Adversus Mathematicos

ἀρρενικὰ μὲν οὖν καὶ θηλυκὰ ἅπερ συνεργὸν ἔχει φύσιν πρὸς ἀρρενογο- νίαν ἢ θηλυγονίαν κριὸς γὰρ ἀρρενικόν ἐστι ζῴδιον, ταῦρος δέ, φασί, θηλυκόν, δίδυμοι ἀρρενικόν, καὶ ἐναλλὰξ τὰ λοιπὰ κατὰ τὴν ὁμοίαν ἀναλογίαν, τὰ μὲν ἀρρενικὰ τὰ δὲ θηλυκά.

ἀφʼ ὧν, οἶμαι, καὶ οἱ Πυθαγορικοὶ κινη- θέντες τὴν μὲν μονάδα ἄρρεν προσαγορεύουσι, τὴν δὲ δυάδα θῆλυ, τὴν δὲ τριάδα πάλιν ἄρρεν, καὶ ἀναλόγως [πάλιν ] τοὺς λοιποὺς τῶν τε ἀρτίων καὶ περιττῶν ἀριθ- μῶν.

ἔνιοι δὲ καὶ ἕκαστον ζῴδιον εἰς δωδεκατημόριᾳ διελόντες τῇ αὐτῇ σχεδὸν ἐφόδῳ χρῶνται, οἷον ἐπὶ κριοῦ τὸ μὲν πρῶτον δωδεκατημόριον αὐτοῦ κριόν τε καλοῦσι καὶ ἄρρεν, τὸ δὲ δεύτερον ταῦρόν τε καὶ θῆλυ, τὸ δὲ τρί- τον διδύμους τε καὶ ἄρρεν· καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων μοιρῶν ὁ αὐτὸς λόγος.

δίσωμα δέ λέγουσιν εἶναι ζῴδια διδύμους τε καὶ τὸν διαμετροῦνται τούτους τοξότην, παρθένον τε [*](§5 ═ Hippolyt. elench. V 13.3—4 || 6—7 ═ ibid. 5 || 6 cf. Pto- lemaei apotelesm. I 13 || 7 v. infr. ad 34 || 8 ═ Hippol. V 13, 6 || 9 ═ ibid. 7 | cf. Ptol. ap. I 22 p. 52, 1 1 sqq. Boll - Boer; Manil. II 688 sqq. || 10 ═ Hippol. V 138) [*](4 αἰτίων G || 5 κατὰ τὸν κῦ (?) S: καθ᾿ ἡμᾶς Hippolyt.: κατὰ τὸν βίον cett. || 6 τῆς ζωδ. VC || 7 ὥσπερ ἤδη S || 10 γὰρ om. LVr || 12 sqq. ἀρσενικὰ ??, nonnumquam etia m LS ||13 στερεὰ... τροπικὰ ??: ἕτερα pro στερεά Hippolyti cod. || 18 πυθαγόρειοι S, 21 [ ] Bekk. | τε ante λοιποὺς S || 26 τε om. ?? || 28 τούτοις ??S )

καὶ τροπικὰ μέν ἐν οἷς γινόμενος ὁ ἥλιος μεταλλάσσει καὶ ποιεῖ τοῦ περι- έχοντος τροπάς, οἷόν ἐστι ζῴδιον ὅ τε κριὸς καὶ τὸ τόύτου διάμετρον, ὁ ζυγός, αἰγόκερώς τε καὶ καρκίνος· ἐν κριῷ μὲν γὰρ ἐαρινὴ γίνεται τροπή, ἐν αἰγοκέρῳ δὲ χειμερινή, ἐν καρκίνῳ δὲ θερινὴ καὶ ἐν ζυγῷ φθινοπωρινή. στερεὰ δὲ ὑπειλήφασι ταῦρόν τε καὶ τὸ διαμετροῦν, τουτέστι σκορπίον, λέοντά τε καὶ ὑδρηχόον.

Οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ πάντων τούτων τὰ ἐπὶ ἑκάστης γε- νέσεως κυριεύοντα ζῴδια πρὸς τὴν τῶν ἀποτελεσμάτων ἔκβασιν, καὶ ἀφʼ ὧν μάλιστα τὰς προαγορεύσεις ποιοῦν- ται, τέσσαρά φασιν εἶναι τὸν ἀριθμόν, ἅπερ κοινῷ μὲν ὀνόματι κέντρα καλοῦσιν, ἰδιαίτερον δὲ τὸν μὲν ὡροσκό- πον τὸ δὲ μεσουράνημα τὸ δὲ δῦνον τὸ δὲ ὑπὸ γῆν καὶ ἀντιμεσουράνημα, ὅ καὶ αὐτὸ μεσουράνημά ἐστιν.

