Panarion (Adversus Haereses)
Epiphanius
Epiphanius. Epiphanius, Volume 1-3. Holl, Karl, editor. Leipzig: Hinrichs, 1915-1933.
ἐλεεινὴ γὰρ ἡ φύσις τῶν ἀνθρώπων, ὅταν καταλείψασα τὴν τοῦ θεοῦ ὁδὸν πλανᾶται, καὶ ἀπόλωλεν ἀπὸ τῆς τοῦ θεοῦ κλήσεως ἑαυτὴν ἀφορίσασα.
συμβέβηκε γὰρ τοῖς τοιούτοις ἧ τοῦ κυνὸς παροιμία, ὃς τῇ σκιᾷ προσέχων οὑ κατεῖχεν ἐν τῷ στόματι *, ἐμβλέπων εἰς ὕδωρ καὶ νομίσας τὴν ἐν τῷ ὕδατι σκιὰν μείζονα εἶναι τῆς ἐν τῷ στόματι αὐτοῦ ἐδωδῆς, ἀνοίξας τὸ στόμα καὶ τὴν οὖσαν ἀπώλεσεν.
οὕτω καὶ οὗτοι τὴν ὁδὸν εὑρόντες καὶ βουλόμενοι σκιᾶς περιγενέσθαι τῆς ἐν τῇ ὑπονοίᾳ αὐτῶν γενομένης τὴν οὐσαν ἐν τῷ στόματι αὐτῶν ὡς εἰπεῖν ἐκ θεοῦ τροφὴν κεχαρισμένην οὐ μόνον ἀπώλεσαν, ἀλλὰ καὶ ὄλεθρον ἑαυτοῖς ἐπεσπάσαντο.
[*](9—12 vgl. Irenaeus adv. haer. I 27, 1; I 214 Harvey Κέρδων δέ τις ἀπὸ τῶν περὶ τὸν Σίμωνα τὰς ἀφορμὰς λαβὼν καὶ ἐπιδημήσας ἐν τῇ Ῥώμῃ κτε᾿ Hippolyt refut. VII 37, 1; S. 223, 12f Wendland Κέρδων δέ τις καὶ αὐτὸς ἀφορμὰς ὁμοίως παρὰ τούτων λαβὼν καὶ Σίμωνος Filastrius haer. 44; S. 23, 8f Marx Cerdon autem quidem surrexit post hos . . . , qui ctim venisset Romam de Syria — 15 ff vgl. Irenaeus adv. haer. II 11, 1; I 275 Harvey (von den Valentinianern) similes Aesopi cani ei qui panem quidem reliquit, in umbram autem eins impetum fecit et perdidit escam)[*](V Μ 2 ἡ < M 4 βαί[τ]ωνος * 7 ἐκάστην Μ | Unterschrift κατὰ Ἀρχοντικῶν V Μ 8 Überschrift κατὰ Κερδωνιανῶν καݲ ἡ καὶ μαݲ VM 9 14 καταλείψασα, ασα Vcorr ὁδὸν πλανᾶται καὶ ἀπόλωλεν auf Rasur, πλανᾶται hinter ἀφορίσασα Ζ. 15) durchgestrichen Vcorr 17 * <βρώματος> * 21 μένην auf Rasur Vcorr)Οὗτος τοίνυν ὁ Κέρδων ἐν χρόνοις Ὑγίνου γέγονεν ἐπισκόπου, τοῦ ἔνατον κλῆρον ἄγοντος ἀπὸ τῆς τῶν περὶ Ἰάκωβον καὶ Πέτρον καὶ Παῦλον ἀποστόλων διαδοχῆς. τὸ δὲ κήρυγμα αὐτοῦ τῆς τῶν προειρημένων αἱρεσιαρχῶν φλυαρίας μετέχον τὸ αὐτὸ μὲν εἶναι δοκεῖ, παρήλλακται δὲ παρ᾿ αὐτῷ τοῦτον ἔχον τὸν τρόπον·
Δύο καὶ οὑτος ἀρχὰς κεκήρυχεν τῷ βίῳ καὶ δύο δῆθεν θεούς, ἕνα ἀγαθὸν καὶ [ἕνα] ἄγνωστον τοῖς ἅπασιν, ὃν καὶ πατέρα τοῦ Ἰησοῦ κέκληκεν, καὶ ἕνα τὸν Δημιουργόν, πονηρὸν ὄντα καὶ γνωστόν, λαλήσαντα ἐν τῷ νόμῳ καὶ ἐν] τοῖς προφήταις φανέντα καὶ ὁρατὸν πολλάκις γενόμενον.
