Περὶ τῶν εἰς μι

Aelius Herodianus

Aelius Herodianus, Περὶ τῶν εἰς μι, Grammatici Graeci 3.2, Lentz, Teubner, 1868

δοῦναι οὐδὲν εἰϲ ναι λῆγον ἀπαρέμφατον τῇ ου διφθόγγῳ παραλήγεται, ἀλλ’ εἰ παραλήγεται διφθόγγῳ, τῇ ει παραλήγεται, εἶναι, εἴτε δαϲυνόμενον ἀορίϲτου χρόνου. ϲημειῶδεϲ ἄρα τὸ δοῦναι. ὅτι γὰρ οὐδέν ἐϲτι τὸ λέγειν δῶναι ὡϲ γνῶναι βιῶναι, δῆλον μὲν ἐκ τῆϲ χρήϲεωϲ τῆϲ Ὁμηρικῆϲ «κέλεαι δέ με τήνδ’ ἀποδοῦναι» (Α 134), δῆλον δὲ ἔϲται ἐκ τοῦ κατ’ ἀναλογίαν κινήματοϲ ἐν ἑτέροιϲ.

τὰ ἔχοντα τὴν μετοχὴν εἰϲ ϲ μετ’ ὀξείαϲ τάϲεωϲ εἰϲ ναι ποιεῖ τὸ ἀπαρέμφατον ἐπὶ τῶν εἰϲ μι καὶ ϲυϲτολὴ παρακολουθεῖ δηλονότι τῆϲ παραληγούϲηϲ κατὰ τὰ ἀπαρέμφατα ἐν τῷ ἐνεϲτῶτι καὶ παρατατικῷ οἶον ἐτίθην τιθείϲ τιθέναι καὶ ἵϲτην ἱϲτάϲ ἱϲτάναι, ἐδίδου διδούϲ διδόναι, ἐζεύγνυ ζευγνύϲ ζευγνύναι. πρόϲκειται «ἐν τῷ ἐνεϲτῶτι καὶ παρατατικῷ» διὰ τὸν δεύτερον ἀόριϲτον, τὰ γὰρ ἀπαρέμφατα τῶν εἰϲ μι τοῦ δευτέρου ἀορίϲτου τοῦ ἐνεργητικοῦ οὐ ϲυϲτέλλει τὴν παραλήγουϲαν· ἔϲτη ϲτάϲ ϲτῆναι, ἔγνων γνούϲ γνῶναι, ἥλω ἁλούϲ ἁλῶναι, βιούϲ βιῶναι· ϲεϲημείωται τὸ δοῦναι, θεῖναι, εἶναι (ὃ ϲημαίνει τὸ ἀπολῦϲαι, ἐξ οὖ τὸ ἀφεῖναι), ὅτι ἀπαρέμφατα ὄντα δευτέρου ἀορίϲτου ἐνεργητικοῦ οὐκ ἐφύλαξε τὸ φωνῆεν τοῦ ἀορίϲτου, ἀλλὰ διὰ διφθόγγου ἐγένετο, ἔδων γὰρ διὰ τοῦ ω καὶ δοῦναι διὰ τῆϲ ου διφθόγγου, καὶ πάλιν ἔθην καὶ ἧν (ϲημαίνει δὲ τὸ ἀπέλυϲα), θεῖναι, εἶναι διὰ τῆϲ ει διφθόγγου. διὰ τοῦτο δὲ τὰ ἀπαρέμφατα τῶν εἰϲ μι κατὰ μὲν τὸν ἐνεϲτῶτα καὶ παρατατικὸν ϲυϲτέλλει τὴν παραλήγουϲαν, κατὰ δὲ τὸν β΄ ἀόριϲτον τὸν ἐνεργητικὸν οὐ ϲυϲτέλλει τὴν παραλήγουϲαν, ἐπειδὴ καὶ ἐν τοῖϲ ὁριϲτικοῖϲ ὁ μὲν ἐνεϲτὼϲ καὶ ὁ παρατατικὸϲ τῶν εἰϲ μι ϲυϲτέλλουϲι τὴν παραλήγουϲαν ἐν τοῖϲ πληθυντικοῖϲ οἷον τίθημι τίθεμεν, δίδωμι δίδομεν· ὁ δὲ δεύτεροϲ ἀόριϲτοϲ ὁ ἐνεργητικὸϲ οὐ ϲυϲτέλλει τὴν παραλήγουϲαν ἐν τοῖϲ πληθυντικοῖϲ οἶον ἔϲτην ἔϲτημεν, ἔγνων ἔγνωμεν, ϲεϲημειωμένου τοῦ ἔδομεν καὶ ἔθεμεν καὶ ἕμεν (ὃ ϲημοίνει τὸ ἀπελύϲαμεν). θέλει δὲ τὰ εἰϲ ναι ἀπαρέμφατα τὴν παραλήγουϲαν φυλάττειν τοῦ πρώτου προϲώπου τῶν πληθυντικῶν τοῦ ἰδίου ὁριϲτικοῦ οἶον ἐτύφθημεν 40) τυφθῆναι· οὕτωϲ οὖν καὶ ἐτίθεμεν τιθέναι καὶ ἵϲταμεν ἱϲτάναι καὶ ἐδίδομεν διδόναι καὶ ἐζεύγνυμεν ζευγνύναι διὰ ϲυνεϲταλμένου τοῦ υ καὶ ἔϲτημεν ϲτῆναι καὶ ἔβημεν βῆναι καὶ ἔγνωμεν γνῶναι καὶ ἥλωμεν ἁλῶναι καὶ ἐβίωμεν βιῶναι· περὶ γὰρ τοῦ ἔδομεν δοῦναι καὶ ἔθεμεν θεῖναι καὶ ἕμεν εἶναι, ὅτι οὐκ ἐφύλαξε τὴν παρολήγουϲαν τοῦ πρώτου προϲώπου τῶν πληθυντικῶν τοῦ ἰδίου ὁριϲτικοῦ, ἀλλὰ διὰ διφθόγγου ἐγένετο καὶ ὑπὲρ τοῦ παρακειμένου καὶ ὑπερϲυντελικοῦ, τετύφαμεν γὰρ διὰ τοῦ ᾱ τὸ πρῶτον πρόϲωπον τῶν πληθυντικῶν τοῦ ὁριϲτικοῦ καὶ τετυφέναι διὰ τοῦ ε, ἐν τοῖϲ εἰϲ ω μεμαθήκαμεν.

