Περὶ ὀρθογραφίας
Aelius Herodianus
Aelius Herodianus, Περὶ ὀρθογραφίας, Grammatici Graeci 3.2, Lentz, Teubner, 1868
Πάντα τὰ εἰϲ ιλλα ὀνόματα διὰ τοῦ ι γράφεται, ϲκίλλα ἡ βοτάνη, Κλλα ἡ πόλιϲ, Μύριλλα, Τελέϲιλλα, Κύδιλλα.
Τὰ διὰ τοῦ ινα ἀποϲτρέφεται τὴν ει δίφθογγον, Μύρινα, Ἄρπίνα, Ἰουϲτῖνα, αυϲτῖνα, Ἀντωνῖνα, Κωνϲταντῖνα, Καμάρινα χωρὶϲ τοῦ πεῖνα τοῦ ἐπὶ τῆϲ ἐνδείαϲ, πῖνα δὲ ἐπὶ τοῦ θαλαϲϲίου διὰ τοῦ ι, καὶ τοῦ τέρεινα, ὃ ϲημαίνει τὴν ἁπαλήν.
Τὰ διὰ τοῦ ιννα διὰ τοῦ ι γράφεται, Φίλιννα, Ηριννα, Κόριννα, Βίτιννα.
Πάντα τὰ διὰ τοῦ ειρα προπαροξύτονα διὰ τῆϲ εῖ διφθόγγου γράφεται κτλ.
Τὰ διὰ τοῦ ιϲα μὴ ὄντα ἀπὸ ῥημάτων ἐχόντων τὴν ει δίφθογγον διὰ τοῦ ι γράφεται οἰον ϲάριϲα. Πῖϲα, Λάριϲα, μιϲα, Κρῖϲα, κνῖϲα, Μῖϲα. πρόϲκειται «μὴ ὄντα ἀπὸ ῥημάτων ἐχόντων τὴν ει δίφθογγον» διὰ τὸ πεῖϲα ἡ πειθώ καὶ δεῖϲα ἡ ὑγραϲία. ἀπὸ γὰρ τοῦ δεύϲω μέλλοντοϲ γέγονε δεῦϲα καὶ κατὰ τροπὴν τοῦ ῦ εἰϲ ι δεῖϲα.
Πόντα τὰ εἰϲ ϲϲα λήγοντα διὰ τοῦ ι γράφεται, κίϲϲα, πίϲϲα, βαϲίλιϲϲα, Φοινίκιϲϲα, μέλιϲϲα· οὐδέποτε γὰρ πρὸ τῶν δύο cc ἡ ει δίφθογγοϲ εὑρίϲκεται κτλ.
Τὰ εἰϲ α λήγοντα διϲύλλαβα μονογενῆ ἔχοντα πρὸ τοῦ ᾶ διπλοῦν διὰ τοῦ ί γράφεται, ῥίζα, ϲχίζα, δίψα, Φρίξα.
Τὰ εἰϲ α λήγοντα ὑπὲρ δύο ϲυλλαβὰϲ ἔχοντα πρὸ τοῦ α διπλοῦν διὰ τοῦ ι γράφεται οἷον Δούριζα λίμνηϲ ὄνομα, Τυρόδιζα ὄνομα πόλεωϲ.
Περὶ τῶν εἰϲ η.
Τὰ εἰϲ η λήγοντα θηλυκὰ ἔχοντα πρὸ τοῦ η ἤ τὸ β ἢ τὸ γ ἢ τὸ δ οὐ θέλει τῇ εῖ διφθόγγῳ παραλήγεϲθαι οἱον τριβή, ἐρυϲίβη, ϲτίβη ἡ ψυχρία, Θήβη, ἥβη ἡ ἀκμή, βλάβη, λώβη, λcιβή ἡ ϲπονδή, ϲτcιβή, ἀμοιβή ἡ ἀνταπόδοϲιϲ. ταῦτα μὲν δίφθογγον ἔχει, ἀλλ’ οὐ τὴν ει. τὰ δὲ ἔχοντα τὸ γ οἷον ϲιγή, πηγή, καὶ τὸ δ Ϲίδη, κνίδη ὁ κόϲμοϲ καὶ ἡ τρυφή.
