Panarion (Adversus Haereses)

ἐκεῖθεν ἀρχὴν ἴσχεν τὰ παρ’ Ἕλλησι μυστήριά τε καὶ τελεταί, πρότερον παρ᾿ Αἰγυπτίοις καὶ παρὰ Φρυξὶ καὶ Φοίνιξι καὶ Βαβυλωνίοιςκακῶς ἐπινενοημένα, μετενεχθένατ δὲ εἰς Ἕλληνας ἀπὸ τῆς τῶν Αἰγυπτίων χώρας ὑπὸ Κάδμου καὶ αὐτοῦ τοῦ Ἰνάχου, Ἄπιδος πρότερον κληθέντος καὶ οἰκοδομήσαντος τὴν Μἐμφιν,

ἀλλὰ καὶ παρ Ὁρφέως καὶ ἄλλων τινῶν τὴν ἀρχὴν λαβόντα καὶ εἰς αἱρέσεις συσταθέντα ὕστερον ἐν Ἐπικούρῳ καὶ Ζήνωνι τῷ Στωϊκῷ καὶ Πυθαγόρᾳ καὶ Πλάτωνι ἐξ οὑπερ ἤρξαντο χρόνου κρατυνθείσας ἕως τῶν Μακεδονικῶν χρόνων καὶ Ξέρξου τοῦ βασιλέως τῶν Περσῶν μετὰ τὴν [*](1f Tgl. Exod. 2, 37ff — 2 Λευὶ] in Wahrheit Juda — 3f vgl. Num. 1 u. 2 — 7 Gleichzeitigkeit von Moses u. Jnachus Tatian orat. ad Graec. c. 39; S.40, 5 Schwartz ; darnach Clemens AI. strom. I 1 102, 4; II S. 66, 8 Stählin u. J. Africanus bei Eus. ev. X 10; Migne 21, 816 A (vgl. Hieronymiis Chronik S. 7, 20 Helm). Anders Eusebius — 8 Jo, Atthis, Isis vgl. zu Ancoratus c. 104,6; S. 125, 8ff — 9 aus Eusebius, vgl. Hieronymus Chronik S. 44, 1 Helm Granaus indigena, ex cuius filiae Attidis nomine Attica vocatur — 9f Βόσπορος aus Eusebius, vgl. Hieronymus Chronik S.27,16 42, 15 Helm Ιο, Icasi filiae mixtus est Iiqypiter, qua in hovem ut dicitur versa Bosforus appel- latur — 11f Hieronymus Chronik S. 27, 14 Helm — 13ff vgl. Anaceph. 3,4; S.163,15ff — 16 Κάδμος vgl. Hieronymus Chronik S. 46, 23 Helm Foenix et Gadmus de Tliebis Aerjyptioruyn in Syriam profecti — 16f Apis u. Memphis vgl. Hieronymus Chronik S. 32, 9 u. 22 Helm; die Gleichung zwischen Apis u. Inachus ist wohl eigene Erfindung des Epiph. GU Μ) [*](1 Νασσὼν G Ναασὼν U 1f Ναασὼν U 4 Μωυσεῖ U 7 εὑρεν U 0 καὶ ἠ νῦν < G νῦν < U 11 Ἴσην M 12 ὁμωνύμως G 13 ἐκεῖθεν + δὲ U 14 Φυξὶ G Φρύγαις M 15 δὲ] τε U 16 ὑπὸ] ἀπὸ M 20 κρατυνθείσας *, gehört zu αἱρέσεις Ζ. 18] κρατυνθεῖσαι GM κρατυνθῆναι)

Πλάτων γὰρ κατ᾿ ἐκεῖνον τὸν καιρὸν ἐγνωρίζετο καὶ οἱ πρὸ αὐτοῦ Πυθαγόρας τε καὶ Ἐπίκουρος ὁ μετέπειτα. ὅθεν δὴ ὡ.ς προεῖπον τὴν πρόφασιν εἴληφεν καὶ εἰς κατάστασιν ἠλθε τὰ πὰρ’ Ἕλλησι συγγράμματα καὶ μετὰ τοῦτον τὸν χρόνον αἱ βοώμεναι αἱρέσεις τῶν φιλοσόφων,

πρὸς ἀλλήλας τῇ μὲν πλάνῃ συνᾴδουσαι καὶ ὁμόστοιχον γνῶσιν συνυφαίνουσαι εἰδωλολατρείας τε καὶ ἀσεβείας καὶ ἀθεΐας, τῇ δὲ αὐτῇ πλάνῃ εἰς ἑαυτὰς συγκλώμεναι διαφέρονται] ἑτέρα πρὸς τὴν ἑτέραν.

