History of the Peloponnesian War

Thucydides

Historia Belli Peloponnesiaci. Haase, Friedrich, translator. Paris: Firmin Didot, 1869.

Atque post haec concurrebatur; et Argivi quidem eorumque socii magno impetu iraque concitati ferebantur, Lacedaemonii vero lente et ad cantum multorum tibicinum, qui ex lege inter ipsos erant interpositi, non rei divinae gratia, sed ut ad numerum aequabili gradu incedentes progrederentur, et ne acies distraheretur, quod magni exercitus in ipso concursu facere solent.

Interea vero dum acies adhuc congrediuntur, rex Agis hujusmodi ratione uti constituit. Omnes enim exercitus hoc faciunt, ut in ipso conflictu in dextra cornua magis properent et utrique suo dextro cornu sinistrum hostium

233
sibi oppositum circumveniant, quia singuli sibi metuentes nudas corporis partes quam maxime admovere student clypeo illius, qui ad dextram suam in acie collocatus est, student, et existimant, istam conjunctionis densitatem adyersus hostium irruptionem esse tutissimam; atque hujus causae initium nascitur ab eo, qui primus stat in dextro cornu, assidue studens, nudam sui corporis partem hostibus subducere, et propter eundem melum ceteri quoque eunt sequuntur.

Itaque tunc Mantinei quidem suo dextrO cornu sinistrum Sciritarum multum circumvenerunt, Lacedaemonii vero et Tegeatae multo magis sinistrum Atheniensium cornu, quo majorem exercitum habebant.

Agis igitur veritus, ne sinistrum suorum cornu circumdaretur, et existimans, Mantineos aciem valde exporrectam habere ad suos circumveniendum , Sciritis et Brasidianis imperavit, ut longius a se ad sinistram exporrecti suum cornu Mantineis exaequarent; Hipponoidae vero et AristocJi polemarchis praecepit, ut in medium spatium vacuum, quod ita oriebatur, cum duobus lochis ex dextro cornu transirent et iis interpositis locum explerent, existimans et dextrum suorum cornu vel sic satis magnam militum copiam habiturum, et sinistrum, quod Mantineis erat oppositum, ita tutius constitutum fore.

Accidit autem ipsi, quippe quod in ipso concursu ac repente haec imperasset, ut Aristocles et Hipponoidas eo transire nollent, sed etiam liac ipsa de causa postea Sparta pellerentur, quia per ignaviam hoc admisisse videbantur, et ut hosteS manus ocius consererent, et ut, postquam tum, quum jusserat, lochi ad Sciritas non accesserunt, deinde fleri non amplius posset, ut illi reversi se rursus cum reliqua acie conjungerent, aut haec disjunctos ordines coartarent.

Sed Lacedaemonii, quamvis omnibus in rebus tunc peritia longe inferiores fuissent, nihilominus virtute sua se Superiores fuisse demonstrarunt.

Nam ubi cum hostibus ad manus venerunt, dextrum quidem Manli-neorum cornu in fugam vertit ipsorum Sciritas ac Brasidianos, et quum irrupissent Mantinei eorumque socii, et illi mille Argivorum delecti, ibi ubi acies interrupta et non coartata erat, Lacedaemonios caedebant, eosque circumdatos in fugam verterunt, et ad plaustra repulerunt, et aliquot de senioribus, qui post aciem instructi erant, interfecerunt.

Atque hac quidem in parte Lacedaemonii inferiores erant; reliquo autem exercitu, et praecipue medio, ubi rex Agis erat, et circa eum illi trecenti, qui equites vocantur, impetu facto in Argivorum seniores locbosque quinque legitimos et in Cleonaeos et Omeatas et Atheniensium eos, qui juxta illos in acie collocati erant, in fugam verterunt, ita ut eorum plerique ne ad manus quidem venire ausi fuerint, sed simul atque Lacedaemonii in eos invaserunt, statim cesserint, et nonnulli etiam conculcati sint, quominus ab hostibus ocius deprehensi interciperentur.