Panarion (Adversus Haereses)

εἰ μὴ γὰρ ἔμελλε τὸ θνητὸν ἐνδύσασθαι ἀθαναςίαν καὶ τὸ φθαρτὸν ἐνδύσασθαι ἀφθαρςίαν, οὐκ ἂν ὁ ἀθάνατος θανεῖς ἦλθεν, ἵνα ἐν αὐτῷ πάθῃ καὶ κοι μηθεὶς τὸ τριήμερον ἀνστῇ καὶ συνανενέγκῃ ἐν ἑαυτῷ συνηνωμένον τῇ θεότητι καὶ τῇ αὐτοῦ δόξῃ. ἵνα ἐκ τῆς αὐτοῦ ἀγαθῆς πρὸς ἡμᾶς ἐνδημίας τὴν πᾶσαν ἐλπίδ κατάσχωμεν ἐν ἀληθείᾳ, ὑποδεικνύων ἑαυτὸν τύπον ἡμῖν καὶ αρραβῶνα εἰς ἐλπίδα τῆς πάσης ζωῆς πραγματείας.

7. Τούτων δὲ οὕτως ἐχόντων καὶ ῥηθέντων, τίς ἔτι μοι χρεία ἐστὶ κατατρίβεσθαι περὶ τούτου τοῦ ζωπύρου σφηκίου καὶ οὐδενὸς ὄντος, ἀνατροπῆς ἕνεκα ἢ ἄλλης τινὸς πραγματείας; ἀφ᾿ ἑαυιτοῦ γὰρ τὸ κέντρον ἀπώλεσε καὶ † ἀπαράλλακτον αὐτοῦ τὸ τῆς πλάνης παραπεποιημένον δόγμα καὶ ἀγυρτᾶδες δέδεικται.

φαςὶ γὰρ τὸ ὀδυνηρὸν σφηκίον, ὃ ζώπορόν τινες κελκλήκασιν, ἔχειν μὲν κέντρον ἰοβόλον βραχύ, περιωδυνίαν πολλὴν οὐ κεκτημένον, ἀλλὰ κατὰ τὴν αὐτοῦ δύναμιν ἰοβόλον ὄν.

ἐπὰν δέ τις διερχόμενος τὸν αὐτοῦ φωλεὸν ἢ καλιὰν καθέλοι — ἐν γὰρ θάμνοις βοτανῶν ποιεῖται καὶ κηρίου δίκην ἑαυτῷ σίμβλους τινάς, ἐν οἶς σίμβλοις ἐγκατατίθεται τὴν αὐτοῦ γονὴν καὶ ποιεῖται ἑαυτῷ τὰ γεννήματα — εἰ δέ τις διερχόμενος ῥάβδῳ ἢ ξύλῳ νύξας τὸ κηρίον ὡς ἔφην καταβάλοι, ἐξέρχεται θυμούμενον αὐτὸ δὴ τὸ δεινὸν μὲν βληχρὸν δὲ σφηκίον·

καὶ ἐὰν εὕρῃ πέτραν πληςίον ἢ ξύλον, ἀπὸ τοῦ ἐμπλήσαντος αὐτὸ θυμοῦ ῥοίζῳ μέν ἐφίσταται καὶ ὁρμᾷ κπαίει τὴν πέτραν· καὶ τὴν μὲν πέτραν οὐδὲν ἀδικεῖ ἀλλὰ οὔτε τὸ ξύλον οὔτε μὴν τὸν ἄνθρωπον, κἄν τε [*](3 Mark. 16. 19 (Luk. 24, 51) – 7 I Kor. 15, 53) [*](V M) [*](7 ἐν τούτω hinter φθαρτὸν getilgt V corr 13 ὑποδεικὺ///ς aus ὑποδεικνύων V corr ὑποδεικνύς Μ, lies ὑποδεικνύοντος? * 14 πάσης] περὶ? * 16 ζωπύρου /// 1 Buchstabe wegradiert V corr 18 † ἀπαράλλακτον] lies wohl ἀσύστατον *21 βραχύν V M | περιωδνίαν, ω aus o V corr 23 κα///λιὰν, λ ausradiert V corr 28 αὐτὸ *] αὐτὸν VM)

οὐκὲν δὲ ἀδικεῖ μάλιστα τὴν πέτραν, ἀλλὰ τὸ μὲν κέντρον ἀπόλλυσι καὶ οὕτω φθείρεται, ἡ δὲ πέτρα οὐδὲν ἀδικη θήσεται ὑπὸ τοῦ τοιούτου.

οὕτω καὶ αὕτη ἡ σφηκιώδης ζωπύρου δίκην μικρὰν ἔχουσα τὴν περιωδυνίαν ἀνατραπήσεται, τῇ πέτρᾳ συντυχοῦσα τουτέστιν τῇ ἀληθείᾳ καὶ τὸ κέντρον ἀπολέσασα.