Καὶ Στωϊκοὶ μὲν φρονοῦσι περὶ θεότητος τοῦτο· φάσκουσιν εἶναι νοῦν τὸν θεὸν ἢ παντὸς τοῦ ὁρωμένου κύτους, οὐρανοῦ δέ φημι καὶ γῆς καὶ τῶν ἄλλων, ὡς έν σώματι ψυχήν.

μερίζουσι δὲ οἱ αὐτοὶ τὴν μίαν θεότητα εἰς πολλὰς μερικὰς οὐσίας, εἰς ἥλιον καὶ σελήνην καὶ ἄστρα, εἰς ψυχὴν καὶ ἀέρα καὶ τὰ ἄλλα·

μεταγγισμούς τε ψυχῶν * καὶ μετενσωματώσεις ἀπὸ σώματος εἰς σῶμα, καθαιρομένων <ψυχῶν ἀπὸ> σωμάτων ἠδ᾿ αὖ πάλιν εἰσδυουσῶν καὶ ἀνάπαλιν γεννωμένων, διὰ πολλῆς αὐτῶν πλάνης ταύτην τὴν ἀσέβειαν παρυφαίνοντες. μέρος δὲ θεοῦ καὶ ἀθάνατον τὴν ψυχὴν ἡγοῦνται.

ἔσχον δὲ Ζήνωνα ἀρχηγὸν τῆς Στοᾶς, περὶ οὑ πολὺς θρυλεῖται λόγος. οἱ μὲν γὰρ αὐτὸν ἔφασαν Κλεάνθου<ς> τινὸς * τοῦ ἀπὸ Τύρου ἄλλοι δὲ φάσκουσιν αὐτὸν Κιτιέα τῆς Κύπρου νησιώτην, ἐν Ῥώμῃ δὲ βεβιωκέναι χρόνον, ὕστερον δὲ ἐν Ἀθήναις προστησάμενον [*](12 — S. 184, 5 Diels doxographi graeci S. 588, vgl. S. 175 GU M) [*](1 f αἰχμαλωσίαν *] αἰχμαλωσίας G U Μ 2 τῶν] τὸν Μ | χρόνον *] χρόνων G U Μ 6 vor μετὰ + αἱ U | αἱ < G U 9 διαφέρονται] *, <καὶ> Jül. 11 Στωικοὶ ἀπὸ Ἑλληνισμοῦ γݲ, τῆς δὲ ἀκολουθίας εݲ τρίτη ἀπὸ Ἑλληνισμοῦ, πέμπτη δὲ τῆ ἀκολουθία U ; <αἱρέσεως> *, gemäß der Überschriften in V 12 φάσκουσι *] φάσκοντες GUM 13 ἤ] καὶ nach Anaceph. 7, 2; S. 165, 21 Dind. Diels | δέ *] τε GUM 14 ψυχὴν Öh.] ψυχὴ GUM 15 μερικὰς] μέρη καὶ M 17 * <δογματίζουσιν> * | <ψυχῶν ἀπὸ> σωμάτων *] καθαιρομένας σωμάτων GU καθαιρόμεναι σωμάτων Μ 18 εἰσδυουσῶν *] εἰς δύο οὐσίας G εἰσδυούσας UM 19 γεννωμένων *] γεννωμένας GUM | παρυφαίνοντες *] παρυφαίνουσιν GUM 21 Ζήνονα M 22 Κλεάνθου<ς> Com. | * <υἱὸν> * 23 αὐτὸν] αὐτοὶ U |)

φάσκει οὐν καὶ οὗτος τὴν ὕλην σύγχρονον εἶναι τῷ θεῷ, ἴσα ταῖς ἄλλαις αἱρέσεσιν, εἱμαρμένην τε εἶναι καὶ γένεσιν, ἐξ ἠς τὰ πάντα διοικεῖται καὶ πάσχει.

πόσα τοίνυν ἰσχύει ἡ σύντομος ἡμῶν αὕτη σὐνταξις, πρὸς τὴν τούτου φαυλότητα ἀλεξητήριον φάρμακον διεξιέναι καὶ οὐχὶ μᾶλλον εἰς ὄγκον πολὺν ἐλάσω τῆς πραγματείας τὸ ἐχέγγυον· ἀκροθιγῶς δέ, ἵνα μὴ ἐν παραδρομῇ γένωμαι, πρὸς τοῦτον ἐρῶ.