De materia medica

173 κάππαρις· οἱ δὲ κυνόσβατον, οἱ δὲ καπρίαν, οἱ δὲ κόρακος μῆλον, οἱ δὲ ὀφιόσκορδον, οἱ δὲ ὀφιοστάφυλον, οἱ δὲ θαλλίαν, οἱ δὲ πετραίαν, οἱ δὲ ῥλόφυτον, οἱ δὲ ἰωνίτην, ἔνιοι δὲ ἀείχλωρον, οἱ δὲ ἱππομανές, οἱ δὲ τριχομανὲς καλοῦσι· θάμνος ἐστὶν ἀκανθώδης, ἐπὶ γῆς γυροειδῶς ἐστρωμένος, ἀκάνθας ἀγκιστροειδεῖς ἔχων ὡς βάτος, φύλλα δὲ στρογγύλα, κυδωνίᾳ ὅμοια, καρπὸν δὲ οἶον ἐλαίας, δς ἀνοιχθεὶς λευκὸν προίεται ἄνθος, οὗ πεσόντος εὑρίσκεταί τι οἷον βάλανος ἐπίμηκες, ὅπερ ἀνοιχθὲν ἔχει κόκκους ὥσπερ ῥόας μικρούς, ἐρυθρούς, ῥίζας ξυλώδεις καὶ μεγάλας, πλείστας.

2 φύεται τοὐπίπαν ἐν τραχέσι καὶ λεπτογείοις τόποις καὶ νήσοις καὶ οἰκοπέδοις. ταριχεύεται δὲ ὁ καρπὸς καὶ ὁ καυλὸς εἰς βρῶσιν.

ταράττει δὲ κοιλίαν, κακοστόμαχός τέ ἐστι καὶ διψώδης, βρωθεῖσα δὲ ἑφθὴ εὐστομαχωτέρα τῆς ὠμῆς. ὁ μὲν οὖν καρπὸς αὐτῆς σπλῆνα ἐκτήκει ὁλκὴ δυεῖν δραχμῶν μετ᾿ οἴνου πινόμενος ἐπὶ ἡμέρας τριάκοντα· ἄγει δὲ καὶ οὖρον καὶ αἱματῶδες διαχώθρημα, ἰσχιάδι τε καὶ παραλύσει βοηθεῖ πινόμενος καὶ πρὸς ῥήγματα καὶ σπάσματα, καὶ ἔμμηνα ἄγει καὶ ἀποφλεγματίζει, ματίζει, καὶ ὀδόντος πόνον παύει ὁ καρπὸς σὺν ὄξει ἑψηθεὶς καὶ διακλυζόμενος.

τῆς δὲ ῥίζης ὁ φλοιὸς ξηρὸς πρός τε τὰ προειρημένα 3 ἁρμόζει καὶ ἀνακαθαίρει πᾶν χρόνιον καὶ ῥυπαρὸν καὶ τετυλωμένον ἕλκος· καταπλάσσεται δὲ καὶ ἐπὶ τῶν σπληνικῶν σὺν ὠμῇ λύσει, δακνομένη τε τῷ πονοῦντι ἀδόντι βοηθεῖ, ἀλφούς τε λευκοὺς ἀποσμήχει σὺν ὄξει λεία. τὰ δὲ φύλλα καὶ ἡ ῥίζα λεανθέντα σκληρίας καὶ χοιράδας διαφορεῖ, σκώληκάς τε τοὺς ἐν ὠσὶν ὁ χυλὸς ἐγχυματισθεὶς κτείνει. ἡ μέντοι Λιβυκὴ κάππαρις, γεννωμένη δὲ κατὰ τοὺς Μαρμαρίδας λεγομένους, ἐμπνευματοῖ ἰσχυρῶς, ἐμετικὴ δὲ τυγχάνει ἡ ἐν Ἀπουλίᾳ· ἡ μέντοι γε ἐκ τῆς ἐρυθρᾶς θαλάσσης καὶ Ἀραβίας δριμυτάτη, φλυκταίνουσα τὸ στόμα καὶ διασήπουσα τὰ οὖλα ἄχρι γυμνώσεως, ὅθεν πρὸς βρῶσίν ἐστιν ἄθετος.

