vgl. Gal. 6, 2 — 23—326, 25 Vgl. B I, 184, 22—185, 10 — 32 Gen. 1,27 vgl. Matth. 19,4 — 34 Gen. 2, 24 vgl. Matth. 19, 5 8 μωυσέως Μ 27 τῶν < Η 4 vaso G 6 <et Pharisa>eos 29 γεγενμημένον Η 32 καὶ + τὸ Η Κλ, vgl. gr.)
v.10.p.322
tamen quoniam tetigimus istum locum ubi et illud dicitur: »haec vocabitur mulier, quia de viro suo adsumpta est«, sciendum quia nihil proprium habet quantum ad Graecum [vel ad Latinum] sermonem, ut ideo vocetur mulier, quia de viro suo adsumpta est. propterea legentes Hebraica invenimus originationem istam convenienter positam in Hebraeo. habet autem Hebraicum ita: quod intellegitur et mulier [*](3 Gen. 2, 7 — 5 f Vgl. Gen. 2, 20 — 22 — 9 Gen. 1, 27 — 10 — 323, 10 Vgl. F. Field, Origenis Hexapla I, 1, 10. 15 — 25 Gen. 2, 23 14 OYNKHBA KI ἀνκηβᾶ M H 17 ἂν Η 18 τὴν μρα καὶ τὸν πρα Η 20 θήλυ Η 24 ιλλθδ + scriptum L 28 [vel ad Latinum] KI 35 ISSA x* Essa ρ)
v.10.p.323
<>, <> et adsumpta; apud Hebraeos enim mulier adsumpta vocatur) item quod est a viro). vides quomodo iunctum est iuxta id est a viro adsumpta. unde Theodotion sic posuit: haec vocabitur mulier sumptio, quia de viro suo sumpta est, Symmachus autem ita: haec vocabitur quod est mulier a viro. et quod debet esse inter eos, qui ex deo iunguntur, dignum deo qui iunxit, addi[di]t dicens: itaque iam non sunt duo. ubi enim Concordia est et consensus <et concentus> viri ad mulierem et mulieris ad virum, huius quidem quasi principis, illius autem quasi obsequentis secundum quod dictum est: »et ipse tui dominabitur«, vere de eis dicitur: iam non sunt duo. ergo deus est qui coniunxit duos in unum, ut iam non sint duo, 639
[*](15—327, 18 Vgl. C v Nr. 21 Or. — 20 Gen. 3, 16 — 23 ff Vgl. I. Kor. 6, 17 16 γε] μὲν C v Nr. 21 enim lat. 18 <καὶ—ἄνδρα> KI, vgl. lat. 19 <ὡς> KI mit C v Nr. 21, vgl. lat. 21 ἀλληθῶς H | εἰπεῖν < Μ 25 κυρίῳ KI mit C v Nr. 21 θεῷ M H | τὸ KI mit C v Nr. 21 τῶ M H 28 τὸ1 < Μ 30 καὶ + ἐπειδὴ C v Nr. 21 3.5 ΜΗΙΣ ΚΙ NHEIC B AINEIE L Eio R G 6 unde + et B 14 addi[di]t Diehl, vgl. gr. 16 <et concentus> Diehl KI, vgl. gr.) v.10.p.324
<> » ubi »ex deo conparatur uxor viro«. et quoniam deus coniunxit, ideo gratia est in eis quos deus coniunxit. quod Paulus sciens castam coniunctionem gratiam appellavit, dicens: »volo omnes <homines> esse sicut meipsum, sed unusquisque propriam habet gratiam ex deo, alius quidem sic, alius autem sic«. qui enim ex deo sunt iuncti et sapient et faciunt quod mandate apostolus: »viri, diligite uxores vestras, sicut et Christus dilexit ecclesiam«, item: »mulier ut timeat virum«, sicut ecclesia Christum, eorum coniunctio gratia dei est.
[*](1 Vgl. Prov. 19, 11 — 10 I. Kor. 7, 7 — 17 Eph. 5, 25 — 19 Eph. 5,33 — 26 I. Tim. 4, 1—3 1 <ὅπου> παρὰ θεοῦ KI, vgl. lat. παρ᾿ οὖ M H 8 τὸν <Ηa 18 Χριστὸς <ἠγάπησεν> Koe, vgl. lat. 30 ἰδίαν] οἰκεῖαν Μ 10 <homines> Kl, vgl. gr. 18 et < G L) v.10.p.325
Sed quoniam apostolus profert: »et erunt duo in carne una. sacramentum hoc magnum est, ego autem puto in Christo et in ecclesia«, dicendum est quoniam non dimisit Christus primam <ut ita dicam> uxorem suam (id est primam synagogam) secundum aliam speciem spiritalem servans quod dictum est: quod deus coniunxit, homo non separet, nisi quando adultera<ta> es uxor illa corrupta ab adultero inimico, cuius consilio et insidiata est viro et interficere eum voluit dicens: »tolle de terra huiusmodi«, et: »crucifige, crucifige eum«. illa ergo se potius abstinuit, quam vir eius eam dimisit. [*](5 ff Vgl. Eph. 5, 31.32 — 18 f Luc. 23, 18 (vgl. Act. 22, 22) 21 — 24 Jes. 50, 1 — 28 f Vgl. Phil. 2, 6 3 ἀποκρίση Η 12 ὃ οὖν ΚΙ, vgl. lat. οὒς M H 16 ἐπιβουλεύουσα ... ἀποκτείνουσα Μ 19 <καὶ> KI Koe, vgl. lat. 25 τὸ <Η 27 ἡμῶν Ηa] 29 ὡς KI ὃς M H 10 <ut—dicam> Diehl, vgl. gr. 13 spiritalem] zu streichen? Kl, vgl. gr. 16 adultera<ta> Kl, vgl. gr. 22 se <L)
