Panarion (Adversus Haereses)

καί φησιν ὁ νόμος δάμαλιν πυρράν, ἐφ᾿ ἡς ζυγὸς οὐκ ἀναβέβηκεν ἐπὶ τὸν τράχηλον‘, ἴνα δείξῃ τὴν παρθένον δάμαλιν, [*](5 Luk. 2, 48 — 6 Luk. 3, 23 — 10 vgl. Hebr. 11, 32 — 14 Jes. 7, 14 — 16 Agraphon aus dem Apokryphon Ezechiel, vgl. Zahn, Forsch. YI 309 A. 3 Resch, Agrapha2 S. 305f — 23 Num. 19, 2 — ’) Deut. 4, 24 — 26 Num. 19, 2 V M) [*](1 υἱὸς] Ἰησοῦς M | καὶ2 ausradiert Vcorr 1f καὶ θαρραλεωτέρως getilgt Vcorr 4 <ὑπῆρχεν> *, vgl. S. 373, 22 7 vor Ἰωσὴφ + τοῦ M | tw] τὸ M 10 μοι] δῆμοι M | καιρὸς getilgt, dafür χρόνος gesetzt Vcorr 12f πόθεν γὰρ οὐ ἂν εἴη] πῶς γὰρ οὐκ ἂν σαφὲς εἴη ἢ πόθεν οὐ δείξοιμ᾿ ἂν Vcorr 14 φησίν getilgt Vcorr 18 τὸ < M | vor ἐπειδὴ einzuschieben 〈λέγει δέ· τέξεται ἡ καὶ ἐροῦσιν, οὐ τέτοκεν> ül. 22f κεκοινωνημένων, νη Vcorr 23 σοι] μοι V | πυρράν + ἄμωμον καἰ τὰ ἑξῆς> úl. 24 * <εἰπών· λάβε σοι δάμαλιν, πυρρὰν δὲ λέγει) * | πυρροειδὲς)

ὡς πάλιν Ἠσαΐας ἴφη ἐκ προσώπου κυρίου ὅτι λάβε σοι τόμον χάρτου καινοῦ μεγάλου«, τόμον διὰ τὸ εἶναι μὲν τὴν παρθένον ἐκ σπέρματος ἀνδρός, τετμῆσθαι δὲ ἀπὸ μίξεως ἀνδρῶν καὶ τμηθῆναι ἀπὸ τῆς τῶν ἀνθρώπων κατὰ φύσιν συνηθείας.

πάντες γὰρ ἄνθρωποι ἐκ σπέρματος ἀνδρὸς γεννῶνται· ἡ δὲ τοῦ Χριστοῦ γέννησις κατὰ φύσιν μὲν ἐκ γυναικὸς παρθένου Μαρίας τὴν ἐνανθρώπησιν ἔσχηκεν, παρὰ φύσιν δὲ ἐτμήθη ἀπὸ τῆς κατὰ τὴν ἀνθρωπότητα ἀκολουθίας, ὡς καὶ Ἰακὼβ περὶ αὐτοῦ λέγει »ἐκ βλαστοῦ υἱέ μου ἀνέβης«, καὶ οὐκ »ἐκ σπέρματος ἀνέβης«.

καὶ τούτου χάριν φησὶν ὁ ἅγιος Ἠσαίας ὁ προφήτης, μᾶλλον δὲ ὁ κύριος αὐτῷ λέγει λάβε σεαυτῷ τόμον χάρτου«, τὸ εἶδος τῆς συνηθείας σημαίνων, ἐν ᾧ τὰ πάντα γράφουσιν οἱ υἱοὶ τῶν ἀνθρώπων· ὡς καὶ ἐν τῷ ἑκατοστῷ τριακοστῷ ὀγδόῳ ψαλμῷ λέγει »ἐπὶ τὸ βιβλίον σου πάντες γραφήσονται· ἡμέρας πλασθήσονται, καὶ οὐθεὶς ἐν αὐτοῖς«· βιβλίῳ γὰρ ἀπείκασε τὴν μήτραν.

διὰ τοῦτο ὁ Δαυὶδ λέγει »τὸ ἀκατέργαστόν μου εἴδοσαν οἱ ὀφθαλμοί σου«, τουτέστιν σπαρέντα πρὶν ἀπεικονισθῆναί με ἔγνως με καὶ ἔτι πρότερον, πρὶν τοῦ σπαρῆναί με.

31. ὁ δὲ Ἑβραῖος θαυμαστῶς τὸ ῥῆμα σαφηνίζει. τὸ ἀκατέργαστον γὰρ γολμὶ ἐκάλεσεν, ὅπερ ἑρμηνεύεται χόνδρος ἢ σεμιδάλεως κόκκος, δῆθεν τὸ μηδέπω εἰς ἄρτον συνελθὸν καὶ φυραθέν, ἀλλ’ | ὡς ἀπὸ κόκκου σίτου 157 τμηθὲν χονδρ<ί>ον ἢ χονδρίτης ἢ λεπτὴ ψηφίς, ἥτις ἐκ γίνεται.