175 βατράχιον· οἱ δὲ σέλινον ἄγριον καλοῦσι. τούτου πλείονά ἐστιν εἴδη, δύναμις δὲ μία, δριμεῖα καὶ ἄγαν ἑλκωτικήἔχει [*](175 RV: σέλινον ἄγριον οἱ δὲ βατράκιον, οἱ δὲ γελωτοποιός, οἱ δὲ μεθύουσα, οἱ δὲ Σαρδόνιον, οἱ δὲ ἀμέθυστον, οἱ δὲ ὑοσέλινον, οἱ δὲ ἱπποσέλινον, Αἰγύπτιοι μεθυού, Ῥωμαῖοι ἄπιουμ, οἱ δὲ ἄπιουμ ἱρσούτουμ, οἱ δὲ αὐριμετέλλουμ, Θοῦσκοι ἄπιουμ ῥανίνουμ. σέλινον ἄγριον ἕτερον· οἱ δὲ φρύνιον, οἱ δὲ ἀκιδωτόν, οἱ δὲ βατράκιον, Ῥωμαῖοι ἄπιουμ φλάουουμ.) [*](6 SIM. Pl. XXV 172 (e S. N.); Geop. II 6, 30.) [*](6 EXC. Orib. XI s. v. (βατράχιον — γαλακίξον); Gal. XI 849 (unde Aet. I s. v. Paul. Aeg. VII 3 s. v.); Pa. Ap. 9, cf. Ps. Orib. III 65 ~ A. Mai l. s. VII 438; Ps. Orib V 43.) [*](1 ἰσχιαδικὸν V τέ ἐστιν E 2 ἀμυκτικότερον E: ἀμυντ τικώτατον HDi 3 πρὸ P ἐπὶ om. E ἀφίστησίν τε καὶ E 4 ὀδόντος E 5 τραχήλῳ lihri: adalligatum bracchio Pl. in mg. ex Aet. XII 2 add. υ (fol. 64r) cap. de Iberide λεπίδιον, ἔνιοι Ἰβηρίδα καὶ καρδαμίνην καλοῦσι· καὶ γὰρ ὀσμὴν καὶ γεῦσιν καὶ ἰδέαν ἔχει καῳδάμω (leg. καρδάμου)· φύεται δὲ πολλὴ πανταχοῦ, μάλιστα δὲ παρὰ τοῖς παλαιοὶς μνήμασι καὶ τοίχοις λαὶ περὰ τὰς ὁδοὺς ἐν ἀγεωργήτοις τόποις. φὑλλα δὲ ἔχει καρδάμου, ἔαρος μὲν εὐθαλῆ καὶ μείζω πολὺ τοῦ καρδάμου, μῆκος δὲ τοῦ κουλοῦ σμικρῷ πλέον πήχεως· θέρους δὲ ἄνθος γαλακτηνὸν (l. γα λάκτινον) προσβάλλει (l. προβάλλει), καὶ τότε ἐστὶ δραστικώτατον· σπέρμα δὲ φέρει μικρό (fol. 64v in marg.) στατον παρῤ ὅλον τὸν καυλόν. ἡ δὲ ῥίζα ὀσμὴν ἔχει δριμυτάτην μάλιστα, πάντη καρδάμῳ ἐμφερῆ. ταὑτην ὥρᾳ θέρους λαβὼν πρόσφετον — ξηρὰ γὰρ ἀδρανὴς γίνεται — κόψον ἐπιμελῶς — καὶ γάρ ἐστι δύσκοπτος — καὶ ἀξουγγίου ὑείου παλαιοῦ πάνυ ὀλίγῳ ἀναλαβὼν ἐπιτίθει τῇ τε κοτύλῃ καὶ σταντὶ τῷ σκέλει καὶ ἐν δυσὶν ὥραις ἐγείρει οἴδημα μετὰ πυρώσεως καὶ εὐθὺς εἰς βαλανεῖον θερμότατον βαλὼν τὸν κάμνοντα θεραπεύσει (δεραπεύσειν v). idem cap. in brevius contractum in calce ibri I add. p, cf. Studemund, ind. lect. Vratistav. 1888/89 p. 22) [*](6 num. cap. τδ ODi: ρπδ E tit. περί βατραχίου QDi καλοῦσι om. Orib. τούτων ἐστὶν R: post τούτου charta laesa P 7 μέν ἐστιν EDi δύναμις — ἑλκωττική om. Orib. δὲ] τς R μία om. O: δύναμιν δὲ ἔχει μίαν E δριμεῖαν E ἑλκωτικήν E) [*](8 C fol. 306v: N 162 Siculi dicunt selinon agrion Ps. Ap. βετράκιον R 10 ὑοσέλεινον N egypti ennecon Ps. Ap. 11 ἄπιουμ C: ἀπιουμονοῤ N: fort. apium odoratum ἀπιονρισου R: apiu risu Ps. Ap.: correxi αὐριμετέλλουμ (μ om. N) R 13 C fol. 307v: N 162 οἱ δὲ ὀκιδωτόν om. N, cf. D. III 15. IV 54 14 βατράκιον R ἀπιουφλου R: correxi)