v.10.p.326
<> <>, et reliquit propter ecclesiam Christus vir patrem, cum quo erat, »cum in forma dei esset«, reliquit etiam matrem, cum esset et ipse filius Hierusalem quae erat sursum, secundum corpus, et coniunctus est uxori suae isti quae ceciderat huc, et facti sunt <hic> duo in carne una. propter eam enim et ipse »caro est factus«, cum esset verbum. »et habitavit in nobis«, et sun tuna caro, quoniam de muliere ecclesia dicitur: »vos estis corpus Christi et membra ex membro«. nec est <aliquid> aliud corpus Christi a corpore ecclesiae, sed unum sunt corpus, et deus illos univit, mandans ut homo non separet ecclesiam a Christo, quos deus coniunxit. unde omnis anima quae cognoscit se insepara bilem esse a Christo *** sic dicit: »quis nos separabit a
[*](1 ff Vgl. Orig. hom. X, 7 in Jer. (III, 77, 12 ff): καταλείπει »τὸν πατέρα καὶ τὴν μητέρα«, τὴν ἄνω Ἱερουσαλήμ κτλ. — 2 Vgl. Joh. 1, 1 — 3 Phil. 2, 6 — 12 Joh. 1, 14 — 16 I. Kor. 12,27 — 31 Röm. 8, 35 2 πρὸς ὃν ἦν πατέρα Kl, vgl. lat. πρα ὃν ἑώρα M (H) 14 νῦν <H a 16 <ἐκκλησίᾶ> Koe, vgl. lat. 19 Χριστοῦ σῶμα H 20 αὐτῆς M 23 μὴ < 27 τοῦ <H 30 <ἀπὸ τοῦ Χριστοῦ> Koe, vgl. lat. 10 <hic> Koe, vgl. gr. 10 f propter eam Koe, vgl. gr. Propterea x 17 ex membro] lat. las ἐκ μέλους 18 <aliquid> Diehl, vgl. gr. 28 quos] quod R 31 *** Διεηλ KI, vgl. gr.) v.10.p.327
caritate Christi? tribulation an angustia«? et cetera, et: »confide, quia neque mors neque vita« neque aliquid eorum, quae sequutur, »poterit nos searare a caritate dei,quae est in Christo Iesu«.
Post haec accedamus ad verbum Pharisaeorum quod dixerunt ad Iesum: quid ergo Moyses praecepit dare labellum repudii et dimittere? [*](4 Röm. 8, 38–15 Vgl. Kol. 1, 16–27 Deut. 24, 1–31 Deut. 24, 4 13 κρείττονας + μήτε ἀρχὴ μήτε ἐξουσία, ἐσχυρότερος γὰρ Ηa 21 Ἰησοῦ + ἐν τῷ Η | μωυσῆς Μ)
v.10.p.328
[*](13 Röm. 7, 14–18 I. Kor. 7, 39 f 24 δωκῶ Ha 25 τῷ Kl τὸ ΜΗ 30 μωσῆ Μ 35 f τὴν αὐτὴν Μ) v.10.p.329
[*](4 Vgl. Röm. 7, 14–9f S. 325, 24ff–16f. 27 Vgl. Deut.24, 1 3 γινομένης Μ 4 οὖν Koe οὐχὶ ΜΗ 7 οὕτως Ma 35 <καὶ τῶν> Kl nach Koe)
v.10.p.330
[*](7 Deut. 14, 22; 16, 1–9f Vgl. Lev. 24 u. ö. –13ff Vgl. Orig. hom. IV, 2 in Jer. (III, 24, 27 ff): καὶ ἐπεὶ ἔλαβον τὸ βιβλίον τοῦ ἀποσταςίου, διὰ τοῦτο ἐγκατελείφθησαν πάντη κτλ. – 14f Ps. 73, 9 – 16 ff Jes. 3, 1–3 – 17 ff Vgl. Orig. hom. IV, 2 in Jer . – 26 ff Vgl. Deut. 24, 1 – 30 ff Vgl. Matth. 27, 15f 10 <τάδε ἢ> Koe 21 καὶ ἰσχύοντα Kl κατισχύοντα ΜΗ 23 πρῶτον (=α) Diehl Koe ὁ ΜΗ 28 <αὐ> τὴν Kl 32 μὲν <Μ)
v.10.p.331
[*](4f Luc. 23, 21. 18 (vgl. Act. 22, 22) – 6 ff Matth. 27, 25 – 9 ff Luc. 21, 20–11 Vgl. Matth. 23, 38 Parr. – 12 Jes. 1, 8 – 18 ff Vgl. Deut. 24, 1 – 23 Kol. 2, 14 – 31 ff Vgl. Deut. 24, 1)[*](6 τὸ 1 <Μ 10 ἐρήμωσης Η 11 ἀυτῆς Η 17 ἔγραψεν Μ w. e. sch. ἔγραφεν Η 27 αὐτῶ Ha 28 *** Hu καὶ ἕτεροι> ρ 29 ἐγίνοντο Η)v.10.p.332
([*](1 ff Vgl. Deut. 24, 2 – 11 ff deut. 24, 3 – 17ff Gen. 3, 15 — 22 Deut. 24, 3–29 Vgl. Deut. 24, 3 — 31 I. Kor. 15, 26 – 34 Deut. 24 4 8 συμβέβηκεν Ηa 12 gr;acei Kl gr;afei MH 31 καταργῆ Η)
v.10.p.333
<>
[*](5 Röm. 11, 25 f – Deut. 24, 4 — 13f Vgl. Lev. 21 14 — 19.30 Hos. 1,2 — 21 Matth. 12, 5 — Vgl. Lev. 21, 14 — 33 Vgl. Matth. 12, 8 Parr. 1 αὐτῶ Μ 1. 11 τοῦ Diehl Kl τῶ ΜΗ 15 <ἄλλος> Hu 26 [καὶ] Kl 27 ὅτ’ ἔδει Κl ὄτι δεῖ ΜΗ 30 φήσαντος Κl φησὶ τὸ ΜΗ) v.10.p.334
[*](2 Hebr. 9, 10 – Vgl. Act. 6, 14? – 6 Jer. 39, 39 — 7 Jes. 49, 8— 16f Vgl. Gen. 3, 16 — 23ff vgl. Deut. 24, 1 — 32 ff Vgl. Deut. 24, 2 2f καὶ ἀλλάσσειν νόμον ~ hinter διορθώσεως Ζ. 4? Κl 18 τοῦτο] τοῦ Η | 1. ἐκάστῃ ? Koe 21 καὶ <Η)
v.10.p.335
»