[*](1. 48 cf. περὶ ῥημάτων in sectione περὶ ἀπαρεμφάτων.)
842

ἰϲτέον δὲ ὅτι τὸ εἶναι τὸ ἐπὶ τοῦ ὑπάρχειν ὤφειλεν εἶναι ἕναι διὰ τοῦ ε καὶ οὐ διά τῆϲ ει διφθόγγου, ἐπειδὴ τὸ πρῶτον πρόϲωπον τῶν πληθυντικῶν τοῦ ἰδίου ὁριϲτικοῦ, φημὶ δὲ τοῦ εἰμί, ἐμέν ἐϲτίν, ὅπερ κατὰ πλεοναϲμὸν τοῦ ϲ γίνεται ἐϲμέν. ἔϲτιν οὖν εἰπεῖν ὅτι εὕρηται καὶ εἰμέν διὰ τῆϲ ει διφθόγγου κατὰ πλεοναϲμὸν τοῦ ῑ «ήμεῖϲ δ’ εἰμὲν τοῖοι» (H 231). οὐκ ἄτοπον οὖν ἐκ τοῦ εἰμὲν τοῦ διὰ τῆϲ ει διφθόγγου γενέϲθαι τὸ εἶναι ἐπὶ τοῦ ὑπάρχειν διὰ τῆϲ ει διφθόγγου. τὸ δὲ εἶναι ἀπαρέμφατον τὸ ἐπὶ τοῦ πορευθῆναι, ἐξ οὗ τὸ ἀπεῖναι, καὶ αὐτὸ διὰ τῆϲ ει διφθόγγου ἔχει τὴν παραλήγουϲαν, ὀφεῖλον διὰ τοῦ ῑ εἶναι πρὸϲ τὸ ἴμεν πρῶτον πρόϲωπον τῶν πληθυντικῶν τοῦ ἰδίου ὁριϲτικοῦ.

