Historia Ecclesiastica

Eusebius of Caesarea

Eusebius. Eusebii Caesariensis Opera, Volume 4. Dindorf, Luwdig, editor. Leipzig: Teubner, 1871.

οὕτω δῆτα αἰσχύνης ἔμπλεως ὁ τύραννος ἐπὶ τὰ καθ’ ἑαυτὸν ἐλθὼν μέρη, πρῶτον μὲν ἐμμανεῖ θυμῷ πολλοὺς ἱερεῖς καὶ προφήτας τῶν πάλαι [*](22 Psalm. 32 (33), 16.)

v.4.p.441
θαυμαζομένων αὐτῷ θεῶν, ὧν δὴ τοῖς χρησμοῖς ἀναρριπισθεὶς τὸν πόλεμον ἤρατο, ὡσὰν γόητας καὶ ἀπατεῶνας καὶ ἐπὶ πᾶσι προδότας τῆς αὐτοῦ γενομένους σωτηρίας ἀναιρεῖ, εἶτα δὴ δοὺς δόξαν τῷ τῶν Χριστιανῶν θεῷ, νόμον τε τὸν ὑπὲρ ἐλευθερίας αὐτῶν τελεώτατα καὶ πληρέστατα διαταξάμενος, δυσθανατήσας αὐτίκα, μηδεμιᾶς αὐτῷ χρόνου δοθείσης προθεσμίας τελευτᾷ τὸν βίον. ὁ δὲ καταπεμφθεὶς ὑπ’ αὐτοῦ νόμος τοιοῦτος ἦν·
  • Ἀντίγραφον ἑρμηνείας τῆς τοῦ τυράννου ὑπὲρ
  • Χριστιανόν διατάξεως, ἐκ Ῥωμαϊκῆς γλώττης εἰς
  • τὴν ἑλλάδα μεταληφθείσης.

    • “Αὐτοκράτωρ Καῖσαρ Γάι·ος Οὐαλέριος Μα- “ξιμῖνος, Γερμανικὸς, Σαρματικὸς, εὐσεβὴς, εὐτυ- “χὴς, ἀνίκητος, σεβαστός. κατὰ πάντα τρόπον ἡμὰς “διηνεκῶς τῶν ἐπαρχιωτῶν τῶν ἡμετέρων τοῦ χρη— “σίμου προνοεῖσθαι, καὶ ταῦτα αὐτοῖς βούλεσθαι “παρέχειν, οἷς τὰ λυσιτελῆ πάντων μάλιστα κατορ- ‘θοῦται, καὶ ὅσα τῆς λυσιτελείας καὶ τῆς χρησιμό- ‘τητός ἐστι τῆς κοινῆς αὐτῶν, καὶ ὁποῖα πρὸς τὴν ‘δημοσίαν λυσιτέλειαν ἁρμόζει, καὶ ταῖς ἑκάστων ‘διανοίαις προσφιλῆ τυγχάνει, οὐδένα ἀγνοεῖν, ἀλλ’ ἕκαστον ἀνατρέχειν ἐπ’ αὐτῷ τὸ γινόμενον, γινώ- ‘σκειν τε ἕκαστον τόν ἀνθρώπων καὶ ἔχειν ἐν ἑαυτῷ, “δῆλον εἶναι πιστεύομεν.

    ὁπότε τοίνυν πρὸ τούτου δῆλον γέγονε τῇ γνώσει τῇ ἡμετέρᾳ ἐκ ταύτης τῆς προφάσεως, ἐξ ἧς κεκελευσμένον ἦν ὑπὸ τῶν θειοτάτων Διοκλητιανοῦ καὶ Μαξιμιανοῦ τῶν γονέων τῶν ἡμετέρων τὰς συνόδους τῶν Χριστιανῶν “ἐξῃρῆσθαι, πολλοὺς σεισμοὺς καὶ ἀποστερήσεις ὑπὸ τῶν ὀφφικιαλίων γεγενῆσθαι, καὶ εἰς τοὐπιὸν δὲ τοῦτο προχωρεῖν κατὰ τῶν ἐπαρχιωτῶν τῶν

    v.4.p.442
    “ἡμετέρων, ὧν μάλιστα πρόνοιαν τὴν προσήκουσαν “γίνεσθαι σπουδάζομεν, τῶν οὐσιῶν τῶν ἰδίων αὐ- “τῶν κατατριβομένων, δοθέντων γραμμάτων πρὸς “τοὺς ἡγεμόνας ἑκάστης ἐπαρχίας τῷ παρελθόντι “ἐνιαυτῷ ἐνομοθετήσαμεν, ἵν᾿ ἐάν τις βούλοιτο τῷ “τοιούτῳ ἔθει ἢ τῇ αὐτῇ φυλακῇ τῆς αὐτῆς θρη- “σκείας ἕπεσθαι, τοῦτον ἀνεμποδίστως ἔχεσθαι τῆς προθέσεως τῆς ἑαυτοῦ, καὶ ὑπὸ μηδενὸς ἐμποδί- “ζεσθαι μηδὲ κωλύεσθαι, καὶ εἶναι αὐτοῖς εὐχέρειαν, “ἄνευ τινὸς φόβου καὶ ὑποψίας τοῦθ’ ὅπερ ἑκάστῳ “ἀρέσκει ποιεῖν.

    πλὴν οὐδὲ νῦν λαθεῖν ἡμᾶς “ἐδυνήθη, ὅτι τινὲς τῶν δικαστῶν παρενεθυμοῦντο “τὰς ἡμετέρας κελεύσεις, καὶ διστάζειν τοὺς ἡμετέ- “ῥοῦς ἀνθρώπους περὶ τὰ προστάγματα τὰ ἡμέτερα “παρεσκεύασαν, καὶ ὀκνηρότερον προσιέναι ταύταις “ταῖς θρησκείαις, αἷς ἦν ἀρεστὸν αὐτοῖς, ἐποίησαν. “

    ἔνα τοίνυν εἰς τὸ ἐξῆς πάσα ὑποψία ἀμφιβολίας “τοῦ φόβου περιαιρεθῇ, τοῦτο τὸ διάταγμα προτε- “θῇναι ἐνομοθετήσαμεν, ἔνα πάσι δῆλον γένηται “ἐξεῖναι τούτοις, οἵτινες ταύτην τὴν αἵρεσιν καὶ τὴν “ θρησκείαν μετιέναι βούλονται, ἐκ ταύτης τῆς δω- “ρεᾶς τῆς ἡμετέρας, καθὼς ἕκαστος βούλεται ἢ ἡδέα “αὐτῷ ἐστιν, οὕτως προσιέναι τῇ θρησκείᾳ ταύτῃ, “ἣν ἐξ ἔθους θρησκεύειν εἴλετο· καὶ τὰ κυριακὰ δὲ τὰ οἰ- “κεῖα ὅπως κατασκευάζοιεν, συγχωρεῖται.