[*](3 f Vgl. Deut. 24, 1 – 6 ff Vgl. Deut. 24, 3 – 29 ff vgl. Hermas Sim. 8, 3, 3. Vgl. Harnack TU. 42, 4, 34 1 ἀτυχήσαι Κοε ἀτυκήση Μ Η 4 τῷ Κl τοῦ ΜΗ 25 τῆ ἐκκλησία Η 31 γενομένων Μ 33 τὸν 1] τῶν Η) v.10.p.336
»
[*](8ff Vgl. Deut. 24, 1 — 33 I. Tim. 3, 1—2 1 1. μετανοίας <ἄγγελον> mit Koe, vgl. Hermas Sim. 5, 7 4 καὶ <Μ 12 προσέχομεν Μ 17 f τοῦτο <ν>. . . ἀγγέλου [ς] Ηu 29 ἀνειληφότων ? Diehl)
v.10.p.337
[*](4 Ι. Tim. 3, 12 – 8 I. Tim. 5,9 – 13 Tit. 1, 5–6 19ff Vgl. Harnack TU. 42, 4, 121 A. 1. 140 – 19 – 338,7 Vgl. Hieron. in Tit. 1,6 8 χήρα + δὲ Μ 9 ἐλάττων Μ 11 τοῦτο Η 15 κατὰ στήσις Η 21 τυγχάνει Η 32 ἐπαπορήσαι Κl ἐπαπορήσει Μ 32 ἐπαπορήσαι Kl ἐπαπορήσει Μ ἐπαπορή Η 33 του Diehl)
v.10.p.338
<>
[*](19f Vgl. Deut. 24, 1ff 3 <περὶ> Koe 5 συμβιώσαντα Kl συμβιῶσαι Μ Η 7 ἀνδρείαν Μ 13 ἐβουλήθη <ὁ Παῦλος> Koe 16 πράγμασϊ Μ 32 εἴστε εἰς Μ) v.10.p.339
<> > <»>
Quoniam Moyses legem scribens non tantum aspexit quae sit vera iustitia, sed secundum infirmitatem eorum propter quos lex ponebatur, condescendens plura mandvit, sicut est et lex dandi repudii. quoniam autem secundum infirmitatem eorum dabatur, et non seundum iustitiam, subiectus sermo demonstrat dicens: ab initio autem non fuit sic. et in novo quoque testamento sunt quaedam non secundum veram iustitiam, sed secundum duritiam cordis hominum carnalium constituta, utputa propter duritiam cordis nostri data est nobis lex dicens: »bonum est mulierem non tangere: propter fornicationem autem unusquisque propriam habeat [*](33 I. Kor. 7, 1–2 13 ἀσθενία Η 17 τι <Ηa 19 <ὑμῖν> Kl Koe, vgl. lat. 31 ὑμῶν Η 33 <»καλὸν—ἄπτεσθαι> Diehl Kl, vgl. lat. 31f nostri—lex] vestri lex data est L)
v.10.p.340
<> uxorem et unaquaeque proprium virum« et cetera. si autem hoc propter duritiam cordis nostri mandatum est, quanto magis illud propter duritiam cordis nostri est, quod alibi dicit de viduis volentibus iterum nubere: »quod si non se continent nubant; melius est enim nubere quam uri«. scio enim quosdam eorum quipraesunt ecclesiis, extra scripturam permisisse aliquam nubere viro priore vivente – et contra scripturam quidem fecerunt (dicentem »mulier ligata est quanto tempore vivit vir eius«, item: »vivente viro adultera vocabitur, si facta
[*](3 I. Kor. 7, 3 – 6 I. Kor. 7,6 – 8 I. Kor. 7,39 – 14 I. Kor. 12,31 – 22 I. Kor. 7,9 – 25ff Vgl. Harnack TU. 42, 4, 23 – 27. 32 Röm. 7,3 – 4 ἀποδιδώτω Ηa 5 γοῦν + σὺν Μ 15 μακαριωτέρους Lo 30 δέ<δεται> Hu, vgl. lat. 25 scio] lat. las οἶδα st. ἤδη? enim est Bc (enim Ba) | eorum y* <L 32 vocabitur adultera B) v.10.p.341
fuerit alteri viro«), non tamen omnino sine causa hoc permiserunt; forsitan enim propter huiusmodi infirmitatem incontinentium hominum peiorum conparatione quae mala sunt permiserunt, adversus ea quae ab initio fuerant <praecepta etx003E; scripta: dico autem vobis, quoniam quicumque dimiserit uxorem suam nisi ob causam fornicationis et aliam duxerit, moechatur, et dimissam qui duxerit, moechatur.
Forsitan <autem> audax aliquis et Iudaicus vir adversans doctrinae salvatoris nostri dicet, quoniam et Iesus dicens: quicumque dimiserit uxorem suam, excepta causa fornicationis, facit eam moechari, permisit uxorem dimittere quemadmodum Moyses, quem retulit propter duritiam cordis Iudaeorum hoc praecepisse, et hanc ipsam inquiet esse causamfornicationis, per quam iuste uxor a viro dimittitur, secundum quam et Moyses praecepit dimittere uxorem, si inventa fuerit »res turpis in ea«. sed ad hoc ita est respondendum quoniam, si secundumn legem adultera lapidatur, manifestum est quoniam non secundum hoc intellegitur «res turpis«; nec enim [*](30 Deut. 24,1 – 31 Vgl. Deut. 22, 21 19 ἀπολύσει Μa H 31 αὐτὸν] hoc lat. 32 μοιχωμένοι Η 34 νοεῖτε Η 8 <praecepta et> Koe, vgl. gr. 12–14 et — moechatur y* <L 15 <autem> Diehl Kl, vgl. gr. 33 lapida<bi>tur Diehl, vgl. gr.)