δύναμιν δὲ ἔχει τὰ φύλλα καὶ οἱ καυλοὶ καταπλασσόμενοι 2 ἁπαλοὶ ἑλκωτικὴν καὶ ἐσχαρωτικὴν μετὰ πόνου, ὅθεν ὄνυχας λεπροὺς καὶ ψώρας ἀφίστησι καὶ στίγματα ἐξαίρει καὶ μυρμηκίας καὶ ἀκροχορδόνας καὶ ἀλωπεκίας πρὸς ἀλίγον καταπλασθέντα· ἑψόμενα δὲ κατάντλημα χιμετλιώντων ἐστὶ χλιαρόν. ἡ δὲ ῥίζα πταρμὸν κινεῖ ξηρὰ λεία προσφερομένη τοῖς μυκτῆρσι, καὶ ὀδονταλγίας κουφίζει προσαπτομένη· θρύπτει μέντοι αὐτούς.

176 ἀνεμώνη, οἱ δὲ ἀργεμώνιον, οἱ δὲ ἠρέμιον καλοῦσι. δισσή, ἡ μὲν ἀγρία ἡ δὲ ἥμερος. καὶ τῆς ἡμέρου ἡ μέν τις φοινίκεα φέρει τὰ ἄνθη ἡ δὲ ὑπόλευκα, γαλακτίζοντα ἢ πορφυρᾶ. φύλλα δὲ κοριοειδῆ, λεπ\τοσχιδέστερα τὰ πρὸς τῇ γῇ, καυλία χνοώδη, λεπτά, ὑπὲρ ὧν τὰ ἄνθη ὥσπερ μήκωνος, καὶ μέσα κεφάλια μέλανα ἢ κυανίζοντα· ῥίζα κατὰ μέγεθος ἐλαίας ἢ μείζων, οἱονεὶ γόνασι διειλημμένη. ἡ δὲ ἀγρία κατὰ πάντα μείζων τῆς ἡμέρου καὶ τοῖς φύλλοις πλατυτέρα καὶ σκληροτέρα, καὶ τὴν κεφαλὴν ἐπιμηκεστέραν ἔχει, ἄνθος φοινικοῦν, ῥιζία λεπτὰ καὶ πλείω. ἡ δέ τις ἔχει φύλλα μέλανα, δριμυτέρα οὖσα.