[*](l. 3 Theogn. 100, 27, περί ποϲ. 302, 20. 1. 5 περὶ ποϲ. 298, 6, Choer 171, 8; 227, 21, 250, 12, 269, 1, Ep. in Psalm. 139, 30, Theogn. 100, 31, E. M. 27, 9. 1. 9 Theogn. 100, 33. l. 11 ct. fr. 14. Choer 196, 20, περὶ ποϲ. 300, 14, Ep. Cr. 1 357, 28. 1. 13 Choer. 236, 8, 227, 8. 248, 19. 199, 13 et 196, 16, Theogn. 102, 3, Eustath. 1766, 29 et 1819, 39. Scriptura vocis δεῖϲα fuctuasse videtur inter ι et ει, nam ap. Hesych. δίϲαλα i. e. δῖϲα vel διϲαλία legitur et in E. M. 263, 1 etiam etymon δίω, unde δῖϲα flat, proponitur. 1. 18 Theogn. 99, 31, περί ποϲ. 304, 8. 1 21 Theogn. 100, 12. 1, 23 Theogn. 100. 15. 1.26 περὶ ποϲ. 301, 34, Choer. 257, 20, 256, 25, 262. 9, Theogn. 108 et 109; de nominibus in δη singularem canonem profert E. M.465,54 τὰ εἰϲ δη βαρύτονα οὐ θέλει διφθόγγῳ παραλήγεϲθαι, κνίδη, ἔϲτι δὲ βοτάνη ϲτυπτικὴ, Ϲίδη ὄνομα πόλεωϲ, πέδη, ϲημαίνει δὲ τὸν δεϲμόν, κράδη, ϲημαίνει τὴν ϲυκῆν. πρόϲκειται εβαρύτονα» διὰ τὸ ϲπουδή καὶ αὐδή cf. An. Ox. 258, Lob. Rhem. p. 258.)Τὰ εἰϲ η λήγοντα θηλυκὰ ἔχοντα πρὸ τοῦ η τὸ θ ὴ τὸ ψ ἢ τὸ χ οὐ θέλει τῇ ει διφθόγγῳ παραλήγεϲθαι οἶον τίτθη ἡ τροφόϲ, κριθή, μέθη, ποθή ἡ ἐπιπόθηϲιϲ, ἀγρίφη τὸ δίκελλον, ϲκιδάφη ἡ ἀλώπηξ, Ἐρίφη, κορυφή. Μυϲτίχη, πυρρίχη, Ϲιμίχη.
Τὰ εἰϲ ῆ λήγοντα θηλυκὰ ἔχοντα πρὸ τοῦ ῆ ὴ τὸ λ ἑ τὸ μ ἢ τὸ ν οὐ παραλήγεται τῇ εἰ διφθόγγῳ οἰον κίχλη, τρίγλη, ὁμίχλη, εἰϲίθμη, ίφθίμη, τιμή, παλάμη, ϲπιθαμή, αἰχμή ἡ λόγχη, πολίχνη ἡ μικρὰ πόλιϲ, λίμνη, κυλίχνη, ϲημαίνει δὲ φιάλην ίατρικήν, Αἴτνη χωρὶϲ τοῦ Εὐδείπνη, ἔϲτι δὲ ὄνομα νήϲου, καὶ τοῦ πείνη, ἀπὸ γὰρ τοῦ πένομαι γέγονε πεῖνα καὶ κατὰ τροπὴν Ἰώνων τοῦ α εἰϲ η πείνη.
Τὰ εἰϲ η λήγοντα θηλυκὰ ἔχοντα πρὸ τοῦ η ἢ τὸ κ ἢ τὸ π ἢ τὸ τ οὐ θέλει τῇ ει διφθόγγῳ παραλήγεϲθαι.
Τὰ διὰ τοῦ ιλη μήτε ἀπὸ κράϲεωϲ ἔχοντα μήτε ἀπὸ πλεοναϲμοῦ τὸ ι ἀποϲτρέφεται τὴν ει δίφθογγον οἷον ϲμίλη τὸ ϲμιλίον, ἴλη ἡ ἄθροιϲιϲ, παϲτίλη η τελευταία ἡμέρα τοῦ ἐνιαυτοῦ, ϲπατίλη τὸ ἀπόξυϲμα τῶν δερμάτων καὶ τὸ υγρὸν διαχώρημα, μυϲτίλη ὁ κοῖλοϲ ἄρτοϲ, μαρίλη η κόνιϲ ἡ γινομένη ἐκ τοῦ ϲβέννυϲθαι τοὺϲ καρπούϲ. πρόϲκειται ἐν τῷ κανόνι μὴ ὄντα ἀπὸ κράϲεωϲ » διὰ τὸ δείλη ἡ δειλινή. τοῦτο γὰρ διὰ τῆϲ ει διφθόγγου γράφεται, ἀλλ’ ἀπὸ κράϲεώϲ ἐϲτιν, ἀπὸ γὰρ τοῦ ἐνδεῖν τῇ ἕλῃ, ὅ ἐϲτι τῇ θερμαϲίᾳ — τότε γὰρ ἄρχεται ἡ θερμαϲία τοῦ ἡλίου ἐνδεῖν γέγονε δεέλη καὶ κατὰ κρᾶϲιν τῶν δύο εε εἰϲ τὴν ει δίφθογγον δείλη. πρόϲκειται πάλιν « μὴ ἔχοντα ἀπὸ πλεοναϲμοῦ τὸ ι» ἐπειδὴ ἀπὸ τοῦ ἕλη τοῦ ϲημαίνοντοϲ τὴν θερμαϲίαν γίνεται εἴλη διὰ τῆϲ ι διφθόγγου κατὰ πλεοναϲμὸν τοῦ ι. δεῖ προϲθεῖναι χωρὶϲ τοῦ ὀφειλή τὸ χρέοϲ καὶ ἀπειλή καὶ ὠτειλή τὸ τραῦμα.