v.10.p.342
<> <> <> (in causa adulterii oportet dare »labellum repudii«. sed forsitan Moyses omnem culpam mulieris turpem rem appellavit, quae si inventa fuerit <a viro> in uxore, non invenienti gratiam coram viro suo, scribitur ei libellus repudii et dimittitur »de domo« mariti. quod ab initio non fuit sic. post hoc autem dominus non permittit propter aliam aliquam culpam uxorem dimittere, nisi propter solam causam fornicationis***, dicens: quicumque dimiserit uxorem, excepta causa fornicationis, facit eam moechari. quaerendum est autem si propter solam causam fornicationis dimittere iubet uxorem, quid sit si mulier non quidem fuerit fornicate, sed aliud quid gravius fecerit, utputa, venefica inveniatur aut interfectrix communis infantis nati aut in quocumque homicidio aut export-
[*](12 Vgl. Deut. 24, 1 7 <γυναικὸς> Koe, vgl. lat. 14 οὐδὲ M 15 μετὰ + αυτεμ lat. 19 ἀπολύσει H 23 <μόνον> Koe, vgl. lat. | κελεύει Diehl Koe, vgl. lat. κωλύει MH 25 <τί ἔσται> Koe, vgl. lat. 28 φαρμακία M 32 οἱοδήποτε H 2 dari B 8 <a viro> Diehl, vgl. gr. 10 scribetur B 11 dimittetur y 18 *** Kl, vgl. gr.) v.10.p.343
<> ( <tans domum et male dispergns substantiam viri aut furta viro faciens, si iuste huiusmodi mulier dimittatur, cum dominus excepta causa fornicationis dimittere vetet ? ex utraque enim parte aliquid inhonestum videtur, nescio autem si vere inhonestum. talia enim mulieris sustinere peccata, quae peiora sunt adulteriis et fornicationibus, inrationabile esse videbitur; item facere contra voluntatem doctrinae salvatoris, omnisconfitebitur impium esse. Disputo ergo quia non praeceptive mandavit, ut nemo dimittat uxorem excepta causa fornicationis, sed quasi exponens rem dixit: qui dimiserit uxorem, excepta causa fornicationis, facit eam moechari. et vere quidem (quantum ad se) facit eam moechari dimittens eam non moechantem. si enim » vivente viro adultera voca <bi>tur si facta fuerit alteri viro«, sine dubio qui dimittit, date i occasionem secundarum nuptiarum et propter hoc facit eam moechari. sed vir qui (quantum ad se) uxorem dimittens fecit eam moechari, utputa vene-
[*](27 Röm. 7,3 1 <διαρρίπτουσα ἢ> Koe, vgl. lat. 10 γὰρ + mulieris lat. 11 ἔοικεν εἶναι χείρονα H 21 ἀπολύσει H 27 μὴ] οὐ H 33 <ἤ τι τοιοῦτον> Kl, vgl. lat. 17 praecepti vel G p;raecepit vel B 21 uxorem < y 27 voca< bi>tur Diehl, vgl. gr. 33 facit B | eam <G L) v.10.p.344
> <> <> ficam vel homicidam aut aliquid huiusmodi constitutam, si iustam excusationem habet apud deum ***, tractabis. potestautem et citra dimissionem propter alias causas facere vir, ut uxor eius moechetur, utputa qui supra mensuram permittit uxorem suam agree quod vult et in amicitiam descendere virorum quorum vult: frequenter enim ex simplicitate virorum huiusmodi vitia nutriuntur in mulieribus. sed si est excusationis locus viris talibus in huiusmodi casibus ***, diligenter requires pronuntia. item et qui abstinent se a muliere sua frequenter facit eam moechari, non adimplens aviditatem ipsius, forsitanspeinrationabili <maioris> sanctitatis et castitatis ductus; et forsitan iste amplius reprehensione est dingus quam ille, qui (quantum ad se) facit eam moechari dimittens non quidem fornicantem, in veneicio autem vel in homicidio vel in quibuscumque aliis gravioribus peccatis inventam. qua enim ra-
[*](1 *** Kl, vgl, lat. Koe ergänzt: <ὁ ἀπολύσας τὸ ὅσον ἐφ᾿ ἑαυτῷ ἀνὴρ καὶ ποιήσας αὐτὴν μοιχευθῆναι πότερον δύναται δικαίαν παρὰ θεῷ> 3 γὰρ] autem lat. 7 αὐτῆ πράττειν H 11 συμβαίνει <ἐ>ν Kl nach Hu, vgl. lat. 19 <ὁ> Kl 20 l. πολλάκις ποιεῖ αὐτὴν ? Koe 23/24 τοιοῦτον M 26/27 μὴ —ὀρέξεις < H 29 φαρμακία M 4. 15 *** Kl, es fehlt die Wiedergabe des ἢ μὴ 22 <maioris> Diehl, vgl. gr. 24 reprehensionis L 25 est < G L 27 f lat. übersetzt ungenau) v.10.p.345
tione adultera est mulier, quamvis legitime nubere videatur viro, <priore> vivente, eadem ratione et vir, quamvis legitime accipere videatur dimissam ab aliquot viro, non accipit legitime (secundum sententiam Christi) sed magis moechatur, quasi alienam accipiens.
