Constantini imperatoris oratio ad coetum sanctorum

προῄρητο γὰρ ἡ τοῦ θεοῦ φιλανθρωπία ἀλικίαν μὲν ἐξαλεῖψαι κοσμιότητα δὲ καὶ δίκην ἐπᾶραι· διὸ καὶ τοῦς σοφωτάτους τῶν ἀνδρῶν συναθροίσας, καλλίστην καὶ βιωφελεστάτην διδασκαλίαν συνεστήσατο, ξηλῶσαι τοὺς ἀγαθούς τε καὶ εὐδαίμονας τὴν ἑαυτοῦ περὶ τὰ καοσμικὰ πρόνοιαν· οὖ μεὶζον ἀγαθον τί ἄν τις εἴποι, θεοῦ δικαιοσύνηυν βραβεύοντος καὶ ἐζομοιοῦντος, ἐαυτῷ τοῦς ἀξίους τῆς αὐτοῦ παιδεύσεως, ὅπως διαδοθείσης εἰς πάντας τῆς ἀγαθότητος τὸ εὐτυχεῖν τοῖς ἀνθρώποις εἰς ἄπαντα τὸν αἰῶνα περιγέηνται;

αὕτη ἐστὶν ἡ σεμνὴ νίκη, τόδ’ ἀληθὲς κράτος, τόδε μέγιστον ἔργον καὶ ἀρμόζων τῶν συμπάντων δήμων σωφρονισμός. καὶ τούτων μέν πάντων σοι τὰ νικητήρια δίδομεν εὐφημοῦτες, ὦ σῶτερ τῶν ὄλων, σὺ δ’, ὦ πονηρὰ καὶ ἐπονείδιστε βλασφημία, ψεύδεσιν ἐπαιρομένη φήμαις τε καὶ διαβοήσεσιν ἐξαπατᾷσς μὲν νέους, πείθεις δὲ μειράκια καὶ τῶν ἀνδρῶν τοὺς μειρακιώδη τινὰ τρόπον ἔχοντας, ἀπ΄΄αγουσα μὲν αὐτοὺς ἀπὸ τῆς θρησκείας τοῦ ὄντως θεοῦ, συνιστάνουσα δ’ ἀγαλμάτων πλάσματα, οἶς εὔχοιντο καὶ προσκυνοπιεν, ὤστε ἐ\ξαπατηθέντας μένειν τὰ ἐπίχειρα τῆς αὐτῶν ἀναιθησίας.

αὐτιπῶνται γὰρ τὸν τῶν ἀυαθῶν παραίτιον πάντων, Χριστόν, θεόν τε καὶ θεοῦ παῖδα. ἆρ’ οὖτος ὁ θεὸς κατ’ ἀξίαν σέβεται, παντοίας μὲν δυνάμεως ἐπείλημένος ππασαν δ’ ἀγαθότητα ὑπερκύπτων, ἐξ οὖ καὶ ὀ ἔπαινος μείζων καὶ τὸ θαῦμα ἐξαίσιον, ὅτι τῷ τῆς δυνάμεως μεγέθει πρὸς τὴν ἐκδικίαν τῆς ὕβρες οὐκ ἀπεχρήσατο, ἀλλὰ τοῖς ἀνθρώποις ἠλίθια φρανοῦσι συνέγνω, ἴδιον ἀνθρώπων τὴν μωρίαν ἡγησάμενος καὶ τὸ ἐξαμαρτεῖν, αὐτὸς δ’ ἐν τῇ οἰκείᾳ προαιρέσει μένων, οὐδοτιου τῆς ἐμφύτου φιλανθρωπίας ἐμείωσεν. ἄπιτε δή, δυσσεβεπις, (ἐρἒῖται γὰρ ὑμῖν διὰ τὴν ἀτιμώρητον ἁμαρτίαν) ἐπὶ τὰς τῶν ἱερείων σφαγὰς θοίνας τε καὶ ἐορτὰς καὶ μέθας, προσποιούμενοι μὲν θρησκείαν ἐπιτηδεύοντες δὲ ἠδονὰς καὶ ἀκολασίας, καὶ θυσίας μὲν ἐπιτελεῖν σκητόμενοι ταῖς δ’ ἐαυτῶν ἡδοναῖς δουλεύοντες. οὐ γὰρ ἴστε ἀγαθὸν οὐδὲν [*](1 οὔθ’ ὐπὸ] οὔτε ἀπὸ V | 2 . . . es fehlt wenigstens ein subst. | g;inetai V | 4 γὰρ Wil., μὲν ΗSS | 5 δὲ] τε V | 7 ζηλπωσαι Ν!, ζηλοῦσα VJMAE | 8 κασμικὰ Ηkl, κόσμια HSS | τί nur in ΝΕ | ἄν τις ~ J | 10 παιδεύσεως, ως auf Ras., J | 12 δε + Ηkl | 13 ἀρμόξων Wil., ἁρμόξον HSS| συμπάντων <V | svfr;onisma A | 14 πάντων nur in V | σοι V, 22 ὑπὸ ] ἀπὸ V | 23 ὁ <J | 24 πᾶσαν — 27 ἐξαμαρτεῖν <ΜΑΕ | 26 οὐκ ἀπεχρήσατο V, ἀφρονοῦθσι J | 31 καὶ ἐορτὰς <Α |33 ἐαυτῶν V, αὐτῶν JME, αὑτῶν Α)

ἐγὼ μὲν οὖν τὸ τοῦ θεοὺ δόγμα περὶ πῦς τῶν ἀνθρώπων βίώσεως διεξῆλθον, οὐ μὴν ἀγνοῦ, καθάπερ οἱ πολλού, οὐδὲ ἐξ εἰκασίας παιδός, ποία δὲ γέμεσος. εἴπερ εἶς μόνος ὤν θεὸς τυγχάνει, πάσης δὲ μίξεως οὖτός ἐστιν ἀλλότριος; ἀλλὰ τὴν γένεσιν διπλῆν τινα τινα νοεῖσθαι χρή, τὴν ἐξ ἀποχυήσεως τὴν συνεγνωσμένην ταύτην, ταύτην, ἐπέραν δὲ τὴν ἐζὰ ἀιδίου αἰτίας, ἦς τὸν λόγον θεοῦ προνοἴᾳ θεᾶται καὶ ἀνδρῶν ὅς ἐκείνῳ φίλος ὑπάρχει· σοφὸς γάρ τις τὴν αἰτίαν τῆς τῶν τῶν ὄλων διακοσμήσεως εἴσεται. ὅτος τοίνυν ἀναιτόυ μηδενός, προϋπάρχειν τῶν ὄντων τὴν αἰτίαν αὐτῶν ἀνάγκη. ὄντος ἄρα κόσμου καὶ τῶν ἐν αὐτῷ οὔσης τε αὐτῶν σωπηρίας, τὸν σωτῆρα τῶν πάντων προυπάρχειν ἀνάγκη· ὡς εἶναι τὸν μὲν Χριστὸν τὴν τῆς σωτηρίας αἰτίαν, τὴν δὲ σωτηρίαν τῶν ὄντων τὸ αἰτιατόν, καθάπερ αἰτία μὲν υἱοῦ ὁ πατήρ, αἰτιατὸν δ’ ὁ υἰός.