ὡρο- σκόπος μὲν οὖν ἐστιν ὅπερ ἔτυχεν ἀνίσχειν καθʼ ὅν χρό- νον ἡ γένεσις συνετελεῖτο, μεσουράνημα δὲ τὸ ἀπʼ ἐκείνου τέταρτον ζῴδιον σὺν αὐτῷ ἐκείνῳ, δῦνον δὲ τὸ διαμε- τροῦν τὸν ὡροσκόπον, ὑπὸ γῆν δὲ καὶ ἀντιμεσουράνημα τὸ διαμετροῦν τὸ μεσουράνημα, οἷον (ἔσται γὰρ σαφὲς ἐπὶ παραδείγματος) καρκίνου ὡροσκοποῦντος μεσουρα- νεῖ μὲν κριός, δύνει δὲ αἰγόκερως, ὑπὸ γῆν δέ ἐστι ζυγός.

οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ ἑκάστου τούτων τῶν κέντρων τὸ μὲν προάγον ζῴδιον ἀπόκλιμα καλοῦσι, τὸ δὲ ἑπόμενον ἐπ- αναφοράν.

ἤδη δὲ τὸ μέν προαναφερόμενον τοῦ ὡροσκο- [*](§ 11 = Hippol. V 13, 8—9 || 12 κέντρα v. p. 179 tab. fig. 1, cf. Ptol. ap. III 11. Porphyr. eisag. c. 43 CCAG V 4 p. 215 | 13—14 cf.Ptol. ap. III 11 p. 129sqq. Boll- Boer. Paulus Alex. eisag. ed Schato 1586, D 3—4) [*](3 ζώδια VC || 4 ὁ ζυγὸς S1: καθάπερ ζυγ. cett. Hippolyt. | 5 αἰγοκέρωτι δὲ S2 || 6 ἐν καρκίνῳ — φθινοπορινή om. S2 VC | ἐν ζυγῷ δὲ μιθαπωρινή (sic!) ἐν καρκίνω δὲ θερινή, καὶ ἐν αἰγοκέρωτι χειμερινή. pro v. 5 ἐν αἰγ. — 6 φθινωπορινή S1 || 7 τούτον S: τουτέστι cett. || 8 τε S: om. cett. | ὑδροχόον S ?? 9 πάντων suprscr. ἀπὸ S1 || 11 προσαγορεύσεις EL?? || 13 τὸ μὲν Bekk. || 14 ὑπόγαιον ?? || 19 τῶ ὡροσκόπῳ et 20 τῶ μεσουρανήματι ELVr ?? |||21.22 μεσουρανεῖ μὲν ζυγός ...ὑπὸ γῆν δέ ἐστι κριός S 23 ἑκάστω S || 24 πρῶτον pro προάγον S )

τὸ δὲ μετὰ τὴν δύσιν ἐν τῷ ἀφανεῖ ποινὴν καὶ κακὴν τύχην, ὅπερ καὶ διάμετρόν ἐστι τῷ κακῷ δαίμονι, τὸ δὲ ἐρχό- μενον ὑπὸ γῆν ἀγαθὴν τύχην, διάμετρον τῷ ἀγαθῷ δαί- μονι,

τὸ δὲ ἀποχωροῦν ἀπὸ τοῦ ἀντιμεσουρανήματος ὡς ἐπʼ ἀνατολὴν θεάν, διάμετρον τῷ θεῷ, τὸ δὲ ἐπιφερόμε- νον τῷ ὡροσκόπῳ ἀργόν, ὅ πάλιν διάμετρόν ἐστι τῷ ἀργῷ.

ἤ ἵνα συντομώτερον φῶμεν, τοῦ ὡροσκοποῦντος ζῳδίου τὸ μὲν ἀπόκλιμα καλεῖται κακὸς δαίμων, ἡ δʼ ἐπαναφορὰ ἀργόν· ὡσαύτως τοῦ μεσουρανήματος τὸ μὲν ἀπόκλιμα θεός, ἡ δʼ ἐπαναφορὰ ἀγαθὸς δαίμων·

κατὰ τὰ αὐτὰ δὲ καὶ τοῦ ἀντιμεσουρανήματος τὸ μὲν ἀπόκλιμα θεά, ἡ δὲ ἐπαναφορὰ ἀγαθὴ τύχη· ὁμοίως τοῦ δύνοντος τὸ μὲν ἀπόκλιμα κακὴ τύχη, ἡ δὲ ἐπαναφορὰ ἀργόν.

ταῦτα δʼ οἴονται οὐ παρέργως ἐξετάζειν οὐ γὰρ τὴν αὐτὴν δύνα- μιν ἔχειν ἡγοῦνται τοὺς ἀστέρας πρὸς τὸ κακοποιεῖν μὴ ἐπί τε τῶν κέντρων θεωρουμένους καὶ ἐπὶ ταῖς ἀναφο- ραῖς ἢ τοῖς ἀποκλίμασιν, ἀλλʼ ὅπου μέν ἐνεργεστέραν ὅπου δὲ ἀπρακτοτέραν.