Post haec intellegentes apostoli, quanti sint casus inter coniuges quos debet vir sustinere, et propterea tenere quidem interitum esse, dimittere autem peccatum esse in deum, responderunt ei quasi ad rem facilem refugientes ad castitatem et magis utilem et dixerunt: ergo non oportet nubere, si ita est causa viri cum muliere. ad haec autem Christus respondit, docens <nos> gratiam esse donatam a deo continentibus se omnino, quae gratia non solum per continentiam adprehenditur, sed multis orationibus a deo praestatur. hoc enim significat dicens: non omnes capiunt hoc verbum, sed quibus datum est. quoniam autem quidam calumniantur, [*](2 Vgl. Röm. 7,3 — 7 f Vgl. Hautsch TU. 34, 2a, 61 3 δοκῶν γαμεῖν Ha 15 <ἀνεχόμενον> Diehl, vgl. lat. 18 <ὡς> Diehl, vgl. lat. 28 καθαρσιν M 29 f εὐχῶν <πολλῶν> Koe, vgl. lat. 3 <priore> Koe, vgl. gr. 16 deum] domino L 24 dicens G L 25 <nos> Kl, vgl. gr.)
v.10.p.346
» <> »quod Christus ait:” quibus datum est, quasi excusationem habentes ut volentes quidem esse in castitate, non autem praevalentes. quibus est respondendum: si quidem accipimus simpliciter quod dictum est: sed quibus datum est, non autem adtendimus, quod alibi dicit: »petite, et dabitur vobis« et »omnis qui petit accipit«, aut fideles non sumus aut scientes scripturas. qui enim vult capax esse verbi quod de castitate positum est, petat dicenti credens et accipiet, non dubitans de illo quod dictum est: » omnis qui petit accipit«. facti autem in loco dicamus, quoniam nemo eorum, qui non acceperunt, petiverunt, etsi videantur petisse; quoniam non est fas dicere mendacem esse, qui dixit: » omnis qui petit accipit«. quis est ergo qui petit <quam> qui credit Christo dicenti:
[*](12. Matth. 7, 7 — 15. 25. 30 Matth. 7.8 6 πιστεύομεν + simpliciter lat. 12 ἡμῖν M 18f τοῦ παντὸς M 24 <λήψεται> Koe, vgl. lat. 3 ut Kl et x 5 praevalentes <cupiditatibus> Diehl, vgl. gr. 16 nescinentes Bc und Koe 26—31 facti —accipit y* < L 26 loco] ohne hoc, wie S. 348, 23 33 <quam> Diehl, vgl. gr.) v.10.p.347
» »<> » <> si steteritis orantes« ,» credite quo- Niam <accipitis, et> accipietis«? Debet autem qui petit Omnia Facere quantum ad se, ut oret »spiritu«, oret »et mente«, memor Apostolici verbi quod ait: »sine Intermission orantes«. Utile est autem et scire, quid de- Beat petere quis, ut mereatur acci- Pere, Et quod ait:»dico vobis, etsi non Dabit ei surgens propter quod Amicus est eius; tamen propter Inportunitatem eius <surget et> Dabit ei quantos voluerit«; et Addit: »et ego vobis dico: petite Et dabitur vobis, Quaerite, et invenietis; pulsate, Et aperietur vobis. Omnis enim qui Petit accipit, et qui quaerit in- Venit, et pulsanti aperietur«.
[*](1 Mare. 11, 25. 24 — 4ff Vgl. I. Kor. 14, 15 — 6 I. Thess. 5, 17 — 8 Luc. 18, 1—2 — 15 Matth. 7, 8 — 16 Luc. 11, 8 — 20 Luc. 11,9 4 αὐτῷ Kl αὐτὸν Μ αὐτῶν Η 6 <τοῦ> Kl, vgl. Lat. 7 προσεύχεσθε Kl προσεύχεσθαι Μ Η 10 αὐτοὺς <Μ 11 ἦν <Μ 14 ἔστι καὶ τὸ Λαβεῖν Μ 19 <αὐτῷ> Koe, vgl. Lat. | ὅσων Kl, vgl. Lat. ὅσον Μ Η 20 ἐπι- φέρεται Η 21 αἰτεῖτε] ἔτι Ma | δωθή- σεται Η 2 <accipitis, et> Kl, vgl. Gr. 13 et] lat. Las καὶ τὸ γινώσκειν Koe 19 <surget et> Diehl, vgl. Gr. 25 petit —qui y* < L) v.10.p.348
Sunt <enim> eunuchi qui Ex utero matris suae nati sunt sic, Et sunt eunuchi qui facti sun tab Hominibus, et sunt eunuchi qui Seipsos eunuchos fecerunt propter Regnum caelorum. Qui potest capere capiat.
Priusquam exponamus, quae Nobis videntur in loco, notum Facimus duas esse expositions Loci isius: [*](1 Luc. 11, 11 — 7 Vgl. Mar. 12, 30 — 8 Vgl. I. Thess. 5, 17 9 αὐτόν + <τ> έλος τοῦ ῖδ τόμου Η 12 ιε΄ + περὶ διαφορᾶς εὐνούχων Η 22 περὶ] πρὸς Μ 30 τό<τε> Κοε 31 βιώσοιμεν Η 13 <enim> Diehl Kl, vgl. Gr. 23 in + hoc B 24 faciamus B)
v.10.p.349
Quorundam quidem <qui> duas eu- Nuchizationes carnales aspicientes, Quasi consequenter dicereaesti- Mantes, ausi sunt etiam tertiam Eunuchizationem dicere corpo- Ralem, utputa, qui propter timo- Rem dei Corporaliter se eunuchizant Et obiecerunt se opprobriis et Confusionibus non solum apud Alienos fidei, sed etiam apud eos Qui ignorantiae <omni> hominum Ignoscere solent. Alii autem et plerique sic intelle- Xerunt, non discutientes modum Consequentiae verborum: duas Quidem eunuchizationes priores Similiter prioribus expositoribus Carnales esse dixerunt et nihil Spiritaliter intellegendum in eis; Tertiam autem eunuchizationem Dixerunt ex verbo non corporalem,
[*](1ff Vgl. Harnack TU. 42, 4, 122: ,, Über seinen eigenen Fall schweigt Orig. Vollkommen, und das hat Anlaß gegeben, seine eigene Selbstentmannung Zu bezweifeln.“ S. auch W. Bauer in NTliche Studien für G. Heinrici 1914 S. 237 ff 14 ἀνθρωπίνοις Η c αݲνݲοݲιݲςݲ Μ ἀνθρω- Πίνης Η a 15 συγγινώσκουσιν + παρὸ Η 16 φόβου ρ φόβω Μ Η 22 οἱ Kl, Vgl. Lat. Οὐ Μ Η 26 αὐτὸ Η 1 quidem μ quidam G L qui B | <qui> Kl 8 se <L 8f l. se Eunuchizantes obiecerunt Koe 13<omni> Diehl, vgl. Gr.) v.10.p.350
Quando spe regni caelestis [a] se- Verissimo verbo praecidunt con- Cupiscentiae passionem. Et primi quidem facti amatores Evangelicae litterae et non in- Tellegentes, quod etiam haec in Parabolis locutus est Iesus, Consequenter prioribus eunuchi- Zationibus duabus corporalibus Intellexerunt Et tertiam: non quidem peccantes Quantum ad consequentiam <tri- Um>, necessarie autem peccave- Runt, quoniam ab initio Duas illas eunuchizationes cor- Poraliter tantum intellegi puta- Verunt; Consequens enim erat postquam Priores corporaliter intellexerunt, Ut tertiam quoqe corporalem Aestimarent. Secondi autem interpretatores Tertiam quidem eunuchizationem Salubriter exposuerunt fieri verbi Praecisione,
[*](4 Vgl. Hebr. 4, 12 20 ἐξομάλισαν Η | γὰρ Μ Η Δὲ Κοε 23 τριςὶ Μ 3 [a] Kl 11 facti x* + sunt ρ 17 corporalibus] lat. Las σωματικοὺς 23 <trium> Diehl, vgl. Gr.) v.10.p.351
non autem consideraverunt, quo- naim ta\lis exposition conveniens erat etiam in prioribus eunuchi- zatonibus duabus secundum si- militudinem illius tertiae.