ἰϲτέον ὅτι τὰ προϲτακτικὰ τῶν εἰϲ μι τοῦ ἐνεϲτῶτοϲ καὶ παρατατικοῦ διχῶϲ κανονίζεται· κανονίζεται γὰρ ἐκ τοῦ παρατατικοῦ τῷ κοινῷ λόγῳ, τουτέϲτιν ὥϲπερ τὰ εἰϲ ω τοῦ τρίτου προϲώπου τὴν ἐν ἀρχαῖϲ κλιτικὴν ἔκταϲιν ἀποβάλλοντα οἷον ἐτίθει τίθει ϲύ, ἵϲτη ἵϲτη ϲύ, ἐμπίπλη πίπλη ϲύ, γίνεται δὲ καὶ τῷ λόγῳ τῆϲ μετοχῆϲ εἰϲ θι· καθόλου γὰρ πᾶϲα μετοχὴ εἰϲ ϲ λήγουϲα μετ’ ὀξείαϲ τάϲεωϲ εἰϲ θι ποιεῖ τὸ προϲτακτικὸν οἶον ἐτύφθη τυφθείϲ τυφθέντοϲ τύφθηθι καὶ διὰ τὴν ἐπαλληλίαν τῶν δαϲέων κατὰ μετάθεϲιν τοῦ θ εἰϲ τὸ τ τύφθητι· τὰ δὲ εἰϲ μι κατὰ τὸν ἐνεϲτῶτα καὶ παρατατικὸν καὶ ϲυϲτέλλει τὴν παραλήγουϲαν ἐν τοῖϲ προϲτακτικοῖϲ πρὸϲ τὴν παραλήγουϲαν τοῦ πρώτου προϲώπου τῶν πληθυντικῶν τοῦ ἰδίου ὁριϲτικοῦ οἶον ἱϲτάϲ ἱϲτάντοϲ ἵϲταμεν ἵϲταθι, διδούϲ διδόντοϲ δίδομεν δίδοθι τὸ γὰρ παρὰ τῷ ποιητῇ (γ 380)