οὕτως τὸ ἰσότυπον τοῦ εἴδους τὸ τεμνόμενον ἐξ ἀνθρώπου εἰς τὴν σπορὰν ἀκριβολογῶν ἀπέδειξε καί φησιν, εἰς Ἑλλάδα διάλεκτον ἑρμηνευομένου τοῦ λόγου, »τὸ ἀκατέργαστον« τουτέστιν τὸ ἄπλαστον ἔτι ἐν κοιλίᾳ ἢ πρὸ κοιλίας »εἶδον οἱ ὀφθαλμοί σου« »οὖδεν γὰρ πάντα ὁ θεὸς πρὶν γενέσθαι«, ὡς γέγραπται)· πλὴν βιβλίον καὶ τόμος μήτρα ἐστὶν ἡ σημαινομένη.

καὶ οὐκ εἶπεν λάβε σεαυτῷ βιβλίον« ἢ »λάβε σεαυτῷ χάρτην‘, ἀλλὰ τόμον‘ παρὰ τὸ ἰδιάζον τῆς τῶν ἀνθρώπων συνηθείας, »χάρτου« διὰ τὸ γραφικὸν τῆς μήτρας [*](2 Jes. 8, 1 — 9 Gen. 49, 9 — 11 Jes. 8, 1 — 14 Psal. 138, 16 — 16 Psal. 138, 16 — 27 Sus. V 42 V Μ) [*](5 vor τμηθῆναι oben übre τὸ Vcorr τετμηθῆναι M 10 καὶ οὐκ — ἀνέβης < M 13 οἱ < V 18 ἑβραϊκὸς aus ἑβραῖος Vcorr 19 γολμὴ M δηλοῖ δὲ M 22 χονδρ<ί>ον * | ἐκ oben hinein Veorr < M 27 πλὴν] πρὶν V 28 ἡ < M 29 διὰ aus παρὰ hergestellt V 30 τὴν . . . συνήθειαν aus τῆς . . . συνηθείας Vcorr)

<«μεγάλου«> μεγάλη γὰρ ὡς Μῶς Μαριὰμ ἡ ἁγία παρθένος ἐνώπιον θεοῦ καὶ ἀνθρώπων. πῶς γὰρ οὐκ ἂν εἴποιμεν ταύτην μεγάλην, χωρήσασαν τὸν ἀχώρητον, ὃν οὐρανὸς καὶ γῆ χωρεῖν οὐ δύνανται; αὐτὸς δὲ ἀχώρητον, ὢν κατὰ ἰδίαν προαίρεσιν καὶ εὐδοκίαν ἐχωρήθη, βουλόμενος καὶ οὐ κατὰ ἀνάγκην. διὸ μέγας ὁ τόμος καὶ καινός· μέγας διὰ τὸ θαῦμα, καινὸς ὅτι παρθένος.

καὶ γράψον«, φησίν, »ἐν αὐτῷ γραφίδι ἀνθρώπου«, καὶ οὐκ εἶπεν· γράψει ἐν αὐτῷ τις γραφίδι ἀνθρώπου, οὐδὲ εἶπεν· γράψει ἐν αὐτῷ ἄνθρωπος, ἵνα μὴ εὕρῃ πρόφασιν ὁ Ἐβίω. εἰ γὰρ εἶπε· γράψει ἐν αὐτῷ ἄνθρωπος, εἶχεν εἰπεῖν ὅτι ἄνθρωπος Ἰωσὴφ ἔσπειρεν καὶ ἐκ σπέρματος ἀνδρὸς ἐγεννήθη Χριστός.

τῷ δὲ Ἠσαΐᾳ πρὸ ἑπτακοσίων πεντήκοντα τριῶν ἐτῶν πλείω ἐλάσσω ἔλεγε »γράψον«, ἴνα ἀπὸ τοῦ καιροῦ τοῦ διαστήματος ὀφθῇ πᾶσιν ἡ ἀλήθεια, ὅτι οὐδεὶς ἠδύνατο πρὸ ἑπτακοσίων πεντήκοντα τριῶν ἐτῶν σπεῖραι τὸν μέλλοντα γεννᾶσθαι.

ἀρα οὐν μάτην λέγει τῷ προφήτῃ »γράψον«; οὐχί, ἀλλὰ ἴνα δείξῃ τὸ πνεῦμα τὸ ἄγιον τὸ ἐν τῷ προφήτῃ, αὐτὸ ἐνεργητικὸν γινόμενον τῆς συλλήψεως τῆς ἐνσάρκου Χριστοῦ παρουσίας ἐν ἀληθείᾳ· πνεῦμα γὰρ ἅγιον ἐπελεύσεται ἐπὶ σέ‘ φησὶν ὁ ἄγγελος Γαβριὴλ τῇ Μαρίᾳ καὶ τὰ ἑξῆς.

τὸ δέ »γραφίδι ἀνθρώπου« τουτέστιν εἰκόνι ἀνθρώπου· »ἄνθρωπος γὰρ Χριστὸς Ἰησοῦς, μεσίτης δὲ θεοῦ καὶ ἀνθρώπων«, ἐπειδὴ ἄνωθεν ἦλθεν θεὸς Λόγος, ἐκ Μαρίας δὲ ἄνθρωπος, οὐκ ἀπὸ σπέρματος ἀνδρὸς γεγεννημένος.

καὶ διὰ τοῦτο εὐθύς φησιν ὁ προφήτης »καὶ εἰσῆλθεν πρὸς τὴν προφῆτιν«, ἴνα δείξῃ προφῆτιν τὴν Μαρίαν, καὶ οὐχὶ τὴν γυναῖκα Ἄχαζ, ὥς τινες πλανῶνται φάσκοντες διὰ τὸν Ἐζεκίαν εἰρῆσθαι.