History of the Peloponnesian War

« Nisi ego suspicarer, viri Peloponnesii, terrore vos esse perculsos, tum quod soli derelicti simus, tum etiam quod barbari sunt iique magno numero, qui contra dos veniunt, non item vos docerem pariter in adhortando; nunc vero quod ad nostrorum desertionem et ad hostium multitudinem attinet, vobis, quae maxima sunt, brevi admonitione et adhortatione persuadere conabor.

Strenuos enim vos esse in rebus bellicis convenit non propter socios, quoties adsunt, sed propter propriam virtutem, nec ullam aliorum multitudinem extimescere, quippe qui venitis ex ejusmodi rebuspublicis, in quibus non multi paucis, sed , potius pauciores pluribus imperant, nulla illi alia ratione principatum adepti, quam proeliando superantes.

Barba- , ros autem, quos nunc propter ignorationem formidatis,quum ex certaminibus, quae antea cum iis inter illos, qui Macedo- | nes sunt, habuistis, tum ex iis, quae ego partim conjectura, partim fama intelligo, scire debetis non fore formidabiles.

Etenim quaecumque in hostibus quum re vera infirma sint, roboris tamen speciem habent, si vera de iliis experientia ac· cedat, adversarios magis confirmant; quibus vero aliqua fortitudo constanter adest, si quis eam ante non noverit, in eos audacius feratur.

Isti vero quamdiu nondum proelium ineunt, illis sunt formidabiles, qui eos non sunt experti; nam et ipso multitudinis aspectu sunt terribiles, et vociferationis magnitudine sunt intolerabiles, et inanis illa armorum concussio quandam minarum significationem habet. Sed in ipso conflictu adversus eos, qui res istas fortiter sustinent, haud tales se praestant; quum enim nullum ordinem habeant, haudquaquam eos pudebit locum deserere, si premantur, et quum fuga aeque honesta et gloriosa ipsis videatur atque aggressio., etiam fortitudinem relinquit incertam. Pugna autem, in qua unusquisque rem arbitratu suo gerit, cuivis etiam salutis sub decora specie quaerendae occasionem facillime praebeat. Tuliusque existimant, nos sine periculo suo terrefacere, quam nobiscum ad manus venire ; alioquin enim hac potius quam illa ratione uterentur.

Denique quicquid terroris hactenus vobis ab iis incussum est, manifeste videtis re quidem ipsa leve esse, sed aspectu tantum et auditu incessere. Quod ingruens si sustinueritis, et quum tempus fuerit, militari disciplina ordinibusque servatis, retro vos subduxeritis, et in loca tuta citius pervenietis, et cognoscetis in posterum, hujusmodi turbas illis quidem, qui primum impetum susti nuerint, inani minarum strepitu fortitudinem ante conflictum eminus ostentare, illis vero, qui ipsis cesserint, animi strenuitatem non nisi insequentes citra periculum acres exhibere. »

Brasidas suos his verbis adhortatus, exercitum pedetenlim reducebat. Barbari autem hoc animadverso magna vociferatione ac tumultu ingruebant, existimantes eum fugere, et a se, si eum assecuti essent, interfectum iri.

Sed quum et excursores, quacunque impressionem facerent, iis occurrerent, et ipse cum delecta manu eos invadentes sustineret, ac praeter ipsorum opinionem adversus primum impetum restitissent, et quum deinceps ipsorum quidem irruentium impetum excipientes propulsarent, ipsis vero cessantibus pedem referrent, tunc vero plerique barbarorum avGraecis, qui cum Brasida in locis patentibuc erant, abstinuerunt, sed.quadam suarum copiarum parte relicta* quae eos abeuntes insectaretur, ceten cursu contenderunt in fugientes Macedones, quorum ut in quemque incidebant, eum trucidabant, et angustas fauces inter duos colles sitas, qua patet aditus in Arrhibaei fines , ocius praeoccuparunt , quia sciebant, nullam aliam esse viam, qua Brasidae se recipere posset. Atque quum accederet jam ad ipsam transitus difficultatem ut intercepturi circumsistunt.

Ille vero, hac re cognita, trecentis illis, quos secum ducebat, praecepit, ut in eum collem, quem facilius a se captum iri putabat, cursu contendentes, quanta maxima quisque celeritate posset, nullo ordine servato barbaros jam contra se venientes illinc deturbare conarentur, priusquam major numerus barbarorum, qui suos circumventurus erat, eo conflueret.

Atque illi quidem eos qui in colle erant, impressione facta superarunt, atque reliquus Graecorum exercitus in eum collem jam facilius ibat; barbari enim territi sunt, suis illic in fugam ex editiore loco dejectis, nec ulterius Graecos sunt persecuti, quod eos in agri amici confiniis jam esse, et evasisse arbitrarentur.

Brasidas autem, ubi loca superiora nactus est, iter tutius faciens, eodem die primum pervenit Amissam in Perdices imperio.

Ipsique milites irati, quod Macedones priores recesserant, ut in quaeque incidebant inter eundum vel plaustra boum, quae ad illos pertinebant, vel sarcinas, si quae deciderant, ut in nocturno et pavoris pleno receptu contigisse credibile erat, illa quidem concidebant solventes, has vero sibi vendicabant.