  • δίδωθι δέ μοι κλέοϲ ἐϲθλὸν
    • ποιητικῶϲ ἐξέτεινε τὸ ο εἰϲ τὸ ω. πρόϲκειται «κατὰ τὸν ἐνεϲτῶτα καὶ παρατατικὸν» διὰ τὸν δεύτερον ἀόριϲτον· τὰ γὰρ προϲτακτικὰ τῶν εἰϲ μι τοῦ δευτέρου ἀορίϲτου οὐ ϲυϲτέλλει τὴν παραλήγουϲαν τῶν πληθυντικῶν οἶον ϲτάϲ ϲτάντοϲ ἔϲτημεν ϲτῆθι, βάϲ βάντοϲ ἔβημεν βῆθι, γνούϲ γνόντοϲἔγνωμεν γνῶθι. ϲεϲημείωται δὲ δόϲ, θέϲ, ἕϲ (ὃ ϲημαίνει τὸ πέμψον καὶ ἀπολῦϲον, ἐξ οὖ τὸ ἄφεϲ καὶ πρόεϲ), ὅτι ταῦτα ἔχοντα τὴν μετοχὴν εἰϲ ϲ μετ’ ὀξείαϲ τάϲεωϲ οἷον δούϲ δόντοϲ, θείϲ θέντοϲ, εἴϲ ἕντοϲ, ἐξ οὖ τὸ ἀφείϲ ἀφέντοϲ, οὐκ ἔχει εἰϲ θι τὸ προϲτακτικόν, δόϲ γὰρ καὶ θέϲ καὶ ἕϲ τὰ προϲτακτικὰ τούτων· τὸ δὲ ἕϲ ὡϲ παρὰ τῷ ποιητῇ (Α 127)
  • ἀλλὰ ϲὺ μὲν νῦν τήνδε θεῷ πρόεϲ.
    • [*](1. 7 de infinitivο εἶναι i. q. ἰέναι, quem veteres sumpserunt, cf. Hauptium in Herme I p. 251. l. 10 de imperativo ἵϲτη cf. Herod. περὶ παθῶν in E. M. 447, 56, de ectasi vocalis in δίδωθι Schol. HM ad Od. γ 380: ἵληθι. ἀπὸ τοῦ ἵλημι. διὰ δὲ τὸ μέτρον ἐκτέταται ἡ παραλήγουϲα ὡϲ ἐν τῷ «δίδωθι δέ μοι κλέοϲ ἐϲθλόν». ὑγιῶϲ οὖν Καλλίμαχοϲ ἔκλινεν «ἵλαθί μοι, φαλαρῖτι πυλαιμόχε». E. M. 749, 50 ἐκ τοῦ θνῶ γίνεται κατὰ ἀναδιπλαϲιαϲμὸν τεθνῶ, ἐξ οὖ τέθνημι ϲυζυγίαϲ δευτέραϲ τῶν εἰϲ μι, ἡ μετοχὴ τεθνάϲ τεθνάντοϲ καὶ τὸ εὐκτικὸν τεθναίην τεθναίηϲ. τὸ προϲτακτικὸν ἐνεϲτῶτοϲ τέθναθι. ὅτι δὲ ἐνεϲτώϲ ἐϲτι τὸ τέθναθι, δείκνυται ἐκ τοῦ εἶναι βραχὺ τὸ ᾱ· εἰ γὰρ ἦν δεύτεροϲ ἀόριϲτοϲ, ὤφειλεν εἶναι μακρόν. — De imperativo ἴθι cf. Schol. BAL ad ll. B 8 βάϲκ᾿  ἴθι: ὁ Ἡρωδιανὸϲ μέν φηϲι τὸ ἴθι ἐνεϲτῶτοϲ νῦν, Ἐπαφρόδιτοϲ δὲ ἀορίϲτου. — De ἔϲθι cf. Ep. Cr. I 207, 15, ubi Hecataeus pro teste huius formae citatur. Verisimile est hoc loco Herodianum etiam alteram imperativi ἴθι formam, εἶ, protuhisse eo fere modo, quo in E. M. 347, 57 ἔξει ἀντὶ τοῦ ἔξιθι. ἐκ τοῦ εἴω τὸ πορεύομαι παραγωγὸν εἶμι. παρατατικὸϲ εἰν, τὸ δεύτερον εἶϲ, τὸ τρίτον εἶ. καὶ ὥϲπερ ἀπὸ τῶν εἰϲ ω γίνεται προϲτακτικὸν ἐκ τοῦ τρίτου προϲώπου τοῦ παρατατικοῦ, οὕτω καὶ ἀπὸ τοῦ εἰϲ μι ϲχήματοϲ Αἰολικὸν καὶ Ἀττικὸν οἶον ἵϲτη ἀντὶ τοῦ ἵϲταθι καὶ ἐμπίπλη ἀντὶ τοῦ ἐμπίπλαθι. οὕτω καὶ ἐκ τοῦ τρίτου προϲώπου τοῦ παρατατικοῦ γίνεται εἰ, ἐν ϲυνθέϲει δεύτερον προϲτακτικοῦ «ἔξει τὸν ἀϲκάντην λαβών» (Aristoph. Nubb. 633) ἐκ τοῦ ἔξειμι ϲυνθέτου ϲχήματοϲ τῷ εἰρημένῳ τρόπῳ. l. 15 διὰ τοῦ ντ κλινομένη verba omisi ut ab Herodiano aliena, qui eiam perfecto, proper quod a Ϲhoerobosco haec verba adduntur, exitum θι attribuit.)
    843