Τὰ διὰ τοῦ ινη μονογενῆ, μὴ γενόμενα ἀπὸ ἐπιθέτων κύρια ἀποϲτρέφεται τὴν διὰ τῆϲ ει διφθόγγου γραφὴν οἰον δίνη, ῥινή, ἰατρίνη, θριδακίνη, ὑϲμίνη, Ὠκεανίνη, Εὐηνίνη, Αἰητίνη, Ἀδρηϲτίνη, εἰλαπίνη, μυρϲίνη, Κλεοβουλίνη, δωτίνη, ὑἡρωῖνη, ῥητίνη, ἀξίνη, Παλαιϲτίνη. πρόϲκειται « μονογενῆ» διὰ τὸ ἐκεῖνοϲ ἐκείνη. πρόϲκειται «μὴ ἀπὸ ἐπιθέτων γινόμενα κύρια» διὰ τὸ φωτεινόϲ φωτεινή καὶ τὸ κύριον ὄνομα Φωτεινή. μετάγεται γὰρ ἀπὸ ἐπιθέτου. χωρὶϲ τοῦ πείνη, ὅπερ ἀπὸ τοῦ πεῖνα γέγονεν.
Τὰ εἰϲ τη λήγοντα οὐ θέλει τῇ ει διφθόγγῳ παραλήγεϲθαι οἱον [*](1. 1 περὶ ποϲ. 302, 7, Choer. 257, 20, E. M. 44, 22, ubi Ϲίφη ἡ πόλιϲ addtur. 1. 5 περὶ ποϲ. 302, 12, Choer. 257, 20, 264, 23. 1. 11 Choer. 257, 20. An. Ox II 321, 20 τὰ εἰϲ η λήγοντα θηλυκὰ παραληγόμενα ἑνὶ τῶν ψιλῶν ἢ ἐνὶ τῶν δαϲέων ἢ τὸ κ λ μ ν οὐ θέλουϲι τῇ ει διφθόγγῳ παραλήγεϲθαι πλὴν του ὐδείπνη, πείνη, εἴλη, ὀφειλή, ἀπειλή, ὠτειλή. 1.13 περὶ ποϲ.303,16, Choer. 259, 28, 195, 26, An. Ox. ΙΙ 347, 8, Theogn. 110 et 111, in E. M. 655, 48 παϲτείλη per ει scriptum est. cf. Lob. Proll. 108. 1. 26 Choer. 170, 33 coll. E. M. 276, 15, E. Gud. 146, 36 et 9, 6, Choer. 190, 18; 172, 16, 191, 8, 199, 33 216, 9, 218, 22. 255, 5 et 6; 270,5, περὶ ποϲ. 306, 25, Ep. Ϲr.I 422, 10. l. 34 Choer. 169, 23.)
Τὰ ειϲ τη λήγοντα θηλυκὰ βαρύτονα ὑπὲρ δύο ϲυλλαβὰϲ ἑνὶ φωνήεντι παραλήγεται, Θεοδότη, μελέτη, Ἀλφροδίτη, Ἀμφιτρίτη, ἐλάτη. πρόϲκειται «ὑπὲρ δύο ϲυλλαβὰϲ» διὰ τὸ χαίτη ἡ θρίξ καὶ κοίτη. πρόϲκειται βαρύτονα » διὰ τὸ τελευτή ὀξύτονον.
Περὶ οὐδετέρων.
Τὰ διὰ τοῦ ιον οὐδέτερα διϲύλλαβα μονογενῆ βαρύτονα διὰ τοῦ ί γράφεται οἶον μνίον, ῥίον, ϲίον , ἴον, δρίον, τοῦτό τινεϲ καὶ δρίοϲ γράφουϲι, Δῖον ἡ πόλιϲ. ϲεϲημείωται τὸ κρεῖον τὸ δεκτικὸν τῶν κρεῶν ἀγγεῖον, εἰον ὃ καὶ ἤϊον ἐν διαλύϲει λέγεται, τὸ εἰϲ τὸ ἰέναι ἐπιτήδειον, νεῖον τῆϲ νηὸϲ τὸ πυθμενοειδὲϲ ξύλον, διὰ τῆϲ ει διφθόγγου γραφόμενα.