History of the Peloponnesian War

Postridie vero, quum ii, qui erant Oropi, tum etiam ii, qui erantin Delio, praesidio ibi relicto (nam id tamen adhuc tenebant), domum mari revecti sunt.

Et Boeoti erecto tropaeo suorumque cadaveribus susceptis hostiumque spoliatis et praesidio relicto Tanagram redierunt et consilia de oppugnando Delio inibant.

Caduceator vero ab Atheniensibus missus, ut eorum cadavera repeteret, iter faciens obviam fit Boeotorum caduceatori , qui quum ipsum avertisset, dicens eum nihil acturum, priusquam ipse domum revertisset, coram Atheniensibus progressus exposuit mandata Boeotorum, eos non juste facere, qui jura Graecorum violarent;

omnium enim esse institutum , ut inter se agrum invadentes a templis, quae in eo sint, abstineant; Athenienses vero Delium communisse et incolere, et quaecunque in profano loco homines facere soleant, haec omnia in illo fano fieri, et aquam,quam sibi Thebani attrectare nefas duxissent nisi in sacrificiorum usu ad manus abluendas, extractam haurire;

quare quum dei tum sua ipsorum causa Boeotos, invocantes daemonas, communes agri sui praesides, et Apollinem, edicere, ut e templo excedant sua secum absportantes.

Haec quum caduceator dixisset, Athenienses suo caduceatore ad Boeotos misso, negarunt se ullam injuriam templo fecisse, nec in posterum sua sponte se ullo modo id laesuros; nam ne initio quide m se hac de causa id ingressos esse, sed potius, ut illinc eos, qui injuriam sibi facerent, ulciscerentur.

Esse autem Graecorum institutum, ut penes quos fuerit imperium cujusque regionis, sive magnae, sive parvae, penes eosdem semper etiam templa sint, iis ceremoniis culta, quibus coli possint praeter eas, quae moribus jam sunt receptae.

Etenim et Boeotos, et ceterorum plerosque, quotquot agrum aliquem pristinis colonis per vim expulsis incolant, aliena templa primum invasisse, et nunc ea pro suis possidere.

Quare se quoque, si ampliorem illorum agri partem in suam potestatem redigere possent, eam retenturos; nunc vero se ex ea parte, in qua essent, utpote ex suo agro, nequaquam sua quidem sponte discessuros.

Aquam etiam se necessitate coactos movisse, quam non per insolentiam sibi imposuissent, sed ab illis qui priores in suum agrum irrupissent, inter defeu-sionem se ea uti coactos esse.

Consentaneum autem esse, veniam aliquam vel ab ipso deo dari omnibus, quae propter bellum aut aliquam aliam periculi necessitatem committerentur. Nam et delictis non voluntariis aras deorum esse refugium, scelerisque nomen impositum illis flagitiis, quae quis nulla necessitatis vi compulsus admittat, non autem illis, quae homines rebus adversis coacti committere ausi sint.

Ipsosque multo magis impie facere, qui pro templis cadavera militum restituere vellent, quam eos, qui templorum pretio nollent sibi parare ea, quae non deceret.

Atque jubebant eos aperte sibi dicere non quidem hac condi tione, ut abirent e Boeotorum terra (non enim se jam in illorum terra esse, sed in ea, quam belli jure possedissent) imo po-

Boeoti vero responderunt, siquidem Athenienses in Boeotia essent, ex suo agro discederent et res suas absporta-rent; sin in illorum, ipsos scire quid laciendum sit, rati illi agrum Oropium, in quo contigerat, ut iliorum milites, pugna in confiniis commissa, caesi jacerent, Atheniensium quidem esse, quod illorum imperio subjectus esset, neque tamen eos unquam, se invitis, suorum cadaveribus potiri posse; pro agro autem, qui illorum scilicet esset, nullas inducias faciendas censebant; honestam vero speciem habere, si responderent: ex suo agro si illi abirent, et recepturos ea, quae repeterent. Atheniensium autem caduceator his auditis re infecta discessit.