    διὰ τί δὲ οὐκ ἔχει ταῦτα εἰϲ θι τὸ προϲτακτικόν; ἔϲτιν εἰπεῖν οὕτωϲ τὰ εἰϲ θι προϲτακτικὰ ἀορίϲτου ὄντα φύϲει μακρᾷ θέλει παραλήγεϲθαι, ϲτῆθι, γνῶθι, τύπηθι. πρόϲκειται «ἀορίϲτου ὄντα» διὰ τὸ δίδοθι καὶ ζεύγνυθι ταῦτα γὰρ βραχείᾳ παραλήγεται, ἀλλ’ οὐκ ἔϲτιν ἀορίϲτου ἀλλ’ ἐνεϲτῶτοϲ καὶ παρατατικοῦ. τούτῳ οὖν τῷ λόγῳ εἰ ἐγένετο εἰϲ θι τὰ προϲτακτικὰ τούτων, φύϲει μακρᾷ ὤφειλε παραλήγεϲθαι ἀορίϲτου χρόνου ὄντα ἀλλὰ μὴν φύϲει μακρᾷ οὐκ ἡδύναντο παραλήγεϲθαι, ἐπειδὴ ἕτερόϲ ἐϲτι κανὼν ὁ λέγων, ὅτι τὰ εἰϲ θι προϲτακτικὰ παραλήγουϲαν ἔχει τὴν παραλήγουϲαν τοῦ πρώτου προϲώπου τῶν πληθυντικῶν τοῦ ἰδίου ὁριϲτικοῦ οἷον ἐτύπημεν τύπηθι, ἔϲτημεν ϲτῆθι, ἵϲταμεν ἵϲταθι, ἐδίδομεν δίδοθι, ζεύγνυμι ζεύγνυθι εἰ οὖν τὰ ὁριϲτικὰ τούτων κατὰ τὸ α πρόϲωπον. βραχεῖαν ἔχει τὴν παραλήγουϲαν οἷον ἔδομεν ἔθεμεν ἕμεν, δηλονότι οὐ δύναται τὰ προϲτακτικὰ τούτων εἰϲ θι ὄντα φύϲει μακρᾷ παραλήγεϲθαι. τῶν οὖν δύο κανόνων μαχομένων καὶ τοῦ μὲν ἑνὸϲ φύϲει μακρᾷ ἀπαιτοῦντοϲ ποραλήγεϲθαι τὰ εἰϲ θι προϲτακτικά, τοῦ δὲ ἑτέρου βραχείᾳ, ἐπιλέλοιπε τὰ εἰϲ θι προϲτακτικὰ. τούτων καὶ οὐκ ἐγένοντο εἰϲ θι τὰ προϲτακτικὰ αὐτῶν. τούτων οὕτωϲ ἐχόντων, τὸ ἴθι (ὃ ϲημαίνει τὸ πορεύου οἷον
  • ἀλλ’ ἴθι, μή μ’ ἐρέθιζε, ϲαώτεροϲ ὥϲ κε νέηαι (Α 32)
    • ἀπὁ τοῦ εἰμι τοῦ ϲημαίνοντοϲ τὸ πορεύομαι γέγονεν ἔϲτι γὰρ ἴμεν τὸ πληθυντικὸν διὰ τοῦ ῑ, καὶ λοιπὸν ἐκεῖθεν τὸ προϲτακτικὸν τροπῇ τῆϲ μὲν εἰϲ Θι γίνεται ἴθι, ὥϲπερ ἵϲταμεν ἵϲταθι, δίδομεν δίδοθι. τὸ δὲ ἴϲθι τὸ ϲημαῖνον τὸ ὕπαρχε γέγονεν οὕτωϲ· ἔϲτιν εἰμί τὸ ϲημαῖνον τὸ ὑπάρχω, τούτου τὸ πληθυντικὸν ἐμέν, ὅπερ κατὰ πλεοναϲμὸν τοῦ ϲ γίνεται ἐϲμέν· ἀπὸ τοῦ ἐμέν ἀναλόγωϲ γέγονε προϲτακτικὸν ἔθι καὶ πλεοναϲμῷ τοῦ ϲ ἐτράπη τὸ ε εἰϲ τὸ ῑ καὶ γέγονεν ἴϲθι, ἀντὶ. τοῦ ὕπαρχε, ὥϲπερ ἐπὶ τοῦ ἔχω, καὶ πλεοναϲμῷ τοῦ ϲ καὶ τρέπεται τὸ ε εἰϲ τὸ ῑ καὶ γίνεται ἴϲχω· πολλάκιϲ γὰρ πλεονάζοντοϲ ϲυμφώνου τρέπεται τὸ ε εἰϲ ῑ ὥϲπερ ἐπὶ τοῦ μένω μίμνω, τέκω τίκτω· τοῦτο δὲ τὸ ἴϲθι τὸ ϲημαῖνον τὸ ὕπαρχέ κατὰ τὸ τρίτον πρόϲωπον τὸ ὀφειλόμενον ε ἀναδέχεται καὶ γίνεται ἔϲτω. τὸ δὲ ἴϲθι τὸ ϲημαῖνον τὸ γίνωϲκε γέγονεν οὕτωϲ· ὥϲπερ ἀπὸ τοῦ ἵϲτημι γέγονεν ῖϲταμαι καὶ ἵϲταθι, οὕτω καὶ ἀπὸ τοῦ ἴϲημι τοῦ ϲημαίνοντοϲ τὸ γινώϲκω, ὅπερ Δωρικῶϲ γίνεται ἴϲαμι, ὡϲ δηλοῖ ὁ Θεόκριτοϲ λέγων (5 , 119)
  • καλῶϲ μάλα τοῦτό γ’ ἴϲαμι,
    • καὶ γίνεται τὸ πληθυντικὸν ἴϲαμεν καὶ κατὰ ϲυγκοπὴν τοῦ α ἴϲμεν· ἐκ δὲ τούτου γίνεται τὸ προϲτακτικὸν ἴϲαθι καὶ κατὰ ϲυγκοπὴν τοῦ α ἴϲθι καὶ λοιπὸν τροπῇ τοῦ θι εἰϲ τὸ τω ἴϲτω.