Cui autem displicet, quo- Niam est et evangelica littera Occidens, audiat exempli gratia Quod dixit ad apostolos suos: »quando misi vos sine sacculo et Pera et calciamentis, ne aliquid Vobis defuit? [*](12. 27 II. Kor. 3,6 — 30 ff Luc. 22, 35 f 8. 18 τὸν] τὸ Μ Η 11 τῆς] τοῖς Η 12 ἀποκτείνει υ ἀποκτένει Μ Η 14 τόπον Hu τρόπον M H 21 νοεῖν Kl ποιεῖν Μ Η 23 εὐνουχίσαι Diehl Εὐνουχίσθαι Μ Η 25 cui Kl quibus x 28 dixit Kl, vgl. Gr. Dicit x 30 ne] an ne μ)
v.10.p.352
» <> qui dixerunt: nihil. respondit Iesus: sed nunc qui habet sacculum accipiat, similiter et peram, et qui non habet vendat vestimentum suum et emat gladium«. si quis ergo litteram volens aspicere et non intellegens voluntatem verborum vendiderit vestimentum suum corporale et »emerit gladium suum corporale et »emerit gladium <homicidialem, quasi accipiens gladium > taem, contra voluntatem Christi <faciens et prave > suscipiens verbum eius peribit, forsitan et »in gladio« peribit. de quo autem gladio dicat, non est loci huius exponere. sed et illud aspiciat, »neminem in via salutaveritis«, si quis non discutiens, quid volens Iesus hoc [loco] praecepit, quasi zelans vitam apostolorum »neminem« salutaverit »in via«, quasi inhyumanus et stultus videbitur omnibus et sic docebit odire omnes verba
[*](11 ff Vgl. Matth. 26, 52–18. 22 Luc. 10, 4 4 πειραν M a 5 ἀγορασάτο H 9 f πωλήσει . . . ἀγοράσει H 9 αὐτοῦ M 23 <καὶ μωρὸς> Kl, vgl. lat. 28 ὃν] οὗ M c? 3 arripiat Diehl Koe 6 literam volens aspicere] lat. frei 10 <homicidialem—gladium> Kl, vgl. gr. 12 <faciens et prave> Kl Koe, vgl. gr. 17 1. [aspiciat] ? Kl, vgl. gr. 20 [loco] Diehl, vgl. gr. 30 docebit x* 1. suadebit? Kl) v.10.p.353
»
Christi quasi agrestes et inhumanos docentia homines esse. forsitan autem et morietur in odium cunctorum deductus. littera se occidente. si autem et dextrum quis oculum eiciat aut manum aut pedem, post opprobrium insaniae infructuosum patietur interitum.
[*](5 Vgl. Luc. 10, 4–7 f. 17 ff Vgl. II. Kor. 3, 6–10 ff Vgl. Matth. 5, 29 f Parr. 9 ἀποκτείνοντος H 10 τὸν <H a 13 ἀξίαν M 17 *** Diehl, vgl. lat. 24 γράμμασιν M 28 δυσίν + οἶμαι αἰνίττεσθαι αὐτὸν τὸ περὶ αὐτοῦ ἱστορούμενον, ὡς ἄρα διὰ τὸν λόγον τῆς εὐσεβείας ἤ τὸν τῆς σωφροςύνης ἔρωτον (!) εὐνουζισμῷ σωματικῷ ἑαυτὸν ἐπιδέδωκεν H, schon von Hu als Einschiebsel erkannt, vgl. S. 355, 22 origenes x 7 ff lat. kürzt)v.10.p.354
<> [*](2 f Vgl. II. Kor. 5, 16–17 Über dies Werk vgl. Harnack TU. 42, 4, 53 A. 1; Gesch. d. Altchr. Litt. II, 2, 190 ff–19. 25 Sextus Sent. Nr. 13 u. 273–30 ff Philo quod det. pot. ins. sol. § 176 1 ἡμεῖς] μεῖς H (!) am Anf. d. Zeile 3 <ἀλλὰ>Kl 13 ἐνετετύχοιμεν H 17 δὲ H 19 usw. μέρος] membrum usw. Sextus lat. 32 εὐδοκίμων H)
v.10.p.355
<> [*](10 ff Vgl. Gal. 5, 22–19 Lev. 19, 27–23 Vgl. Röm. 10, 2–24 Deut. 25, 11 f 2 περὶ Kl ἐπὶ M H 4 μὲν] γε μὲν Philo 5 ἐννόμους M 13 καὶ >CM 19 λέγων M a H a 20 εἰς] l. <δ’>εἰς ? Kl 21 <δὲ> Diehl 30 l. οὐχὶ <κατακριθήσεται>? Kl 32 ἐπιδεδωκὼς <τὸ αὐτὸ πάθοι ἄν;> Koe)
v.10.p.356
[*](3 Deut. 23, 1–7 ff Vgl. Hippocr. de natura pueri § 20 ? –12 ff Vgl. Harnack TU. 42, 4, 104– 28 ff Vgl. Orig. comm. II, 13 in Rom. (Lomm. 6, 136): Marcion sane, cui per allegoriam nihil placet intellegi. Vgl. Harnack TU. 42, 4, 68 f; Marcion 2 260* 5 κݲυݲ M 6 αὐτῶν Koe 20 ἢ 2 Diehl καὶ M H 21 καὶ <M 26 λεκταῖον H a 29 καὶ] 1. καἂν? Kl | τόπους] λόγους Zahn Gesch. d. Kan. I, 669 30 ἠθέτησεν Hu ἠθέλησεν M H) v.10.p.357