2 δύναμιν δὲ ἔχουσι δριμεῖαν ἀμφότεραι, ὅθεν ὁ χυλὸς τῆς ῥίζης αὐτῶν ῥινὶ ἐγχυθεὶς πρὸς κεφαλῆς κάθαρσιν ἁρμόζει· καὶ μασηθεῖσα δὲ ἡ ῥίζα ἄγει φλέγμα, ἑψηθεῖσα δὲ ἐν γλυκεῖ καὶ [*](176 RV: ἀνεμώνη ἡ φοινικῆ· οἱ δὲ ἠνέμιον, οἱ δὲ μηκώνιον ἢ μηκωνίδα, οἱ δὲ τραγόκερως, οἱ δὲ γῆς παρειάν, οἱ δὲ βραβύλη, Ὁσθάνης βηρύλλιος, ὁμοίως ὄρνιθος κεφάλιον, Πυθαγόρας ἀδρακτυλίς, προφῆ ῆται κνῆκος ἀγρίᾳ, Ῥωμαῖοι Ὅρκι τούνικαμ, Ἀφροι χουφφοίστ.) [*](ἀνεμώνη ἡ ἀγρία μέλαινα.) [*](1 SIM. Theophr. h. pl. VI S, 1; Crat (Wellm. I 15) schol. Theocr. V 92 Pl. XXI 164 (e S. N.)) [*](1 EXC. Orib. XI s. v. (ἀνεμώνη — οὗσα); Gal. XI 831 (unde Aet. I s. v. Paul. Aeg. VII 8 s. v.).) [*](11 SIM. Pl. 1 s. 165 D. eup. I 3 (93) — Pl. 166 eup. I 5 (97) — Pl. 166 eup. I 41. 42 (112. 113) — Pl. 165 — P. 165 eup. II 78 (290).) [*](1 num. cap. QDi: ρπε E post ἐνεμώνη syn. e R add. Di, mg. add. H2 οἱ δὲ — καλοῦσι om, Orib. ἡγεμόνιον VFH (charta laesa): om. E, correxi cf. D. IV 41 (extr.) ἠρέμιον VQ: ἠνέμιον RDi: πρεμνίον E: eremion Dl: fremion (═ eremion) Pl. 1. s. 2 ἡ μὲν ἤμερος ἡ δὲ ἀγρί Orib. post μὲν (pr.) add. τις R τῆς μὲν Orib. 3 φοινίκια F: φοινικά Orib.NHEDi: φοινίκαια C ἢ γαλακτίζοντα QDi 4 δὲ ἔχει ROrib.E τὰ addidi 5 ἐνώδη Orib. (χνοώδη superscr. O2) ὑπὲρ ὥν] εὐερνῆ E 6 μέσκ καὶ μείζονα E ἢ κυανίζοντα om. VDl ῥίζαν (μείζονα, διειλημμένον R 7 ἡ δὲ — 10 οὗσα om, R ἀγριωτέρα Orib. 8 σκληρά E 9 τὴν δὲ κεφαλὴν (om. καὶ) Orib.: τήν τε κεφ. EDi ῥιζάρια Orib. 12 ῥινεγχύτης C: ῥεινεγχυθεὶς N: ῥινέγχυτος E ἁρμόζει om. RE, mg. add E2 καὶ om. HDi 13 χλέγμκ ἄγει HDi φλέγματα R) [*](14 C fol. 26r: N fol. 12 effig. herb. pict. add. C (fol. 25v m. rec.) κουτζουνάδα initio post ἀνεμώνη add. οἱ δὲ ἀγρίαν, οἱ δὲ μέλαιναν καλοῦσι· καὶ ἀνεμώνη ἡ φοινική Di μικώνιον C 15 ἢ μηκωνίδα om. CDi παρίνη CDi: παρείνη N: correxi 16 βαρύλη libri: correxi ὁμοίως om. N OPNIOC KEPANIOC (sic) RDi: correxi, κυνοκεφάλιον ab allis vocatur, cf. Hes. s. v. 17 ἀδρακτυλλίς] R: fort. ἀτρακτυλίς 18 ad Orci tunicam cf. Serv. in Verg. Buc. V 17)

ἔνιοι δὲ μὴ δυνάμενοι διορίζειν ἀπὸ τῆς ἀγρίας ἀνεμώνης 3 τὴν λεγομένην ἀργεμώνην καὶ τὴν ῥοιάδα μήκωνα, περὶ ἧς ἐν ταῖς μήκωσιν ἱστορήσομεν (IV 63), διὰ τὸ τῶν ἀνθῶν μόχρουν, φοινίκεον ὑπάρχον, πλανῶνται τὴν Εὐπατόριον ἀργεμώνην ὀνομάζοντες· πλὴν τῆς ἀργεμώνης ἧττον βαθὺ τὸ φοινικοῦν ἐστι καὶ τῆς ῥοιάδος· ὀψιαίτερον δὲ αὕτη καὶ ἡ ἀργεμώνη ἀνθοῦσι, καὶ ἡ μὲν ἀργεμώνη ὀπὸν ἀνίησι κροκίζοντα καὶ δριμὺν πρὸς τὴν γεῦσιν ἰσχυρῶς, ἡ δὲ ῥοιὰς λευκότερον καὶ δριμύν. ἀμφό τεραι δὲ μεταξὺ κεφάλιον μήκωνι ἀγρίᾳ παραπλήσιον ἔχουσι, πλὴν τὸ μὲν τῆς ἀργεμώνης ἄνωθεν ὑπόπλατυ, τὸ δὲ τῆς ῥοιάδος ὑπόστενον. αἱ δὲ ἀνεμῶναι οὔτε ὀπὸν ἀνιᾶσιν οὔτε κωδύαν ἔχουσιν ἀλλ᾿ οἱονεὶ ἀσπαράγου ἄκρον, ἐν ἀρούραις τε τὸ πλεῖον ἐκεῖναι φύονται.