    Ἀπολλώνιοϲ δὲ ἐὰν τεθείκωμαί φηϲιν αὐτὸ ἀμαρτύρωϲ, ὥϲ φηϲιν Ἡρωδιανόϲ.

    ἐλέγχει δὲ αὐτὸν (sc. Apolloniuuιn) ὁ Ἡρωδιανόϲ, λέγων, ὅτι οὐ καλῶϲ δοξάζει οὐδὲ γάρ, φηϲίν, εὕρηται παντελῶϲ ἐν χρήϲει τὸ ἐὰν τεθείκωμαι καὶ ἐὰν δεδώκωμαι, ἀλλ’ ἐὰν τεθῶμαι καὶ ἐὰν δεδῶμαι· ἄλλωϲ τε εἰ ὑπῆρχεν ἀληθὴϲ ὁ λόγοϲ τοῦ Ἀπολλωνίου, καὶ ἀπὸ τῶν ὑποτακτικῶν ἐνεργητικῶν τοῦ παρακειμένου καὶ ὑπερϲυντελικοῦ ἐγίνετο τὸ ὑποτακτικὸν παθητικὸν προϲθέϲει τῆϲ μα , ὤφειλεν ἐὰν τετύφωμαι εἶναι καὶ μὴ ἀναπληροῦϲθαι διὰ μετοχῆϲ, διὰ τὸ τὸν τέτυμμαι παθητικὸν παρακείμενον ἔχειν πρὸ τοῦ μ ϲύμφωνον· [*](1. 1 inserui verba διὰ τί δὲ οὐκ ἔχει —1. 15 καὶ οὐκ ἐγένοντο εἰϲ θι τὰ προϲτακτικὰ αὐτῶν ex p. 874, 22 —875, 8.)

    844
    καὶ πάλιν ἐὰν μεμνήκωμαι ὤφειλεν εἶναι καὶ οὐχὶ ἐὰν μεμνῶμαι ἀπὸ τοῦ μέμνημαι.