ἦσαν δέ τινες τῶν Χαλδαίων οἱ καὶ ἕκαστον μέρος τοῦ ἀνθρωπείου σώματος ἑκάστῳ τῶν ζῳδίων ἀνατιθέντες ὡς συμπαθοῦν κριὸν μὲν γὰρ κε- φαλὴν ὀνομάζουσι, ταῦρον δὲ τράχηλον, διδύμους δὲ ὤμους, καρκίνον δὲ στέρνον, λέοντα δὲ πλευράς, παρθέ- νον δὲ γλουτούς, ζυγὸν δὲ λαγόνας,

σκορπίον αἰδοῖον καὶ μήτραν, τοξότην μηρούς, αἰγόκερων γόνατα, [*](§ 14sqq. Firmic. Mat. II 16. 20 || 21 ibid. II 24, cf. Rhetorius ex Teucro CCΑG VII p. 194 sqq. Paulus Alex. eisag. ed. Schato 1586, A 2. B 3. Manil. II 456 sqq.) [*](2 μεσουρανήματι S || et 7 ἀρχόμενον S || 7 ἐρχόμενον —9 τὸ δὲ om. E || 10 διαμετροῦν δὲ τῶ S: διαμετροῦν τῶ cett.: correxi 11 διάμετρόν ἐστι S1: διαμετρεῖ cett. || 15 δὲ post αὐτὰ om. S || 22 ἢ ELVrS: καὶ cett. | ἐναργεστέραν S1 || 23 τῶν S1: om. cett. )

Ταῦτα μὲν οὖν περὶ τῆς φύσεως τῶν ἐν τῷ ζῳδιακῷ κύκλῳ κεφαλαιωδέστερον ὑποδεδείχθω οὐκ ἄτοπον δὲ ἑξῆς διελθεῖν καὶ περὶ τῆς διαιρέσεως αὐτῶν. ἐπιστάσεως γὰρ οὔσης ὡς τῶν ζῳδίων μὴ κατ᾿ ἰδίαν περιγραφὴν θεω- ρουμένων ἀλλὰ ἑπτὰ ἀστέρων διεσπαρμένων παρατηρήσει, ἐπῆλθεν αὐτοῖς εἰς δώδεκα μοίρας τὸν ὅλον καταδιελεῖν κύκλον.

ὑποδεικνύντες γὰρ τὴν ἔφοδον, φασίν, ἕνα τινὰ τῶν ἐν τῷ ζῳδιακῷ κύκλῳ λαμπρὸν ἀστέρα παρατηρή- σαντες ἀνατέλλοντα οἱ πάλαι, εἶτα ἀμφορέα τετρημένον πληρώσαντες ὕδατος εἴασαν ῥεῖν εἴς τι ἕτερον ὑποκείμε- νον ἀγγεῖον μέχρι τοῦ τὸν αὐτὸν αὖθις ἀνασχεῖν ἀστέρα, στοχασάμενοί τε ἀπὸ τοῦ αὐτοῦ σημείου ἐπὶ τὸ αὐτὸ ση- μεῖον

γεγονέναι τὴν τοῦ κύκλου περιστροφὴν πάλιν ἐλάμ- βανον τὸ δωδέκατον τοῦ ῥυέντος, καὶ ἐσκέπτοντο ἐν πόσῳ τοῦτο ἔρρευσε χρόνῳ· ἐν τοσούτῳ γὰρ ἔλεγον καὶ τὸ δω- δέκατον μέρος ἀνεληλυθέναι τοῦ κύκλου, καὶ τοῦτον ἔχειν τὸν λόγον τὸ ἀνενεχθέν μέρος τοῦ κύκλου πρὸς τὸν ὅλον κύκλον, ὅν ἔχει τὸ ῥυὲν τοῦ ὕδατος μέρος πρὸς τὸ ὅλον ὕδωρ.

ἐκ ταύτης τῆς ἀναφορᾶς, φημὶ δὲ τοῦ δωδεκατη- μορίου, τὸ τελευταῖον πέρας ἐσημειοῦντο ἀπὸ ἀστέρος τι- νὸς ἐπιφαν οῦς κατ᾿ αὐτὸ θεωρουμένου ἢ ἀπό τινος τῶν συνανατελλόντων βορειοτέρων ἢ νοτιωτέρων. τὸ δὲ αὐτὸ ἐποίουν καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων δωδεκατημορίων.

Ἀλλʼ ἡ μὲν ἔφοδος καθʼ ἥν εἰς τοσαύτας μοίρας τὸν ζῳδιακὸν καταδιαιροῦσι κύκλον,