Nos autem (si spiritales sumus) verba spiritus spiritaliter accipiamus, et de tribus istis eunuchizationibus aedificationem introducentes moralem. eunuchi nunc moraliter absitnentes se a venereis sunt appellandi. eorum autem qui se continent diferentiae tres sunt: et quidam quidem sunt natura frigidiores prae ceteris viris, de quibus recte dicitur: sunt quidam eunuchi, qui de utero matris suae nascuntur sic. quidam autem continentes sunt propter verba [*](11ff Vgl. Hieron. in Matth. 147A: Possumus et aliter dicere: eunuchi sunt ex matris utero, qui frigidioris naturae sunt nec libidinem appetentes, et alii, cultum emolliuntur in feminas vel persuasione haeretica simulant castitatem, utero mentiantur religionis veritatem. — 12f Vgl. I. Kor. 2, 13 – 22 Vgl. II. Kor. 12, 21 7 τὴν κατὰ < H3 23 τοές παραπλησίοις αὐταῖς Kl τὰ παραπλήσια Kl Koe, vgl. lat. 11ff lat. kürzt, während gr. lückenhaft ist Koe 14 istis < R G)
v.10.p.358
» hominum, quorum concupiscentiam; virilem praecidit non verbum divinum, sed verba humana, utputa qui philosophati sunt apud antiquos in gentibus aut apud eos »qui prohibent nubere, <haereses,> istissunt eunuchi qui ab hominibus fiunt. qui autem suscipit »verbum vivum et efficax et acutius super omnem gladium bis acutum« et »gladium spiritus« (sicut ait apostolus) et praeciderit concupiscentiam suam corpus suum non tangens, et hoc fecerit non invitus propter timorem hominum neque propter laudem humanam, sed propter solam spem regni caelestis,
[*](9 I. Tim. 4,3 – 13 Vgl. Harnach TU. 42, 4, 63 A. 2 – 18ff Vgl. Hebr. 4, 12 – 21 Vgl. Eph. 6, 17 17 ἀποχῆς Η 25 * * * Κl, vgl. lat. Koe ergänzt: <οὕτ’ ἄκων διὰ φόβον ἀνθρώπων οὐδὲ δι’ ἔπαινον ἀνθρώπων, ἀλλὰ> 30 συμβαλλόμενος Diehl 11 <abstinere a cibis«> Kl, vgl. gr. 21 ait x * <ρ 24 fecerit μ fecit G L fec B 25 invitus x003C incitatus μ) v.10.p.359
isti sunt qui eunuchizaverunt seipsos prop[ter regnum dei.
Magna ergo res est propter regnum dei suscipere eunuchizationem: quod non capiunt omnes, sed quibus datum est. datum est autem omnibus qui huiusmodi gladium petunt sibi ex deo. si auttem oportet et secundum historias moraliter intellegere eunuchos. dicemus quoniam sunt quidam eunuchi Pharaonis non generantes bonum, ut sint oenochoi illius <et> escam ei offerentes eunuchizati, sunt autem et homines dei propter hoc ipsum eunuchi numquam generantes malum, ut reaedificent casus Hierusatem. et de primis quidem in Genesi eunuchi numquam generantes malum, ut reaedificent casus Hieerusalem. et de primis quidem in Gensi scriptum est, de secundis autem in libro secundo Esdrae qui dixit: »et ego era eunuchus regis«. [*](12f Vgl. Matth. 7, 7 – 20. 29 Vgl. Gen. 40 – 32 Esra B 11, 11. 12, 1 2 τὰ < Μ 4 εὐνούχισαν υ εὐνούχησαν Μ Η 14 αὐτὴν Μ 20 φήσωμεν? Η 25 εὐνοῦχοι + <ἄγονοι παντὸς κακοῦ> Kl, vgl. lat. 27 1. <ἀν>οικοδομήσωσι? Kl, vgl. lat. 7f entspricht gr. Z. 14 – 16 gr. dicimus x 21 oenochoi Kl, vgl. gr. eunuchi x 22 <et> Kl, vgl. gr.)
v.10.p.360
et tu ergo conisiderans invenies, quare ad restaurandum templum dei principari eunuchus factus est dignus. dicunt enim filii Hebraerorum Daniel et pueros tres in Babylonia fuisse eunuchizatos, ut inpreatur verbum dei dicentis ad Ezechiam: »quoniam ex semine tuo accipent, et facient spadones in domo regis Babylonis«. dicunt et quod de eis prophetanit etiam Esaias dicens: »ne dicat * * * eunuchus: quia ego sum lignum aridum. haec diciturdominus eunuchis: si elegerint quae volo, ego dabo eis in domo mea locum electum et nominatum et meliorem filiis et filiabus«. bonum est ergo secundum mysterialem locum nec generare in Babylonia, sed sine semine esse quantum ad Babyloniam sicut
[*](3 Esra B 12, 6 – 10f Vgl. Esra B 11, 11 – 18 Jes. 39, 7 – 23 Jes. 56, 3 – 29 Jes. 56,5 7 δευτέρα Μ 10 ἄξιος Kl, vgl. lat. ἅγιος Μ Η 12 γὰρ Koe, vgl. lat. δὲ Μ Η 11 factus Kl, vgl. gr. electus x 23 * * * Kl, vgl. gr.) v.10.p.361
Daniel, ut genermus de spiritu sancto (sicut ille et qui cum eo fuerunt) visiones et prophetias et cetera opera bona.