ταύτην δὲ διελθὼν ἐπὶ τὰς ἑτέρας πάλιν βαδιοῦμαι, κατὰ τὴν τοῦ θεοῦ ἐλπάδα πιστεύων ὅτι τὸ ἐπάγγελμα ἐν θεῷ πληρωθήσεται.

Τούτων καθεξῆς <Σευῆρος> ἕπεται, ἤτοι. σύγχρονος ἤτοι περὶ τὸν χρόνον *· οὐκ ἔχω γὰρ περὶ τοῦ χρόνου αὐτοῦ ἀσφαλῶς λέγειν, πλὴν σύνεγγυς ἀλλήλων ἦσαν. ὅμως δὲ τὰ εἰς ἡμᾶς ἐλθόντα διηγήσομαι.

Σευῆρός τις ἀνέστη, ἐξ οὗπερ οἱ Σευηριανοὶ καλούμενοι, καθεξῆς συνεπόμενος τῷ προειρημένῳ Ἀπελλῇ. τὰ δὲ παρ’ αὐτῷ μυθολογήματα ταῦτά ἐστιν ἅτινα μέλλω λέγειν.

βούλεται δὲ καὶ αὐτὸς ἀρχαῖς τε καὶ ἐξουσίαις προσάπτειν τὴν καθ’ Ἡμᾶς κτίσιν, εἶναί τε ἐν ἀκατονομάστῳ τιυὶ ἀνωτάτῳ τε οὐρανῷ καὶ αἰῶνι ἀγαθόν τινα θεόν.

τὸν δὲ διάβολον υἱὸν εἶναι φάσκει τοῦ μεγάλου ἄρχοντος τῆς τῶν ἐξουσιῶν τάξεως, ᾧ ὄνομα τίθεται πῆ μὲν Ἰαλδαβαώθ, πῆ δὲ Σαβαώθ· τοῦτον δὲ γεννηθέντα ἐξ αὐτοῦ εἶναι ὄφιν.

ἀπὸ δὲ τῆς [*](9 ff Serus und die Severianer sonst nur noch bei Eusebius h. e. IV 29, 4ff; S. 390, 21ff Schwartz (und nach ihm bei Theodoret haer. fab. I 21 und Hieronymus de vir. ill. 29) erwähnt; bei Eusebius fehlt jedoch der gnostische Hintergrund völlig — 18ff der schlangenförmige διάβολος als Sohn des Jaldabaoth bei den Ophiten Panarion haer. 37, 4, 4; II 56, 5ff, als Sohn des Sabaoth bei den Archontikern haer. 40, 5, 1ff; II 85, 14ff; vgl. auch Hippolyt bei den Peraten refut. V 17, 2; S. 114, 17ff Wendland καθέζεται οὖν μέσος τῆς ὕλης καὶ τοῦ Πατρὸς ὁ υἱός, ὁ λόγος, ὁ ὄφις — 19 zum Schwanken über Jaldabaoth und Sabaoth vgl. auch Panarion haer. 25, 2, 2; I 269, 4f und haer. 26, 10, 3; I 287, 7f — 20ff vgl. bei den Ophiten Panarion haer. 37, 5, 4; II 57, 7ff) [*](V (bis Z. 4 ἔχουσα, dann Blattausfall; daher ersatzweise bis S. 201, 2 δηλητήρια U)M) [*](1 ἀλίγην aus ἀλίγον Vcorr 3 σφηκιώδης + <αἵρεσις> ?* 7 Unterschrift κατὰ Ἀπελληιανῶν Μ 8 Überschrift κατὰ Σευηριανῶν εἰκοστὴ πέμπτη, ἡ καὶ με Μ U 9 τούτων *] τοῦτον V M | <Σευῆρος> Dind. | σύγχρονοι Μ | περὶ *] παρὰ ΜU 10 * <αὐτῶν γενόμενος> * 11 ὅμως *] ὡς ΜU 14 Ἀπελλῇ Corn.] Ἀπελληιανῶ ΜU 15 δὲ Öh.] τε ΜU 19f πῆ δὲ Σαβαώθ < Μ 20 vor γεννηθέντα + <τὸν>?*)

διὸ δὴ μυθολογῶν εἰς παράστασιν τὴς αὐτῶν ληρῳδίας τὸ ὀφιείκελον τῆς ἀμπέλου περιφερὲς <βούλεται> ἐκτυποῦν, λέγων διὰ τὸ σκαληνὸν τοῦ φυτοῦ εἶναι αὐτὸ ὄφεως δίκην· καὶ τὴν μὲν λευκὴν εἶναι ὡς ὄφιν, τὴν δὲ μέλαιναν ὡς δράκοντα.