μὴ εἶναι δὲ τὸν Χριστὸν γεγεννημένον ἐκ Μαρίας μηδὲ ἐν σαρκὶ πεφηνέναι, ἀλλὰ δοκήσει ὄντα καὶ δοκήσει πεφηνότα, δοκήσει δὲ τὰ ὅλα πεποιηκότα. καὶ αὐτὸς δὲ σαρκὸς ἀνάστασιν ἀπωθεῖται, παλαιὰν δὲ ἀπαγορεύει διαθήκην τήν τε] διὰ Μωυσέως καὶ τῶν προφητῶν, ὡς ἀλλοτρίαν οὐσαν θεοῦ.
ἐληλυθέναι δὲ τὸν [*](1—3 vgl. Irenaeus adv. haer. I 27,1; I 1214f Harvey Κέρδων δέ τις ἐν τῇ Ῥώμῃ ἐπὶ Ὑγίνου ἔνατον κλῆρον τῆς ἐπισκοπικῆς διαδοχῆς ἀπὸ τῶν ἀποστόλων ἔχοντος, dazu III 4,3; II 17 Harvey Κέρδων δὲ ὁ πρὸ Μαρκίωνος καὶ αὐτὸς ἐπὶ Ὑγίνου, ὃς ἦν ἔνατος (octauus lat.) ἐπίσκοπος, εἰς τὴν ἐκκλησίαν ἐλθών — zu ἔνατος vgl. haer. 42, 1, 7 u. 2, 3 u. refut. 24 — 6—10 vgl. Irenaeus I 27, 1; I 215 Harvey (mit unbedeutenden Abweichungen = Hippolyt refut. VII 37, 1; S. 223, 13f Wendland) ἐδίδαξε τὸν ὑπὸ τοῦ νόμου καὶ προφητῶν κεκηρυγμένον θεὸν μὴ εἶναι πατέρα τοῦ κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ· τὸν μὲν γὰρ γνωρίζεσθαι, τὸν δὲ ἀγνῶτα εἶναι καὶ τὸν μὲν δίκαιον, τὸν δὲ ἀγαθὸν ὑπάρχειν Ps. Tertullian adv. omn. haer. 6 hic introducit initia duo, id est duos deos, unum bonum et alterum saevum, bonum superiorem, saevum hunc mundi creatorem Filastrius haer. 44, 1; S. 23, 9ff Marx ausus est dicere duo esse principia id est unum deum honum et unum malum et deum quidem bonum bona facere et nialum mala — 10—14 vgl. Ps. Tertullian adv. omn. haer. 6 hie prophetias et legem repudiat, deo creatori renuntiat, superioris dei filium Christum venisse tractat, hune in substantia carnis negat, in phantasmate solo fuisse pronuntiat nee omnino passum, sed quasi passum, nee ex virgine natum, sed omnino nee natum, resurrectionem animac tantummodo probat, corporis negat Filastrius haer. 44, 2; S. 23, 12ff Jesum autem salvatorem non natum adserit de virgine nee apparuisse in carne nee de coelo descendisse, sed putative visum, fuisse hominibus, qui non videbatur inquit vere, sed erat umbra: unde et putabatur quibusdam pati, non tarnen vere patiebatur) [*](V M 3 αὐτοῦ aus αὐτῶν Vcorr 4 τὸ αὐτὸ, τὸ auf Rasur, v an αὐτὸ wegradiert Vcorr 7 [ἕνα] Dind. 9 ἐν] * 11 f πεφηνό///τα, ο aus ω Vcorr 13 [τε] Pet. 14 ἐληλυθέναι wohl aus ἐληλυθότα V corr)
ὀλίγῳ δὲ τῷ χρόνῳ οὑτος ἐν Ῥώμῃ γενόμενος μεταδέδωκεν αὐτοῦ τὸν ἰὸν Μαρκίωνι· διόπερ τοῦτον ὁ Μαρκίων διεδέξατο.
2. Τῆς δὲ αἱρέσεως ὡσαύτως φωρατῆς οὔσης ἐν συντόμῳ περὶ ταύτης ἡμῖν ἔσται ὁ λόγος. ἀρξόμεθα δὲ πάλιν τῆς κατ᾿ αὐτοῦ ἀνατροπῆς ἀπ᾿ αὐτῶν τῶν παρ᾿ αὐτοῦ λεγομένων.
ὅτι μὲν γὰρ δύο ἀρχὰς ἐπὶ τὸ αὐτὸ εἶναι ἀδύνατον δῆλον. ἢ γὰρ αἱ δύο ἐκ μιᾶς εἰσί τινος ἢ ἡ μέν ἐστι δευτέρα ἡ δὲ τῆς δευτέρας αἰτία καὶ ἀρχή. ζητηθήσεται οὖν ἤτοι αἰτία τῶν δύο ἢ ὀποτέρα τούτων ἀρχὴ οὐσα τῆς ἑτέρας * ὡς ἔφην.