Tunc oblati sunt ei pueri, ut manus eis inpon <at et> oret; discipuli autem increpabant eos. Iesus autem dixit: sinite pueros <venire ad me> et nolitge prohibere; talium est enim regnum [*](20 Vgl. Gal. 5, 25 7 σωματικοὺς Η πνευματικοὺς Κl σωματικοὺς <Μ a (ergänzt M c a. R.?) 10 <τοῖς> Koe 18 <ἢ>δεῖ<νοΐ> Diehl Koe 20 δέον <τὸν>Koe 4 24 vorher: Περὶ τῶν προσενεχθέντων παιδίων τῷ Ἱησοῦ, ἵνα ἐπιθῇ τὰς χεῖρας αὐτοῖς Η 1 generemus] + συλλαβόντες gr. 26 inpon<at et> oret Koe inponeret x 28 dixit + eis B 29 <venire ad me> Kl Koe)
v.10.p.362
19, 13—15).
<> caelorum. et inponens eis manus abiit inde. Sciendum quoniam non est, quando non offeruntur pueri Iesu de quibus dicit (quasi depositum suscipiens eos a deo): »ecec ego et pueri quos dedit mihi deus«. puerorum autem istorum quidam quidem sunt infantes, alii autem adicuntur lactantes quasi inferiores infantibus, et dominus noster »ex ore« utrorumque perficit »laudem«, ut cognoscentes talia beneficia eius in pueris dicamus: »ex ore infantium et lactantium perfecisti laudem«. pueros autem dicimus, qui in Christo adhuc carnales sunt et infantes, quales esse Corinthios apostolus sciens dicebat: »et ego non potui vobis loqui quasi spiritalibus sed quasi carnalibus, quasi parvulis in Christo«. tales autem pueri et tunc oblati sunt et cottidie offeruntur [*](14 Ηebr. 2, 13 vgl. Jes. 8, 18 — 19ff. 23 Ps. 8, 2 — 28ff I. Kor. 3, 1 5 τοῦ ΚΙ τῶ Μ Η | προσηνέχθαι Μ 8 αὐτὸν Diehl Koe αὐτοῦ Μ Η 11 [τὴν ψυχὴν] Ηu, vgl. lat. 22 εὐεργεσίας εἰς τὰ παιδία Μ 25 Χριστῷ + adhuc lat. 29 ἡμῖν Μ 32 <καὶ> ΚΙ Koe, vgl. lat. 13 eos x* <ρ 14 mihi dedit B 15 istorum x* iustorum ρ 17.22 lactantes usw.] lactentes usw. B L 19 perficit y* Pasch percipit L 20 talia R G alia B L)
v.10.p.363
<> (» <>.
(<> <> Iesu. signum autem oblationis puerorum sunt multi, qui in Christo parvuli constituti atque lactantes et »lacte opus habentes, non esca perfecta«, accedunt ad fidem; de quibus dicit, qui dixit (»quemadmodum nutrix foveat filios suos« nutriens eos): »lac vobis potum dedi, non escam; nondum enim poteratis, sed nec usque adhuc potestis«.
Exponentes autem evangelistae hunc locum, quoniam quidem oblati sunt pueri Iesu, rettulerunt, non autem manifestaverunt a quibus oblati sunt, nobis videlicet relinquentes ut quaeramus, quod ab illis est praetermissum, utrum eventu omnes <tres> evangelistae praetermiserunt (cum possent conscribere utrum a parentibus sunt oblati aut a matribus), [*](4 Ηeber. 5, 12 — 7 I. Thess. 2, 7, — 9 I. Kor. 3, 2 — 17 Marc. 10, 13 — 19 Luc. 18 15 — 30f Luc. 18, 15; Marc. 10, 13 7 <ὁ λέγων>Kl, vgl. lat. 11f <ἀλλ'—δύνασθε«> Diehl Kl Koe, vgl. lat. 18/19 <πάντες>Kl<οὐκ ἐδήλωσαν>, ἀλλὰ Koe, vgl. lat. 32 ἥ <θείας> γνώσεως Koe, vgl. lat. 4 lactantes] lactentes B L 26 <tres> Diehl, vgl. gr. | evangelistae omnes eventu L 27 praetermiserint μ 28 possint G L 29 sint μ)
v.10.p.364
aut ratione divina et sapientia hoc fecerunt, ut ostendant quoniam qui offerunt pueros Iesu angeli sunt, qui accedunt et ministrant ei; quoniam ispsi sapienter cognoscunt differentiam puerorum vel infantium, quales Christo oportet offerri. voluntas autem offerentium pueros est, ut manus eis inponat Iesus et oret. oratio enim Iesu Christi et tactus eius pueris et infantibus, qui non possunt audire quae audiunt iam spiritales, sufficit ad auxilium eruditionis eorum; adprehendit enim eos virtus Iesu Christi, cum <tantum> manus suae speculationis posuerit super eos, et iam nullum malum eos contingit. foresitan autem(quantum ad textum) etiam offerentium ei pueros et
[*](4f Vgl. Matth. 4, 11 — 21 Marc. 10, 13 — 22f Luc. 18, 15 ) [*](10/11 χειροθετηθῶσιν Koe, vgl. S. 365,29 χειροτονηθῶσιν Μ Η 13 ἄτερ ἡγοῦμαι ~ Koe 14 τοιαῦτα Diehl τοσαῦτα Μ Η 32 τὰς <Μ ) [*](2 fecerint ρ 6 cognoscunt + <videntes>Koe, vgl. gr. 30 <tantum> Diehl.gr.) v.10.p.365
infantes voluntas huiusmodi erat considerantium, quoniam inpossibile est ut postquam dominus tetigerit pueros vel infantes et per tactlum dederit in eis divinam virtutem, ut ruina aut daemonium aliquod tangere eos possit.