καὶ οὕτως ἐκ παντὸς τρόπου ἐπὶ τὴν μίαν ἀνακτέον τὴν διάνοιαν, τὴν εὑρισκομένην πρώτην, ἐξ ἡς καὶ ἡ δευτέρα ἤτοι ἀμφότεραι, καθὼς δέδεικται, ὡς ἔφην].
ἐπὶ τὸ αὐτὸ δὲ ἀδύνατον τὰς δύο ἀρχὰς ὑπάρχειν, ἀλλ’ οὐδὲ διαφέρεσθαι τὴν μίαν πρὸς τὴν ἄλλην δυνατόν. εἰ γὰρ διαφέρονται, εἰσὶ μὲν δύο, τῷ δὲ δύο ἀριθμῷ εὑρίσκεσθαι τὸν ἕνα ἀριθμὸν ὑπερβεβήκασι· τοῦ δὲ ἑνὸς καὶ πρώτου ἀριθμοῦ ζητουμένου αἱ δύο τῷ ἐνὶ ἀριθμῷ καὶ ἀνωτέρῳ ὑπόκεινται, τῷ αἰτίῳ τῶν δύο ὄντι.
οὐ γὰρ αἱ δύο, αἱ μετὰ τὸν ἕνα ἀριθμὸν ἢ τὴν μίαν ἀρχὴν καὶ πρώτην, αἰτίαι δύνανται εἶναι, τοῦ ἑνικοῦ ἀριθμοῦ καὶ ἀνωτάτου ἀεὶ ζητουμένου.
εἰ γὰρ αἱ δύο εὑρεθήσονται μιᾶς οὐσαι συμφωνίας καὶ συγχαίρουσαι καὶ συμφωνοῦσαι ἀλλήλαις, ἐν τῷ τὴν μὲν μίαν παραμένειν τῆς ἑτέρας εὐδοκούσης καὶ τῆς ἄλλης δὲ χαιρούσης τῇ τῆς ἑτέρας συζυγίᾳ, ἡ στάσις τίς ἐστιν ἀνὰ μέσον ἀμφοτέρων;
εἰ δὲ στασιάζουσι κοὶ ἰσχύουσιν ἅμα ἀμφότεραι πρὸς ἀλλήλας ἐπ᾿ ἴσης, οὐκέτι Χριστὸς ὁ ἐλθὼν διὰ τὴν ἀθέτησιν τῆς μιᾶς δυνήσεται καταλῦσαι τὴν ταύτης τυραννίδα, αὐτῆς ἀντεχούσης καὶ δυναμένης πρὸς τὴν ἄνω ἀόρατον καὶ ἀκατονόμαστον ἀγωνίζεσθαι ἀντέχειν τε καὶ μηδέποτε δυναμένης καταλύεσθαι.
[*](3—5 vgl. Irenaeus adv. haer. I 27, 2; I 216 Harvey διαδεξάμενος δὲ Μαρκίων ὁ Ποντικός III 4, 3; II 18 Harvey Marcion autem illi succedens)[*](V M 8 γὰρ < M 12 * <αἰτία τυγχάνει> * 13 ἀκτέον M 14 ὡς ἔφην] * 17 εὑρίσκεσθαι *] εὑρισκόμεναι VM 22 εἰ] ἢ auf Rasur Vcorr | οὐσαι *] οὔσης VM 24 σ///ζυγία, ν ausradiert Vcorr | ἡ] ἢ M 27 ταύτης] αὐτῆς M 28 ἀκατο///νόμαστον, ο aus ω Vcorr 29 δυνάμένης *] δύνασθαι VM)3. Λέγει δὲ ὁ ἠλίθιος καὶ τὸν νόμον καὶ τοὺς προφήτας τῆς φαύλης καὶ ἐναντίος εἶναι ἀρχῆς, τὸν δὲ Χριστὸν τῆς ἀγαθῆς.
πόθεν οὖν οἱ προφῆται τὰ εἰς Χριστὸν τετυπωμένα προανεφώνησαν, εἰ μὴ μία ἦν καὶ ἡ αὐτὴ δύναμις ἡ λαλήσασα ἐν νόμῳ καὶ ἐν προφήταις καὶ εὐαγγελίοις; καθάπερ λέγει »ὁ λαλῶν ἐν τοῖς προφήταις ἰδοὺ πάρειμι« καὶ τὰ ἑξῆς.